ارگونومي كامپيوتريعني مطالعه و بررسي عوامل انساني در ارتباط با كامپيوتر اين دانش ، شيوه هاي تطبيق ابزارها و وسايل كار با بدن فرد را ارائه داده تا از بروز اثرات ناهنجار جلوگيري شود.
طي چند سال اخير به اين دانش در زمينه توليد وسايل مختلف كامپيوتر توجه زيادي شده است . توليد كنندگان و طراحان ابزارها و وسايل سعي دارند تا با رعايت اصول ارگونومي، ميزان تاثيرات سوء وسايل بر بدن انسان را كاهش دهند. توليد كنندگان تجهزات وسايل كامپيوتر ( مانند صفحه كليد، ماوس، ميزو صندلي و ساير وسايل كامپيوتر اكنون سعي مي كنند تا محصولات را مطابق با اصول ارگونومي طراحي و توليد كنند. رعايت اصول ارگونومي سبب كاهش ضايعات چشم، سردرد و كمر درد اپراتورهاي كامپيوتر خواهد شد.
كاربرد كامپيوتر در زندگي بشر بسيار زياد است و تعداد زيادي از افراد ساعتهاي متمادي با كامپيوتر كار مي كنند. به همين دليل شناخت عوامل موثر در محيط كار با كامپيوتر اهميت زيادي دارد وجود شرايط نامناسب در محيط كاري و عدم توجه به موارد ايمني هنگام كار با كامپيوتر ممكن است در بلند مدت سبب بروز بيماريها و ناهنجاريها شود.
بيشتر كاربران كامپيوتر در محيط هاي سربسته و فضاهاي كوچك كار مي كنند كمترين ويژگيهاي يك محيط كاري مناسب براي كاربران كامپيوتر به قرار زير است.
1ـ وجود سيستم تهويه مطبوع
2ـ نور كافي و مناسب
3ـ استفاده از ميز مخصوص كه داراي عرض و ارتفاع استناندارد باشد.
4ـ استفاده از صندلي مخصوص كامپيوتر كه ارتفاع آن طوري تنظيم شود كه ستون فقرات كاربر را آزار ندهد.
5ـ استفاده از زيرپايي براي جلوگيري از بي حسي پا.
6ـ كف پوش اتاق از جنس چوب يا پلاستيك باشد تا الكتريسيته ساكن توليد نكند.
با وجود رعايت نكات فوق، باز امكان بروز بيماريهاي خاص براي اپراتور وجود دارد كم تحركي هنگام كار با كامپيوتر ، چشم دوختن در مدت طولاني به صفحه مانيتور و حركات يكنواخت و تكراري مچ دست ، ممكن است سبب بروز انواع ناهنجاريها شوند.
براي مقابله با اين ناهنجاريها نكات ساده و مهم بعدي را هنگام كار با كامپيوتر رعايت كنيد:
1ـ به تناوب از پشت ميز كامپيوتر برخاسته، كمي استراحت كنيد و با نرمشهاي خيلي ساده، گردن ، بازو ، مچ د دست و پاها را حركت دهيد.
2ـ صفحه مانيتور ( صفحه نمايش ) را طوري تنظيم كنيد تا ستون فقرات شما بطور مستقيم قرار گرفته و چشمان شما باصفحه نمايش در يك خط مستقيم قرار گيرند.
3ـ پاها را طوري روي ، زيرپايي قرار دهيد كه با بدنتان يك زاوية 90 درجه بسازد.
نظر به اينكه در وضعيتهاي طبيعي بدن ، تنه . بازوان . و پاها در گير كار استاتيك نميشوند حركات طبيعي يكي از مهمترين بخشها در انجام كار با راندمان بالا تلقي ميگردد . لذا بايد محيط كار را به گونه اي طراحي نمود تا با ابعاد بدن كارگر كاملا تطبيق داشته باشد در چنين وضعيتي نياز به دانستن اين ابعاد جهت طراحي محيطهاي كاري اهميت به سزايي داشته و پاسخگوي اين نياز مهم دانش آنتروپومتري است .
آنتروپومتري Anthropometery كلمه اي يوناني است كه از دو واژه Anthropo به معني انسان و metery به معني سنجش ، تشكيل شده است .
بطور كلي اندازه گيري ابعاد بدن در دو وضعيــت صورت مي گيرد:
1-وضعيت ساكن
2-وضعيت متحرك
دروضعيت ثابت اندازه گيري بدن در حالتي صورت ميگيرد كه بدن هيچ حركتي نداشته باشد واين اندازه گيري را اصطلاحا آنتروپومتري استاتيك ميگويند. در وضعيت متحرك اندازه گيري ابعاد بدن در حالتي كه بدن در حالت حركت ميباشد ، صورت خواهد گرفت . اين اندازه گيري نيز آنتروپومتري ديناميك گفته ميشود. بطور كلي آنتروپومتري شامل اندازه گيري اندازه هاي مختلفي از طول بدن ، وزن ، و حجم اندامها . فضاي حركتي و زواياي حركتي هر يك از اندازه ها بوده و در نهايت تهيه آمار و اطلاعات منتج از آن در تعيين شكل و اندازه ابزار و وسايلي است كه در محيط كار مورد استفاده اين افراد قرار ميگيرد .
بطور كلي آنتروپومتري در دو زمينه كاربرد دارد:
1. براي تطبيق و نتاسب ماشين با انسان در جهت راحتي و افزايش راندمان كاربر
2. جهت استاندارد سازي وسايل و تجهيزات مورد استفاده براي يك فرد يا كل جامعه
در اين زمينه علاوه بر ابعاد بدن ، نوع وسايل و تجهيزات مورد استفاده . جنس ، ميزان تحمل نيرو و فشار و ساير فاكتورها ي مربوطه به انسان از قبيل سن ، جنس ، نژاد ، ساختار بدني (ورزشكار ، چاق . لاغر ) نوع شغل ، رژيم غذايي ، وضعيت سلامتي ، وضعيت بدن Posture ، زمان (ابتداي روز .،پايان روز ) ، تغييرات ارادي (مثل منقبض كردن عضله ) . لباس و تجهيزات فردي مورد توجه قرار ميگيرد . كه البته مهمترين آنها سن ، جنس و تفاوتهاي نژادي ميباشد .
استانداردهاي ابعاد مناسب صندلي براي كارهاي كامپيوتري:
1-پشتي صندلي بايستي به هر زاويه اي قابل تغيير بوده به وضعيت دلخواه درآيد.
2-ارتفاع پشتي بين 48 تا 82 سانتيمتر بالاي كف صندلي مناسب بوده و قسمت بالايي پشتي بايد كمي مقعر باشد . بهتر است عرض پشتي 32 تا 36 بوده و براي افزايش بازدهي آنها در تمام صفحات افقي به شعاع 50 تا 40 سانتيمتر مقعر باشد .
3-روي پشتي بايد از بالشتك مناسب كمري استفاده گردد بطوريكه مهره كمري سوم تا خاجي پوشانده شود مثلا ارتفاع 10 تا 20 سانتيمتر بالاي پايينترين سطح نشيمنگاه مناسب ميباشد.
4-سطح نشيمنگاه بايد 45 تا 40 سانتيمتر عرض داشته و از جلو تا عقب 42 تا 38 سانتيمتر طول داشته باشد . يك تو رفتگي جزيي در كفه به همراه لبه رو به بالا (زاويه 4 تا 6 درجه ) ، از ليز خوردن باسن جلوگيري ميكند و يك بالشتك سبك دو سانتيمتري نيز كه غير قابل نفوذ باشد و از ليز خوردن و عرق كردن جلوگيري ميكند استفاده گردد.
5-استفاده از زير پايي براي جلوگيري از آويزا ن ماندن پاي افراد كوتاه قد بسيار مهم است ( اصولا وجود زير پايي شيب دار براي كاهش فشار وارده بر كمر بسيار مهم ميباشد )
6-ارتفاع صفحه كليد نسبت به كف اتاق 62 تا 88 سانتيمتر
7-ارتفاع مانيتور نسبت به كف اتاق 90 تا 128 سانتيمتر
8-زاويه نگهدارنده كاغذ 0 تا 90 درجه
9-عرض تكيه گاه مچ (زير مچي ) حداقل 1 سانتيمتر
10- شيب صفحه كليد 5 تا 15 درجه
11-ارتفاع دسته صندلي از كف صندلي 28 سانتيمتر
12-فاصله چشم از مانيتور 43 سانتيمتر.
منبع:نشریه دانشجویی بازتاب (دانشجویان کانون بهداشت حرفه ای دانشگاه علوم پزشکی اصفهان) به نقل از
بهداشت حرفه ای
