سحابی ها : : :
Nebulas
به نام خدا
كلمه سحابي از « سحاب » به معناي ابر گرفته شده است . در دانش اختر شناسي ، سحابي ، ابري از گاز و غبار در فضاست . سحابيها را به دو گونه اصلي مي توان دسته بندي كرد : سحابي گسترده و سحابي سياره نما . اولي مكان تولد ستاره و دومي
بازمانده ستاره اي است كه عمرش به پايان رسيده است ( بازمانده هاي ابرنواختري ياSuper Nova سحابي هايي اند كه از انفجار دهشتناك ستاره هاي پرجرم بر جاي مي مانند ) .
* سحابي هاي گسترده بيشتر از هيدروژن ، هليوم ، نيتروژن و اكسيژن تشكيل شده اند . اين سحابي ها خود بر دو گونة اصلي اند : نشري و بازتابي . گاز موجود در سحابي نشري ، بر اثر تابش فرابنفش ستارگان داغ ( با دماي بيش از 20000 درجة كلوين ) برانگيخته مي شود و تابش مي كند ( اين حالت شبيه تابلوهاي تبليغاتي است كه با گاز نئون روشن مي شوند ) در حالي كه سحابي بازتابي ، نور ستارگان مجاور يا درون خود را بازتاب مي كند . سحابي بزرگ جبار در صورت فلكي شكارچي نمونة خوبي از يك سحابي نشري و سحابيي كه ستارگان خوشة پروين را در برگرفته ، نمونه اي از سحابي هاي بازتابي است ( هر چند در اين باره بحث هاي خيلي زيادي شده است ).
* سحابي نوع سومي هم وجود دارد : اگر در نزديكي ستاره نباشد ولي بر حسب اتفاق اين سحابي در مقابل سحابي درخشان دورتري قرار گرفته باشد ، آن را سحابي تاريك مي نامند . سحابي هاي تاريك جلوي نور ستارگان زمينه را مي گيرد . بيشتر دانش ما از اين سحابي ها از طريق طول موج هاي فروسرخ راديويي به دست آمده است . در اين سحابي هاي تاريك ، ستاره ها ممكن است شكل بگيرند . سحابي كله اسبي در پايين كمربند شكارچي ، بهترين نمونه اين گونه است .
* سحابي هاي سياره نما برخلاف نامشان ، ارتباطي به سيارات ندارند ، بلكه لايه هاي از گازند كه در پيرامون ستارة داغ مركزي انسباط مي يابند . هنگامي كه ستارة مركزي در روند تبديل شدن به كوتولة سفيد لايه هاي خود را از دست مي دهد ، اين لايه ها به سان حلقه اي به دور ستاره ديده مي شوند . اگر چه گاز از دست نرفته چون كره اي ستاره را فراگرفته اما از ديد ما حلقه يا قرص ديده مي شود . جنس اين حلقه ها بيشتر از اكسيژن يونيزه شده است ! به همين دليل بيشتر سحابي هاي سياره نما به رنگ سبز يا آبي متمايل به سبز ديده مي شوند . سحابي دَمبِل (M27 ) در صورت فلكي روباهك ، نمونة بارزي از اين سحابي هاست .
^^^ چند نكته رصدي
بيشترآماتورهايي كه كار رصد را شروع مي كنند ، به ناهماهنگي ميان سحابي و كهكشان هايي كه در فهرست ها آمده با آنچه واقعاً در آسمان ديده مي شود پي مي برند . فقط اينكه يك جرم در فهرستي ُپر نور معرفي شده باشد دليل بر آسان ديده شدن آن نيست .
درخشان ديده شدن يك جرم سماوي به عوامل زيادي چون قدر ، اندازة ظاهري زاويه اي ، شرايط جوي ، شرايط مكان رصد و ... بستگي دارد . به عنوان مثال ، كهكشاني از قدر 9 به اندازة ظاهري زاويه اي 50 دقيقة قوسي ممكن است پرنورتر از يك كهكشان قدر 8 با گستردگي زاويه اي 10 قوسي ديده شود . سحابي ها و كلية اجرام گستردة غير ستاره اي نيز همين گونه اند .
براي رهايي از اين مشكل ، اخترشناسان « درخشندگي سطحي » براي اجرام گسترده تعريف مي كنند . درخشندگي سطحي يك كهكشان ، معادل درخشندگي ستاره اي است كه نور آن در واحد سطح پخش گرديده است ، معمولاً واحد سطح را يك ثانيه قوس مربع در نظر مي گيرند .
براي آنكه در رصد سحابي ها و كهكشان ها با مشكلات كمتري روبه رو شويد ، به طور خلاصه چند نكته مهم را يادآوري مي كنيم .
- قبل از هر چيز برنامه ريزي ! دو الي سه شب از برنامه رصدي ، بيرون از شهر نقشه ها و فهرستي از اجرامي را كه مي خواهيد رصد كنيد فراهم كيند . چراغ قوه با نور قرمز را هم فراموش نكنيد !
- صورت هاي فلكيي را كه مي خواهيد به ثبت اجرامشان برويد بايد به خوبي بشناسيد تا بتوانيد با روش پرش ستاره اي ، اجرام مورد نظر را بيابيد .
- در آغاز جلسة رصد ، در حدود يك ربع بگذاريد چشمانتان به تاريك شب عادت كنند . به كار بردن چراغ قوه با نور قرمز سبب مي شود تيزبيني شما در شب كاهش نيابد.
- براي پيدا كردن اجرام كم نورتر حوصله داشته باشيد و به آرامي به جست و جو بپردازيد . پس از يافتن جرم مورد نظر ، به سرعت از آن دور نشويد و سعي كنيد جزييات آن را هر قدر كه ناچيز باشد ، بكشيد .
- در شب طولاني رصد ، استفاده از نوشيدني هاي دلخواه و شيريني كمك زيادي به هشيار ماندن شما خواهد كرد .
- ممكن است سحابي يا كهكشاني را كوچكتر از اندازه زاويه اي واقعيش ببينيد . دليل اين امر آن است كه مناطق داراي درخشندگي سطحي كمتر ، با ابزار شما ديده نمي شوند .
* فراموش نكنيد نور ماه نيز آلودگي نوري به شمار مي آيد . به ويژه ماه بدر . تيره ترين آسمان ها را به آسمان شهري بزرگ چون تهران تبديل مي كند ! پس بهتر است برنامه هاي رصدي خود را از يك هفته پيش از ماه نو تا يك هفته پس از ماه نو ترتيب دهيد تا ساعت هاي بيشتري را در زير آسمان تاريك رصد كنيد .
^^^ سحابي هاي درخشان
NGC 1976 ، M42 : سحابي بزرگ جبار در صورت فلكي شكارچي بهترين و پرنورترين سحابي در كل آسمان نيمكره شمالي است M42 با گستردگي زاويه اي 60 × 66 دقيقه قوسي ، با چشم غير مسلح مانند لكة مه آلودي ديده مي شود . با دوربين دوچشمي 50 × 10 تصوير مطلوبي خواهيد ديد و در دوربين هاي بزرگتر ، نماي بادبزن مانند آن آشكار مي گردد . در شمال غربي M42 ، سحابي كوچكتر M43 ( NGC 1982 ) ديده مي شود . گستردگي آن 50 × 20 دقيقه قوسي است و به وسيلة دوربنهايي با بزرگنمايي بيش از 10 برار ديده مي شود . سحابي جبار يك ناحية نشري H II است ( نواحي H II سحابي هاي گسترده اي هستند كه بر اثر نور ستارگان مجاور تابش مي كنند ) در دوربين هاي دوچشمي متوسط ، شكل اين سحابي به دستي مي ماند كه دراز شده تا ستارگان مجاور را بگيرد ! در مركز سحابي جبار ، چهار ستارة جوان و درخشان ، ذوزنقه اي را تشكيل مي دهند كه با تلسكوپ هاي كوچك به خوبي تفكيك مي شوند .
سحابی جبار یا اوریون در صورت فلکی جبار یا شکارچی
در باره این سحابی:
M42 (The Orion Nebula)
Constellation - Orion
Distance - approximately 1,600 light years.
NGC 68523 ، M8: سحابي M8 ، معروف به سحابي مرداب در صورت فلكي قوس را مي توان نگين شبهاي تابستان برشمرد. در شبي تيره و بدون مهتاب ، اين سحابي همچون جزيره اي در رودخانه راه كاهكشان جلوه مي كند . قدر آن در حدود 8/5 و گستردگي زاويه اي آن 40 × 90 دقيقه قوسي است . دوربين هاي دوچشمي ، سحابي را به صورت ابر درخشنده اي كه با يك مرز تيره به دونيم شده است ، نشان مي دهند . در پيش زمينه M8 ، خوشة باز NGC 6530 را خواهيد يافت . با هر دوربين دو چشمي ، مي توانيد ساعت ها به گشت و گذار در اطراف M8 بپردازيد و زيبايي هاي اين ناحيه پرستاره را خودتان بيابيد .
سحابی مرداب در صورت فلکی قوس
درباره این سحابی:
Messier 8 is located in the constellation of Sagittarius in the summer Milky Way. Messier 8 is also called the "Lagoon Nebula" for its easily visible wide curving dark channel. This bright emission nebula can be seen unaided in very dark skies and is easily visible with a pair of binoculars under a dark country sky. Messier 8 is a favorite subject of astrophotographers. It is believed that the nebulosity is approximately 5,200 light years away from us and its width is believed to be 140 light years across
NGC6853 ، M27 : سحابي M27 در صورت فلكي روباهك ، به دليل شباهت زيادش به « دمبل » ، به اين نام خوانده مي شود . اين سحابي سياره نما يكي از بهترين هاي رصدي نوع خود بشمار مي رود . ديدنش به ويژه به دور از آلودگي نوري ، نفس را درسينة هر آماتوري حبس مي كند ! شارل مسيه ، اخترشناس فرانسوي ، اولين بار سحابي دمبل را در جولاي سال 1764 ميلادي رصد كرد . M27 از قدر 1/8 و با گستردگي زاويه اي كل 240 × 480 ثانية قوسي مي درخشد.
سحابی دمبل در صورت فلکی روباه
درباره این سحابی:
Messier 27 is considered by many to be the finest planetary nebula in the sky. It is certainly one of the largest and easiest to observe in an amateur telescope. When observed through the eyepiece of the typical amateur telescope, this object appears as a large disk that is pinched in on its east and west sides, thus the common name of the "Dumbbell Nebula". Messier 27 is estimated to be approximately 1.5 light years wide [easily encompassing our entire solar system]. Various estimates place the age of the nebulosity at between 3,000 and 48,000 years old
با دوربين هاي دوچشمي 50 × 7 ، اين سحابي همچون لكه مه آلود نامنظمي درست در جنوب ستاره 14 – روباهك ديده مي شود . در دوربين هاي دوچشمي پرتوان ( به عنوان مثال 80 × 20 ) يا تلسكوپ هاي كوچك ، شكل دمبل گونة آن مشخص است .
اختر شناسان فاصله اين سحابي را تا زمين 975 سال نوري برآورد كرده اند، كه با اين حساب از سحابيهاي سياره اي نزديك به شمار مي آيد(سحابي سياره نماي هليكس در دلو نزديكترين است). پهناي M27 ،5/2 سال نوري است . با در نظر گرفتن اين مقادير ، وبا احتساب سرعت انبساطي برابر با 27 كيلومتر در ثانيه ، آن را در يابيد .
M17، NGC6618: اين سحابي گسترده در منابع گوناگون نامهاي مختلف دارد. سحابي قو ، نعل اسب و امگا از جمله آنهاست. ولي بيشتر آن را به قو شبيه دانسته ايد . قدر اين سحابي در حدود 7 وگستردگي آن37×46 دقيقه قوسي است . براي پيدا كردنM17 ،خطي فرضي از سحابي M8 به ستاره μ (μ ) _ قوس بكشيد ودر همان جهت امتداد دهيد . در مسير ، خوشه هاي باز زيبايي هم خواهيد يافت . در دوربينهاي دو چشمي پرتوان ،گردن قو كه به (2) شباهت دارد مشخص است . ويليام هرشل ،اختر شناس مشهور (1822 – 1738 ميلادي ) ، نخستين كسي بود كه شكل سحابي را به حروف يوناني ( Ω ) تشبيه كرد .
سحابی قو، نعل اسب و امگا
NGC 7000
(سحابي امريكاي شمالي) : شباهت اين سحابي به امريكاي شمالي بسيار زياد است. اين سحابي گسترده در حدود 3 درجه اي شرق ردف ( α – دجاجه ) جاي دارد . در شرايط عالي رصدي ، سحابي امريكاي شمالي با چشم غير مسلح تيزبين به صورت تكه اي پرنورتر از زمينة راه كاه كشان ديده مي شود . نور اين سحابي مانند نور ستاره اي قدر اول است كه در ناحيه اي به اندازه 16 برابر اندازه ماه بدر پخش شده باشد ! به همين دليل بيشتر آماتورها آن را نمي يابند . بهترين تصوير اين سحابي در دوربين هاي دوچشمي 50 × 7 ( و بالاتر ) نمايان مي شود . تلسكوپ ها در رصد آن كارايي ندارند ، زيرا بزرگنمايي زياد سبب كم شدن تضاد نوري(كنتراست) ميان سحابي و زمينة آسمان مي گردد . سحابي امريكاي شمالي با وجود شباهت زيادش به شمال قاره آمريكا در واقع 100 ميليارد برابر ، گستردگي واقعي دارد ( به گستردگي واقعي 50 سال نوري ) .
M57 (NGC 6720) : سحابي M57 در صورت فلكي شلياق از معروفترين سحابيهاي سياره نماست. گستردگي زاويه اي آن 50 × 70 ثانيه قوسي و قدرش در منابع گوناگون از 9 تا 7/9 آمده است . آماتورها با ديدن اين اعداد و ارقام ، در رصد M57 نااميد مي شوند ، غافل از اينكه اين سحابي را حتي با دوربين دوچشمي 35 × 7 هم مي توان به صورت يك ستاره ديد ! البته كساني كه با دوربين دوچشمي رصد مي كنند ، نبايد انتظار تشخيص آن را از ستارگان ديگر داشته باشند . با دوربين هاي دو چشم توان X 25 و بالاتر ، شكل غير ستاره اي سحابي معلوم مي شود . براي يافتن M57 ، خطي فرضي از ستارة بتا – شلياق به گاما – شلياق وصل كنيد. M57 روي اين خط فرضي و كمي نزديكتر به ستاره شلياق (دوتايي گرفتي معروف) قرار گرفته است.
سحابی حلقه در صورت فلکی شلیاق
درباره این سحابی:
M57 (NGC 6720), Ring Nebula
Mag. - 8.8
Constellation - Lyra
Distance - 2,300 light years [estimated],
Size - 0.9 light years [estimated]
سحابي M57 بيش از 1000 سال نوري از ما فاصله و در حدود 20000 سال عمر دارد . هر چه از عمر سحابي هاي سياره نما مي گذرد ، گسترده تر ، كم نورتر و رقيق تر مي شوند .
یک نکته لازم هست تا خودم اضافه کنم. در مقاله بالا میبینید که اجرام با پیشوند M و یا NGC معرفی میشوند. M ابتدای نام ستاره شناسی معروف به نام مسیه بوده که با اضافه نمودن عددی خاص بعد از حرف M اجرام را طبقه بندی نموده. ولی به دلیل گسترده بودن اجرام، نمی توان همه انها را در لیست M جای داد. بنابر این از پیشوند NGC که مخفف شده عبار New General Catalog یا کاتالوگ اصلی جدید هست استفاده میشود.
مقاله بر گرفته از وبلاگ منجم باشی
امیدوارم مفید واقع شده باشه./
:happy:
