راهى براى توليد واكسن آكنه
هولگر بروگه مان از «انستيتوى ميكروب شناسى و ژنتيك گوتينگن» با قطعيت مى گويد: «نسبتاً كوچك، ولى بسيار كارآمد است و منظورش مجموعه ژن هاى پروپيونى باكترى-عامل آكنه- است.» اين باكترى در برخى موارد آكنه توليد آبسه هاى چركى مى كند و داراى ۲۳۳۳ ژن است، كه بروگه مان و همكارانش با همكارى پژوهشگران دانشگاه اولم آنها را رمزگشايى كرده و در آخرين شماره مجله تخصصى «ساينس» منتشر ساخته اند.وى مى گويد: «اكنون درك بهترى از باكترى داريم و مى توانيم روش هاى درمانى جديدى را جست وجو كنيم.»
لااقل ۸۰ درصد جوانان يا نوجوانان دچار آكنه در صورت، پشت يا سينه مى شوند. ده تا ۱۵ درصد موارد بيمارى به قدرى شديد است، كه لازم است از دارو استفاده شود. علت و منشاء بيمارى اغلب هورمون هاست، كه در زمان بلوغ دچار تغيير و تحول مى شوند. قبل از همه آندروژن، ولى در ضمن و علاوه بر آن هورمون مردانه تستوسترون، به سمت ريشه هاى موها روى مى آورند: تماس آنها با فوليكول (ريشه)هاى موها موجب رشد موها، توليد چربى (سبوم) بيشتر و شاخى تر شدن آنها مى شود. دهانه فوليكو ل ها بسته مى شود و پروپيونى باكترى در آن فضاى بسته به دام مى افتد. اين ميكروب ساكن در پوست بدن انسان، در واقع بى آزار است، ولى تمايل خاصى به چربى اطراف موهاى شاخى شده دارد. باكترى در آنجا مولكول چربى ها را به كمك آنزيم ها مى شكند و بدين ترتيب باكترى هاى بيشترى جذب آن مى شوند. تعداد باكترى ها به سرعت افزايش مى يابد.
پژوهشگران دانشگاه گوتينگن توانسته اند، ژن آنزيم هاى مذكور را در باكتر ى ها بيابند. اين ژن از حدود ۵/۲ ميليون جفت باز تشكيل شده است و آنزيم ها عبارتند از: ليپازها، اكسيدازها، ردوكتازها و بسيارى ديگر از آنزيم هاى اختصاصى. اين آنزيم ها نه تنها چربى ها را در هم مى شكنند، بلكه بر خود سلول هاى پوست نيز اثراتى مى گذارند. هولگر بروگه مان، كه اكنون در انستيتو پاستور فرانسه مشغول پژوهش است، مى گويد: «اين باكترى ها به اصطلاح آدم را گاز مى گيرند و اكنون مى دانيم كه چگونه اين كار را مى كنند.» وى به گفته خودش درمان هايى را براى مهار فعاليت اين آنزيم ها كشف كرده است.
علاوه بر اين، مجموعه ژن هاى باكترى اين موضوع را نيز روشن مى كند، كه چرا فوليكول دچار التهاب مى شود. دانشمندان ژن هاى ويژه حدود ۳۰ ماده را كشف كرده اند، كه سلول هاى ايمنى بدن انسان را تحريك به فعاليت مى كنند. اين به قول بروگه مان «مواد مسموميت زا» از نوع پروتئين ها هستند، كه بر سطح سلول هاى باكترى ها قرار دارند يا توسط آنها ترشح مى شوند. بدن انسان اين مواد را آنتى ژن هاى بيگانه فرض مى كند و لنفوسيت ها را به مقابله با آنها گسيل مى دارد. پوست قرمز و گرم مى شود و برآمدگى هاى حاصله كه پر از چرك اند، دردناك مى شوند. «بدين ترتيب نقطه شروعى براى توليد واكسن داريم، چه عليه اين پروتئين ها مى توانيم آنتى بادى به وجود آوريم. اين عقيده بروگه مان است.
ليكن تاكنون هيچ مهاركننده آنزيم و هيچ واكسنى براى درمان آكنه توليد نشده است. تا اين لحظه، آنتى بيوتيك ها، مشتقات ويتامين A، تركيبات از بين برنده لايه شاخى پوست كه گرفتار آكنه است و نيز هورمون جزء زرادخانه درمان اين بيمارى به شمار مى روند. پروفسور گرهارد كولده از كلينيك پوست مركز خيريه برلين به بيماران خويش توصيه مى كند كه قبل از هر چيز از تتراسيكلين استفاده كنند. اين آنتى بيوتيك باكترى ها را مى كشد و غده سباسه (غده چربى در كنار فوليكول مو) را كوچك تر مى كند: «گرچه به نظر مى رسد اين روش مشت بر سندان كوفتن باشد ولى تتراسيكلين زود اثر مى كند و عوارض جانبى اندكى دارد.» برعكس، رتينوئيد كه يكى از مشتقات ويتامين A است، چنانچه بيمار حين درمان حامله شود، مى تواند خطرناك باشد. اين ماده در ساختمان بدن جنين در حال تشكيل اشكالاتى را موجب مى شود. دارو در مردان به نظر بى خطر مى رسد، ولى پوست را خشك مى كند.
همچنين خانم هايى كه به سنين بارورى رسيده اند، مى توانند از قرص هاى ضدحاملگى استفاده كنند، زيرا خانم هاى بسيارى حتى زمان درازى پس از آن كه دوران نوجوانى را پشت سر گذاشتند، هنوز دست به گريبان اين بيمارى اند. اين جوش هاى زشت مدت كوتاهى پيش از شروع قاعدگى به سرعت زياد مى شوند و زندگى روزمره و شغلى را براى فرد دشوار مى سازند. داروهاى حاوى استروژن و پروژسترون مى توانند مفيد باشند. اين داروها بر عليه آندروژن ها عمل مى كنند، بدين معنا كه آنها را از تاثير باز مى دارند؛ بدين ترتيب، جوش هاى چركى فروكش مى كنند. به گفته كولده: «مردان نمى توانند از اين هورمون ها استفاده كنند، چه آثار منفى بر ميل و توانايى جنسى آنها بر جاى مى گذارند.»
در ايالات متحده، پزشكان اسپيرونولاكتون را نيز، كه يك داروى ضدفشار خون است، براى بيماران نسخه مى كنند. علاوه بر اثر ضدفشار خون بالا، داروى مذكور مى تواند مانع توليد چربى يا سبوم (از طريق آثار ضدآندروژنى خويش) شود.
بهداشت پوست نيز در تمام موارد بيمارى آكنه، نقشى به غايت مهم دارد. بيماران بايد از صابون هاى بسيار قوى، كشيدن موها و كيسه كشيدن شديد اجتناب كنند. متخصصين پوست توصيه به استفاده از پاك كننده هاى صورت و كرم هاى مرطوب كننده غير معطر مى كنند. حتى از داروهايى كه لايه شاخى پوست را از بين مى برند، مانند بنزوئيل پراكسيد نيز مى توان استفاده كرد، ولى اين داروها پوست را تحريك و قرمز مى كنند. در اين كه داروهاى مذكور بتوانند كمكى به درمان اين جو ش هاى زشت بكنند كارشناسان ابراز ترديد مى كنند.
و در حالى كه بسيارى به بهبود يا لااقل تخفيف شدت بيمارى پوستى شان دلبسته اند، گروهى از بيماران دچار موارد بسيار شديدى از آكنه مى شوند كه با تركيبى از اشعه ماوراءبنفش، آب نمك و كرم هاى ضدآفتاب بايد به جنگ شان رفت. اشعه آفتاب موادى به نام راديكال هاى آزاد اكسيژن را تشكيل مى دهد كه همراه با چربى هاى موجود در سبوم مى توانند بسيار مضر باشند. افراد حساس بايد از ماندن در معرض نور آفتاب به مدت طولانى پرهيز كنند، چه احتمال دارد كه در خطر بروز سرطان پوست قرار گيرند.
Die Welt,2August, 2004