تعریف
ضایعات پوستی بسیار شایع هستند و همه ما کم و بیش در طول زندگی حداقل یک بار با این ضایعات روبرو شده ایم،خوشبختانه بیشتر ضایعات پوستی خوشخیم هستند، انواع خال رنگدانه دار، گوشت اضافه (skin tag)، خال عروقی (cherry spot) که بیشترین ضایعات پوستی را تشکیل می دهند، اغلب جزو همین ضایعات خوشخیم هستند. ضایعات بدخیم مثل کارسینوم سلول سنگفرشی (squamous cell carcinoma) و کارسینوم سلول قاعده ای (basal cell carcinoma) وملانوما (melanoma) شیوع کمتری دارند و بیشتر در سنین بالا و کسانیکه زمینه ژنتیک و آسیبهای پوستی ناشی از آفتاب، داشته اند؛ دیده می شود.
برای
درمان ضایعات پوستی تکنیک‌های مختلفی از تراشیدن ساده تا پیچیده‌ترین عمل‌های جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرد .انتخاب بهترین روش برداشتن این ضایعات ،بستگی به نوع ،اندازه،عمق وخوش‌خیم یابدخیم بودن آن دارد.
هدف
گاهی هدف از برداشتن این ضایعات پوستی، فقط اهداف زیبایی است؛ در مواردی هم، ضایعات پوستی برداشته می شوند تا مطمئن شویم که ضایعه، سرطانی نبوده و اگر بوده، از پخش شدن و گسترش آن به دیگر بخش‌های بدن جلوگیری شود.
موارد احتیاط
اکثر روشهای از بین‌بردن ضایعات پوستی نیاز به اقدامات احتیاطی چندانی ندارد. منطقه تحت درمان قبل از انجام این روش با الکل و یا سایرمواد ضدعفونی کننده؛تمیزمی‌شود و معمولا به اتاق عمل استریل احتیاج نیست. در بیشترموارد این عمل بصورت سرپایی انجام می‌گیرد و محل درمان بصورت موضعی بی‌حس می‌شود. در موارد پیچیده‌تر ممکن است از امکانات خاصی در مراکز درمان‌های سرپایی استفاده شود. اکثر مراحل درمان بی‌خطر و اغلب برای همه بیماران از کودک تا مسن گرفته، قابل تحمل است.
توصیف
برای
از بین بردن ضایعات پوستی از تکنیک‌های متفاوتی استفاده می‌شود. انتخاب روش مورد استفاده وابسته به درجه خطر ضایعه، محل قرارگیری آن و قدرت تحمل بیمار دارد. تکنیک‌های ساده‌تر مانند سوزاندن و یا فریزکردن ،درگذشته بیشتراستفاده می شد؛ولی امروزه روشهای پیشرفته تری مثل آراف الکتروسرجری(RF electrosurgery)که عوارض کمتری داردودقیقتراست،جایگزین این روشهاشده است. درمان‌های پیچیده‌تر مانند عمل‌جراحی میکروگرافیک موس Mohs برای ضایعات بدخیم استفاده می شود.
بیوپسی
یانمونه برداری،در مواردی انجام می شود که احتمال بدخیمی وجودر دارد، ، در اینصورت،قبل ازجراحی اصلی، یک نمونه کوچک شامل بخشی ازضایعه برداشته شده به آزمایشگاه پاتولوژی فرستاده می‌شود و زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار می‌گیرد. برخی از ویژگی‌های سلول‌های پوستی و شیوه قرارگیری آنها در پوست، نوع ضایعه پوستی را مشخص می‌کنند و چنانچه این ضایعه سرطانی و یا خطرناک باشد، مشخص خواهد شد. با توجه به آزمایشات میکروسکوپی، نیاز به عمل جراحی مجدد تشخیص داده می‌شود. روشهای مختلفی برای بیوپسی مورد استفاده قرار می‌گیرد. پزشکان ممکن است از چاقوی جراحی برای برداشتن بخش یا تمام ضایعه برای نمونه‌برداری استفاده کنند. ضایعات کوچک، با بیوپسیِ سطحی ازطریق تراشیدن نمونه‌برداری می‌شود و متخصص، چاقو را به موازات سطح پوست کشیده و نمونه را از سطح ضایعه جدا می‌کند. درصورتیکه وقتی نمونه کامل ازتمام ضخامت پوست لازم باشد، نمونه برداری با پانچ (punch) انجام می شود.
خارج کردن
درروش اکسیزیون ضایعه، پپزشک ضایعه راطور کامل و بصورت بیضی شکل جدا می کند. خارج کردن بیضی شکل زخم، بهتر از حالت دایره‌ای است و بخیه زدن بهتروتمیزترانجام می شود. اگر ضایعه سرطانی باشد، به بریدن دور زخم اکتفا نمی‌شود و بخشی از پوست سالم نیز برداشته می شود. این روش پزشک را مطمئن می‌کند که هیچ سلول سرطانی باقی نخواهدماند.
تخریب
ازاین روش بیشتر برای برداشتن ضایعات خوشخیم پوست مانند
خال ها،
زگیل ها ،
گوشت اضافه،بعضی ازانواع لک ها مثل لنتیگو(lentigo) و... استفاده می‌شود.
این تکنیک با استفاده از نیتروژن مایع و یا دیگر مایعات بسیارسرد که ضایعه را فریز می کند،انجام می شود. نیتروژن مایع که معمولا در این روش استفاده می شود؛بر روی ضایعه اسپری می‌شود و با تکرارچرخه انجماد و ذوب (که ممکنست بارهاانجام شود) اطمینان حاصل می‌شود که تخریب ضایعه انجام شده است. اشکال بزرگ این روش اینست که نیاز به تکرار جلسات درمانی دارد، به همین علت امروزه بیشتر از روشهای قطعی ترمانند RF الکتروسرجری استفاده می‌شود.
در این فرایند، ابزاری با استفاده از برش دایره‌ای انتهای کناره ضایعه را برش می‌دهد. برش از وسط ضایعه شروع شده و به کناره‌ها می‌رسد. پزشکان با ضربه‌های پی‌در‌پی و خراش دادن آنها بخش‌هایی از زخم را برمی‌دارند. گاهی پزشکان با استفاده از کورت، اندازه زخم را کم می‌کنند و سپس از درمان دیگری برای برداشتن آن استفاده خواهند کرد.
دراین روش با استفاده ازامواج الکترومغناطیسی بافرکانس بسیاربالا(معمولا"بیش از 4ملیون هرتز) یاهمان امواج RF ،ضایعه پوستی برداشته می شود.ازآنجاکه دستگاه های جدید آراف الکتروسرجری به پزشک امکان می دهدتا باظرافت وبادقت بسیاربالا،خال یا زگیل یاهرضایغه پوستی دیگررا بدون آسیب زدن ویاسوزاندن پوست سالم اطراف بردارد وهمزمان بابرش دادن،ازطریق ایجادکوآگولاسیون یاانعقاد جلوی خونریزی رابگیرد،ازاین روش برای برداشتن خالهای صورت وضایعاتی که نمی خواهیم جای زخم یااسکاربجابگذارد،استفاده می شود.
جراحی میکروگرافیکی موس(mohs micrographic surgery)
برخی
ضایعات پوستی ممکن است با چشم قابل مشاهده نباشند و همین امر باعث سخت شدن کار پزشکان برای بریدن محدوده زخم می‌شود. اگر برخی سلول‌های سرطانی باقی بمانند، ممکن است سرطان مجددا دیده شده و گسترش پیدا کند. در تکنیک جراحی میکروگرافیکی موس، جراحان با برداشتن ضایعات و بررسی کناره‌های آن در زیر میکروسکوپ، به دنبال وجود شواهدی از سرطان هستند. اگر سلول‌های سرطانی پیدا شوند، جراحان حلقه دیگری از بافت را برداشته و حاشیه آن‌را آزمایش خواهند کرد و اینکار تا پاکسازی کامل سلول‌های سرطانی ادامه پیدا می‌کند. به نظر می‌رسد که این روش برای بخش‌هایی چون بینی و لب بالا که دارای تومور مهاجم هستند ایده‌آل باشد، زیرا بازسازی حاشیه‌های برداشته شده در این بخش از بدن مشکل بوده و ممکن است زیبایی ظاهری را از بین ببرد.
لیزر
جراحی
لیزر امروزه برای درمان انواع
ضایعات پوستی ، از وریدهای عنکبوتی تا ضایعات گسترده رگ‌های خونی با نام همانژیوم استفاده می‌شود. تا همین اواخر، لیزر دی‌اکسیدکربن برای از بین‌بردن ضایعات پوستی در میان پزشکان رواج داشت. دیگر اشکال لیزر مانند ان‌دی‌یاگ و لیزر پالسی یاقوتی بیشتر برای درمان ضایعات عروقی مانند همانژیوم و ضایعات پیگمانتوم مانند لکه‌های مادرزادی مورد استفاده قرار گرفتند.
آماده‌سازی
برای انجام این عمل هیچ آمادگی خاصی لازم نیست. اکثر مراحل بصورت سرپایی و با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. زخم و اطراف آن با مواد آنتی‌باکتریال ضدعفونی می‌شود و احتیاج به اتاق جراحی استریل نیست.
مراقبت‌های پس از عمل
میزان مراقبت متفاوت است و بستگی به تکنیکی دارد که برای برداشتن زخم از آن استفاده شده است. در مراحل درمانی روشهای بیوپسی، کورتاژ، کرایو سرجری و الکتروسرجری از بیمار خواسته می‌شود تا محل درمان را
خشک و تمیز نگه دارد. بهبود چند هفته و یا بیشتر به طول خواهد انجامید و بستگی به اندازه زخم و دیگر فاکتورها دارد. زمان بهبودی در روش برداشتن زخم و جراحی میکروگرافیک موس متفاوت است، بخصوص اگر پیوند و یا فلپ پوستی برای بازسازی زخم لازم باشد. جراحی لیزر ممکن است باعث تغییر رنگ پوست شود و به مرور زمان رنگ اولیه خود را باز خواهد یافت. درد در اکثر درمان‌های سرپایی بسیار کم است و داروهای مسکن معمولاً تجویز نمی‌شود. برخی از بخش‌های بدن مانند جمجمه و انگشتان ممکن است از دیگر بخش‌های بدن درد بیشتری داشته باشند که در چنین مواردی مسکن تجویز خواهد شد.
خطرات
بستگی به روش جراحی و وسعت و محل ضایعه دارد؛ خوشبختانه روشهای بسیار پیشرفته امروزی به ما امکان می‌دهد؛ بدون ایجاد آسیب به بافت سالم اطراف، ضایعه موردنظر را بطور کامل و بدون جا گذاشتن اسکار (جای زخم) برداریم.
در مورد ضایعات کوچک خطر خاصی وجود ندارد؛ سه روز پماد آنتی‌بیوتیک مانند جنتامایسین داده می‌شود و توصیه می‌شود که محل خشک و تمیزنگه داشته شود. درغیراینصورت جراحی ممکن است باعث ایجاد عفونت شود. تمیز و خشک نگه داشتن زخم این خطرات را کاهش خواهد داد. آنتی‌بیوتیک خوراکی یا تزریقی معمولاً برای جلوگیری از عفونت تجویز نمی‌شوند، اما برخی پزشکان معتقدند که آنتی‌بیوتیک نقشی موثر دارد. درروش‌هایی که نیاز به برش و جراحی وسیع وجود دارد؛ عوارض بالقوه میتواند شامل:
خونریزی زیر پوست که ممکن است باعث ایجاد هماتوما شود و احتیاج باشد که زخم باز شده و خون آن تخلیه شود.
آسیب موقت یا دائمی به اعصاب که در نتیجه برش سطحی رگ‌های عصبی ایجاد می‌شود.
زخم‌ها ممکن است پس از بخیه زدن باز شده و موجب عفونت و ایجاد زخم شوند.
نتایج طبیعی
با توجه به میزان پیچیدگی مراحل درمان در برداشتن ضایعات پوستی، بیماران می‌توانند پس از عمل جراحی زندگی طبیعی خود را از سر گیرند. بهبودی طی چند هفته حاصل خواهد شد و جای زخم‌ها در برخی موارد احتیاج به عمل ترمیمی دارد تا شکل طبیعی خود را بازیابد.
نتایج غیرطبیعی
با توجه به ذکر پیچیدگی برخی از درمان‌ها در بالا، همواره امکان برگشت این ضایعات وجود خواهد داشت و در اینصورت احتیاج است تا جراحی مجدداً تکرار شود.
