درباره SPAM
شاید از میان آنان که درگیر این گرداب گسترده گیتی شده اند هنوز خیلی ها باشند که دقیقاً ندانند Spam چیست. حتی بسیار دیده ام که خیلی از افرادی که در زمینهی اینترنت به صورت حرفهای کار می کنند نیز (همانطور که هنوز HOST را “هاست” تلفظ می کنند - در صورتیکه تلفظ درست آن «هُست - به ضم ه» است) یا اصلاً یا کمتر چیز زیادی درباره Spam می دانند و اکثراً وقتی مورد سوال قرار می گیرند بدون داشتن اطلاعات درست و موثق داد سخن می دهند که Spam یعنی فلان و بهمان و غیره و حتی غلط مثال هم می زنند و شکلش را نیز غلط می کشند. این افراد حتی وقتی که درباره Spam وارد بحث می شوند در حالی که حتی خودشان هم نمی دانند که دارند درباره چه چیزی صحبت می کنند، چندین موضوع و مقوله بی ربط دیگر را که جسته و گریخته از این طرف و آن طرف شنیده اند به هم ربط می دهند و به اصلاح خودشان مردم را در مدت یک ساعت یا کمتر با اینترنت آشنا می کنند. و ما این گونه میخواهیم فرهنگ استفاده از این رسانه جدید را در این کشور جا بیاندازیم. به چشم بر هم زدنی، همه شده اند ISP و همه شدهاند متخصص اینترنت، اخیراً حتی کسبه محترم محله، در بقالی هایشان به جهت اینکه فروشنده کارت های ۵ ساعته و ۱۰ ساعته اینترنتی هستند براحتی برای مشتریان از همه جا بی خبر تعریف میکنند که اینترنت چیست و اصلاً چه گونه کار می کند - که این مطلب سوژه خوبی است برای طنزنویسان. آنچه مسلم است این است که در کار فراگیری و حرفهایگری (یا به عبارتی دست و پا زدن در این گرداب گسترده گیتی) باید بیشتر دقیق بود و به مقوله هایی چون کار حرفه ای با پست الکترونیک و بازاریابی وبی و اینترنتی، اسپم Spam و اسکم Scam بیشتر پرداخت و جزییات آن را خصوصاً برای کاربران اینترنت و البته حتی برای عموم مردم - بیشتر شکافت و به عمق آن رفت و این همان کاری است که می تواند شالوده، اساس و ساختارهای فرهنگی مناسبی را در راستای استفاده از ابزارهای نوینی چون اینترنت بهتر و گسترده تر بنا نهد.
اصولاً با توجه به اینکه منابع بسیار زیادی در اینترنت وجود دارند که سعی دارند در خصوص تعریف این اصطلاحات و واژگان تخصصی ابهامزدایی کنند اما تعیین و تبیین اینکه اساساً هریک از این اصطلاحات چه معنایی دارند و تا چه حیطهای می توانند وسعت معنایی خود را پوشش دهند و اینکه چه مقوله های دیگری را در بر می گیرند و به کار آنها اشاره دارند حقیقتاً کار سخت و پیچیده ای می شود چرا که منابع اطلاعاتی موجود - که اکثراً به زبان های انگلیسی، آلمانی و فرانسه در اینترنت در دسترس می باشد و این خود یک معضل است برای آن دسته از کاربران فارسی زبان که تسلط کافی به زبان دیگری و خصوصاً انگلیسی ندارند. - قادر نبوده اند که به طور کامل و دقیق و موشکافانه این گونه اصطلاحات را تعریف کنند. در این مقاله تصمیم دارم که در مورد Spam بگویم و بنویسمSpam .، در واقع موضوعی است که باید در حیطه این گرداب گسترده گیتی، یعنی بخش اینترنتی آن، کنترل شود. به خاطر همین کنترل است که باید دقیقاً تعریف شود. مردم و استفاده کنندگان از اینترنت و خصوصاً پست الکترونیک باید دقیقاً بدانند که چه چیز (منظور اینکه چه نامه، متن یا پیامی) Spam است و چه چیز نیست. و اینکه اصلاً این Spam در لغت یعنی چی و تاریخچه آن چیست. پرداختن به معنای واژه Spam و تاریخچه آن فراتر از بحث اصلی من در این مقاله است و مجالی دیگر می طلبد و مقاله ای دیگر. آنچه برای این مقاله حاضر مهم است پرداختن به تعریف این اصطلاح اینترنتی است و بررسی آن. قوانین مربوط به آن نیز از حیطه این مقاله خارج است که باید کارشناسان حقوقی مان درباره آن تحقیق کنند و بنویسند و شخصاً اگر لازم باشد می توانم و مایلم که در جایی دیگر به آن بپردازم. می دانم که اینها همه سوالاتی هستند که در ذهن کاربران امروز یا فردای اینترنت، اگر جای خود را باز نکرده باشند، کم کم خودی نشان می دهند و باید منبعی وجود داشته باشد که بتواند ضمن تعریف آنها، به آن سوالات پاسخ دهد.
در بین استفاده کنندگان معمولی اینترنت، Spam به این صورت ساده تعریف می شود که «Spam چیزی نیست جز نامه های الکترونیکی ناخواسته یا .Unsolicited Emails» متاسفانه، همانطور که می بینید این تعریف، آنقدرها تعریف به جا و دقیقی نیست و اصلاً به کار ما نمی آید چرا که به سادگی نمی تواند مشکلی از مشکلات ما بر روی اینترنت را حل کند و بنابر این نادرست و غلط است. اگر این تعریف ساده درست بود برای ما که می خواهیم از بوجود آمدن و گسترش یافتن Spam به نحوی جلوگیری کنیم باید پیش از ارسال هر نوع نامه الکترونیکیای به مخاطب (یا مخاطبین) خود با آنها قبلاً (به شکلی، مثلاً تلفنی) تماس بگیریم و از او (یا ایشان) بپرسیم که آیا می توانیم برایشان نامه الکترونیکی ارسال کنیم یا اینکه خیر. در گرداب گسترده گیتی، و آنها که به آن گرفتار آمده اند، چنین چیزی و چنین کاری امکان پذیر نیست، پس این تعریف غلط است.
در سالهای اخیر، تعریف دیگری نیز مطرح شده است. برخی می گویند که اسپم (Spam) یعنی نامه های الکترونیکی ای که از منابع نامشخص و یا ناشناخته ارسال و دریافت می شود. نظر شما چیست؟ به نظر من، این هم غلط است. شما می دانید که من در همین سایت خودم webfaqt.com هر روز تعداد بسیاری نامه الکترونیکی و آن هم از افرادی که اصلا” نمی شناسمشان و هرگز در عمرم، در هیچ کجای دنیا ملاقاتشان نکردهام دریافت می کنم. این نامه هایی که دریافت می کنم، اگر چه از افرادی ناشناخته به دستم می رسد، و اکثراً نیز علیرغم میل باطنی و درخواست من هستند، اما Spam هم نیستند و لطفاً - چون ما نیز این کار را کرده ایم - پس شما هم این پنبه را از گوشتان بیرون آورید. خیلی ها معتقدند که اسپم همین نامه های الکترونیکی ای است که خیلی ساده به نحوی باعث رنجش و ناراحتی مان می شود. این تعریف، اگر چه عمومیت بیشتری دارد و به نحوی به عمق مطلب اشاره دارد و به آنچه مورد نظر ماست نزدیک تر است اما هنوز نمی تواند Spam را آن طور که مورد نظر ماست تعریف کند. گاهی اوقات شنیده ایم که Spam اشاره دارد به آن دسته از نامه های الکترونیکی ناخواسته ای که به صورت «انبوه» برای افراد یا موسسات ارسال می شود. این تعریف نیز، تعریف بدی نیست و بیشتر به آنچه مورد نظر ماست نزدیک شده است اما کماکان نمی تواند تعریف کامل و دقیقی از Spam باشد چرا که فرض کنید شما با سازمان، بانک، شرکت یا فردی کار می کنید، شما آدرس پست الکترونیک خود را به آنها می دهید اما هیچگاه از آنها نخواسته اید که برایتان نامه الکترونیکی بفرستند. گاهی اوقا - مثلاً وقتی که آدرس پست الکترونیکی خود را به شرکت مخابرات می دهید و آنها هر از چندی، جزییات مکالمات تلفنی و بالاخره هزینه های تلفنی تان را برایتان می فرستند- از دریافت نامه های الکترونیک آنها جداً ناراحت می شوید ( چون هزینه کرده ایت و این به آن معناست که عن قریب هم باید هزینه ها را پرداخت کنید و این واقعا” درد آور است!) - اماچون گاهی اوقات این یک نوع اجبار است و بعضی وقتها هم توفیقی است که گاه گاه از طرف های کاری و تجاری خود با خبر شوید، پس بنابر این، این نوع نامه ها را تحمل می کنید و آنها را Spam نمی دانید. پس این تعریف هم کامل نیست.
پس Spam چیست؟ در گرداب گسترده گیتی، مقوله اخلاق و رعایت آن، مقوله ای دیگر است. موضوع Spam ، به نوعی از حیطه امور فنی خارج می شود و وارد دنیای موضوعات اخلاقی میشود. موضوع Spam به عقیده کارشناسان و دست اندرکاران فعالیتهای اینترنتی و حرفه ای های آن، بیشتر موضوعی اخلاقی است. شخصاً با این تعریف موافق ترم که نامه های الکترونیکی می توانند به دو دسته تقسیم شوند: «اخلاقی و غیر اخلاقی» - اما آن دسته از نامه های الکترونیکی که به صورت «انبوه یا Bulk» یا «Mass» برای دهها، صدها، هزاران و یا حتی گاهی میلیونها نفر بر روی اینترنت ارسال می شود اصطلاحاً و قطعاً کاری غیر اخلاقی است و اکثراً هم حاوی مطالبی غیر حرفه ای، خام، غلط، بی محتوا و وقت تلف کن و در نهایت غیر اخلاقی هستند که در واقع می توانند مثال مشخصی باشند برای تعریف کوتاه اما جامع ما از مقوله ای به نامSpam ، که Spam همانا نامه های الکترونیکی انبوه و غیر اخلاقیای هستند که برای افراد به صورت ناخواسته ارسال می شوند و موجبات نارحتی و انزجار گیرندگان آنها را فراهم می کنند.
نامه های اخلاقی، نامه هایی هستند که ارسال کننده آنها مشخص و معتبر است و جزییات موجود در Header پیام های الکترونیکی آنها کاملاً درست و بدون خدشه است. پیام هایی که Spam تلقی می شوند، پیام هایی هستند که در آنها ارسال کننده پیام نامشخص و گمنام است و یا اینکه Header این گونه نامه ها اساساً مخدوش، جعلی و ساختگی است، به طوری که نمی توان ارسال کننده آنها را تشخیص داد و یا اینکه رد آنها را دنبال کرد و چون نمی توان ارسال کننده را تشخیص داد، حتی اگر نامهی «فدایت شوم» هم برایتان نوشته باشد و ارسال کرده باشد، به هر حال پیامی غیر اخلاقی برایتان ارسال کرده است و در چنین حالتی، حتی اگر پیام، فقط و تنها یک پیام هم باشد که برایتان ارسال می شود، یعنی اگر به صورت انبوه و گروهی هم ارسال نشده باشد، از نظر ما، آن پیام Spam است. نامه هایی که ارسال کنندگان آنها رعایت اصول اخلاقی را کرده اند، نامه هایی هستند که اگر به صورت گاهنامه، ماهنامه یا خبرنامه ارسال می شوند، گیرندگان براحتی و بدون دردسر و دغدغه می توانند از آن فهرست خارج شوند. متاسفانه در این گرداب گسترده گیتی، برنامه نویسانی آمده اند و برنامه هایی نوشته اند که مانند روبات از سایت وبی به سایت دیگر می روند و به قول معروف آدرس های پست الکترونیکی مردم را - که برای تماس های ضروری و کاری بر روی صفحات اینترنتی خود قرار داده اند - از روی صفحات و سایتهایشان درو می کنند که اصطلاحا” به این نوع برنامه ها Email Harvesters می گویند. استفاده از اینگونه برنامه ها، کاری غیر اخلاقی است و استفاده کنندگان از این گونه برنامه ها، مسلماً نامه هایی که به این سوی و آن سوی این گرداب گسترده گیتی می فرستند، چیزی جز Spam نیست و این کار، همانا نادیده گرفتن حقوق دیگران
چگونه می توان با Spam مبارزه کرد؟
در سال ۲۰۰۳ - «گرداب گسترده گیتی» با بحرانی رو به رو شده است، بحرانی جهانی و فراگیر، بحرانی که کوچک و بزرگ نمی شناسد، «زن» را از «مرد» تشخیص نمی دهد و کاری به این ندارد که شما از چه گروه و دسته و ملیت و کشوری هستید. این بحران، همه را تحت تاثیر خود قرار داده است و اگر مهار نشود و تحت کنترل در نیاید، آخر و عاقبت خوشی برای آنها که گرفتار این «گرداب گسترده» شده اند انتظار نمی رود. بحران اسپم (Spam) بحرانی جدی برای بشریت است و نباید آن را شوخی گرفت. ما اینجا برای هم جوک تعریف نمی کنیم، آینده اینترنت و پست الکترونیک به عنوان ابزاری سریع، حرفه ای و پیشرفته برای دسترسی به اطلاعات و ارتباطات گسترده، در عصر حرفه ای بودن و سرعت عمل داشتن، به دانش و آگاهی های ما و نحوه برخورد ما با بحرانهایی از این دست، رقم می خورد و در یک کلام پیش چشم جهانیان - خصوصاً کاربرانی که در آینده از اینترنت استفاده می کنند - انسان امروز برای آنچه بر روی اینترنت انجام می دهد جداً مسیول است. روی خط، مصرف کنندگان، از کاربران عادی و معمولی گرفته تا آنها که حرفه ای کار بر روی اینترنت هستند، خصوصاً مدیران و هدایت کنندگان سایت های اینترنتی، کماکان شاهد آن هستند که «بحران Spam» تا چه اندازه رفتار انسانها را تحت تاثیر خود قرار داده است.
طبق آخرین مطالعات و بررسی های به عمل آمده توسط یکی از شرکت های بزرگ تبلیغاتی بر روی اینترنت، در سال ۲۰۰۳ - چیزی در حدود ۶۵ درصد از مصرف کنندگان و کاربران اینترنت، پیام های الکترونیکی را که به نظر اسپم (Spam) می آیند را بی آنکه بازشان کنند و بخوانندشان، بلافاصله پاک می کنند. این رفتار آنی نشان دهنده آن است که دریافت کنندگان پیام های پست الکترونیک به نوعی از دریافت انبوه نامه های ناخواسته خسته و منفعل شده اند و همه و همه به دنبال راه چاره ای برای مبارزه با این بحران فراگیر و عمومی اند.
آیا راه مبارزه ای هم وجود دارد؟ ایا می توان با این بحران در این گرداب گسترده مبارزه کرد؟ آن را محدود و محدودتر ساخت و تحت کنترل در آورد؟ مطالعه و بررسی یک هزار نفر از استفاده کنندگان پست الکترنیک نشان می دهد که مردم در سال ۲۰۰۳ به نوعی عاقلانه تر و حرفه ای تر از پست الکترونیک استفاده می کنند. این مطالعات نشان می دهد که مردم (اکثراً در کشورهای اروپایی و امریکا و نه کاربران ایرانی چرا که آگاهی های مردم ما در رابطه با استفاده حرفه ای و سریع از ابزارهایی چون پست الکترونیک و وب به مراتب کمتر است.) از ابزارها و فیلتر های موجود و برنامه ها و نرم افزار های متعددی که از طریق اینترنت قابل دریافت هستند (چه آنها که رایگان هستند و چه آنها که برای دریافت شان بایستی پولی به تولید کننده و یا فروشنده پرداخت شود) برای محدودتر کردن Spam استفاده می کنند. مطالعات و بررسی ها نشان داده است که کاربران «عصر حرفه ای بودن و سرعت عمل» خیلی سریعتر از رقبا - کاربران معمولی دیگر - راه ها و شیوه های مختلف مبارزه را می آموزند و به دیگران آموزش می دهند. آنها در این عصر می دانند که برای باقی ماندن در میدان مبارزه بایست به دنبال «همیشه کنترل … همیشه هدایت …» باشند - اشاره است به مقاله ای به زبان انگلیسی به همین نام Always Control … Always Guidance … در بخش مقالات انگلیسی به قلم تابان خواجه نصیری - برای بالا بردن میزان «کنترل» و کیفیت و دقت «هدایت» بایستی دانش و تجربه را بالا برد. کاربران حرفه ای و سریع اینترنت در این عصر راه ها را شناخته اند. می دانند Spam چیست و محتوای نامه را بلافاصله پس از مشاهده «نام ارسال کننده» و یک تجزیه و تحلیل سریع و حرفه ای و مقایسه با آنچه در بخش داده های ذهن خود به عنوان یک تعریف جامع و دقیق از Spam دارند و مشاهده اجمالی و سریع از «موضوع» نامه، بلافاصله می توانند تشخیص دهند یا حتی الامکان حدس بزنند.
پیام های الکترونیکی Spam می خواهند به نوعی ما را گول بزنند تا ما آنها را باز کنیم. باز کردن نامه های بی سر و ته تبلیغاتی بی هدف و بی نتیجه، کاری جز تلف کردن وقت و پول ما نیست. ما نباید بسادگی گول بخوریم. این کلک ها، نیرنگ های الکترونیکی، پیش چشم حرفه ای های اینترنت، رنگ باخته است. نامه ای برایتان ارسال می شود، نام ارسال کننده، ناشناخته است، در یک نگاه، یک لحظه، این پیام به ذهن شما مخابره می شود: Spam معمولاً از سوی افرادی ناشناس ارسال می شود، پس این پیام می تواند یک Spam باشد. چشم را به سوی «موضوع» نامه می گردانید، عبارت های بی سر و ته، گاه ناراحت کنند ای می بینید… قرص هایی که معجزه می کنند و می توانند چند اینچ به سایز چیزی (…) اضافه کنند، رهن و وام و سفرهای رویایی و سرمایه گذاری های آنچنانی و غیره … - تصمیم حرفه ای و سریع در ذهنی حرفه ای و سریع این است: «این قطعاً Spam است. اما بحران زمانی آغاز شد که جاهلان اینترنتی، سایت های تقلبی و بازاریاب های ناشی و ناآگاه از قواعد بازی، مثل مور و ملخ به میدان آمدند تا به هر نیرنگ و فریب، کاربران را به باز کردن و مشاهده (اگر بشود حتی خواندن) نامه های بی سر و ته شان سوق دهند و هدایت کنند. بحران Spam در این گرداب گسترده گیتی از زمانی به نقطه اوج خود نزدیک می شود که به نام دوستان و آشنایانتان، افرادی که می شناسیدشان و یا مشاهیر علوم و فنون وحرف مختلف، نویسندگان و هنرمندان و البته با استفاده از «موضوع» هایی فریبنده تر «چون یک سلام یا Hi خشک و خالی» برایتان Spam به صندوق پست الکترونیکی تان ارسال می کنند. ۶۵ درصد از مردم، این پیام ها را می شناسند و آن ها را پاک می کنند، اما آنها که این موضوع ها را پیگیری نمی کنند و نمی دانند، به دلیل ناآگاهی های خود، به دام می افتند: «امروز نامه ای از (…) هنرمند معروف داشتم … مثل اینکه او هم رفته است و دارد سایت های خلاف را تبلیغ می کند. بحران Spam به جایی رسیده است که امروز بی آنکه خودتان خبر داشته باشید، با آدرس پست الکترونیکتان، به نام خودتان دارند سایت های فروش قرص های افزایش سایز … و عکس ها و فیلم های غیر اخلاقی شان را تبلیغ می کنند. به جایی رسیده ایم که در گرداب گسترده گیتی چیزی به غرق شدن مان نمانده است. بی اعتمادی و عدم اطمینان باعث رکود می شود و تجارت چه در فضای حقیقی و چه در فضای مجازی و الکترونیکی خدشه می بیند. ۶۵ درصد از مصرف کنندگان و کاربران اینترنتی نامه های اسپم را تشخیص می دهند و آنها را بلافاصله از صندوق پست الکترونیکی شان بدون اینکه آنها را باز کرده باشند و خوانده باشند پاک می کنند. ممکن است در میان آن نامه ها، نامه پاک و بی درد سر شما نیز پاک شده باشد. یک سلام و حال و احوال پرسی ساده شما قربانی این بحران می شود، یک درخواست، یک پیشنهاد، یک نامه معرفی، یک تلاش شما و من بی نتیجه می ماند و روی هم رفته، فاجعه ای در شرف رخ دادن است، اینجا یا آنجا، روی خط یا خارج از خط.
برای مبارزه با اسپم، راه های متعددی موجود است. آری می توان آن را محدود و محدودتر کرد، می توان آن را تا حدودی کم کرد و می توان جان سالم به در برد. کماکان می توانیم به کسب و کار و تجارت خود بر روی اینترنت ادامه دهیم، حتی می توانیم از Spam به نفع خودمان استفاده کنیم به شرط آنکه آگاهی هایمان را افزایش دهیم و از تجارب حرفه ای های اینترنت استفاده کنیم. مبارزه با اسپم شیوه ها و ابزارهای متعددی دارد که باید با آنها آشنا شد و آنها را به کار گرفت.
شاید از میان آنان که درگیر این گرداب گسترده گیتی شده اند هنوز خیلی ها باشند که دقیقاً ندانند Spam چیست. حتی بسیار دیده ام که خیلی از افرادی که در زمینهی اینترنت به صورت حرفهای کار می کنند نیز (همانطور که هنوز HOST را “هاست” تلفظ می کنند - در صورتیکه تلفظ درست آن «هُست - به ضم ه» است) یا اصلاً یا کمتر چیز زیادی درباره Spam می دانند و اکثراً وقتی مورد سوال قرار می گیرند بدون داشتن اطلاعات درست و موثق داد سخن می دهند که Spam یعنی فلان و بهمان و غیره و حتی غلط مثال هم می زنند و شکلش را نیز غلط می کشند. این افراد حتی وقتی که درباره Spam وارد بحث می شوند در حالی که حتی خودشان هم نمی دانند که دارند درباره چه چیزی صحبت می کنند، چندین موضوع و مقوله بی ربط دیگر را که جسته و گریخته از این طرف و آن طرف شنیده اند به هم ربط می دهند و به اصلاح خودشان مردم را در مدت یک ساعت یا کمتر با اینترنت آشنا می کنند. و ما این گونه میخواهیم فرهنگ استفاده از این رسانه جدید را در این کشور جا بیاندازیم. به چشم بر هم زدنی، همه شده اند ISP و همه شدهاند متخصص اینترنت، اخیراً حتی کسبه محترم محله، در بقالی هایشان به جهت اینکه فروشنده کارت های ۵ ساعته و ۱۰ ساعته اینترنتی هستند براحتی برای مشتریان از همه جا بی خبر تعریف میکنند که اینترنت چیست و اصلاً چه گونه کار می کند - که این مطلب سوژه خوبی است برای طنزنویسان. آنچه مسلم است این است که در کار فراگیری و حرفهایگری (یا به عبارتی دست و پا زدن در این گرداب گسترده گیتی) باید بیشتر دقیق بود و به مقوله هایی چون کار حرفه ای با پست الکترونیک و بازاریابی وبی و اینترنتی، اسپم Spam و اسکم Scam بیشتر پرداخت و جزییات آن را خصوصاً برای کاربران اینترنت و البته حتی برای عموم مردم - بیشتر شکافت و به عمق آن رفت و این همان کاری است که می تواند شالوده، اساس و ساختارهای فرهنگی مناسبی را در راستای استفاده از ابزارهای نوینی چون اینترنت بهتر و گسترده تر بنا نهد.
اصولاً با توجه به اینکه منابع بسیار زیادی در اینترنت وجود دارند که سعی دارند در خصوص تعریف این اصطلاحات و واژگان تخصصی ابهامزدایی کنند اما تعیین و تبیین اینکه اساساً هریک از این اصطلاحات چه معنایی دارند و تا چه حیطهای می توانند وسعت معنایی خود را پوشش دهند و اینکه چه مقوله های دیگری را در بر می گیرند و به کار آنها اشاره دارند حقیقتاً کار سخت و پیچیده ای می شود چرا که منابع اطلاعاتی موجود - که اکثراً به زبان های انگلیسی، آلمانی و فرانسه در اینترنت در دسترس می باشد و این خود یک معضل است برای آن دسته از کاربران فارسی زبان که تسلط کافی به زبان دیگری و خصوصاً انگلیسی ندارند. - قادر نبوده اند که به طور کامل و دقیق و موشکافانه این گونه اصطلاحات را تعریف کنند. در این مقاله تصمیم دارم که در مورد Spam بگویم و بنویسمSpam .، در واقع موضوعی است که باید در حیطه این گرداب گسترده گیتی، یعنی بخش اینترنتی آن، کنترل شود. به خاطر همین کنترل است که باید دقیقاً تعریف شود. مردم و استفاده کنندگان از اینترنت و خصوصاً پست الکترونیک باید دقیقاً بدانند که چه چیز (منظور اینکه چه نامه، متن یا پیامی) Spam است و چه چیز نیست. و اینکه اصلاً این Spam در لغت یعنی چی و تاریخچه آن چیست. پرداختن به معنای واژه Spam و تاریخچه آن فراتر از بحث اصلی من در این مقاله است و مجالی دیگر می طلبد و مقاله ای دیگر. آنچه برای این مقاله حاضر مهم است پرداختن به تعریف این اصطلاح اینترنتی است و بررسی آن. قوانین مربوط به آن نیز از حیطه این مقاله خارج است که باید کارشناسان حقوقی مان درباره آن تحقیق کنند و بنویسند و شخصاً اگر لازم باشد می توانم و مایلم که در جایی دیگر به آن بپردازم. می دانم که اینها همه سوالاتی هستند که در ذهن کاربران امروز یا فردای اینترنت، اگر جای خود را باز نکرده باشند، کم کم خودی نشان می دهند و باید منبعی وجود داشته باشد که بتواند ضمن تعریف آنها، به آن سوالات پاسخ دهد.
در بین استفاده کنندگان معمولی اینترنت، Spam به این صورت ساده تعریف می شود که «Spam چیزی نیست جز نامه های الکترونیکی ناخواسته یا .Unsolicited Emails» متاسفانه، همانطور که می بینید این تعریف، آنقدرها تعریف به جا و دقیقی نیست و اصلاً به کار ما نمی آید چرا که به سادگی نمی تواند مشکلی از مشکلات ما بر روی اینترنت را حل کند و بنابر این نادرست و غلط است. اگر این تعریف ساده درست بود برای ما که می خواهیم از بوجود آمدن و گسترش یافتن Spam به نحوی جلوگیری کنیم باید پیش از ارسال هر نوع نامه الکترونیکیای به مخاطب (یا مخاطبین) خود با آنها قبلاً (به شکلی، مثلاً تلفنی) تماس بگیریم و از او (یا ایشان) بپرسیم که آیا می توانیم برایشان نامه الکترونیکی ارسال کنیم یا اینکه خیر. در گرداب گسترده گیتی، و آنها که به آن گرفتار آمده اند، چنین چیزی و چنین کاری امکان پذیر نیست، پس این تعریف غلط است.
در سالهای اخیر، تعریف دیگری نیز مطرح شده است. برخی می گویند که اسپم (Spam) یعنی نامه های الکترونیکی ای که از منابع نامشخص و یا ناشناخته ارسال و دریافت می شود. نظر شما چیست؟ به نظر من، این هم غلط است. شما می دانید که من در همین سایت خودم webfaqt.com هر روز تعداد بسیاری نامه الکترونیکی و آن هم از افرادی که اصلا” نمی شناسمشان و هرگز در عمرم، در هیچ کجای دنیا ملاقاتشان نکردهام دریافت می کنم. این نامه هایی که دریافت می کنم، اگر چه از افرادی ناشناخته به دستم می رسد، و اکثراً نیز علیرغم میل باطنی و درخواست من هستند، اما Spam هم نیستند و لطفاً - چون ما نیز این کار را کرده ایم - پس شما هم این پنبه را از گوشتان بیرون آورید. خیلی ها معتقدند که اسپم همین نامه های الکترونیکی ای است که خیلی ساده به نحوی باعث رنجش و ناراحتی مان می شود. این تعریف، اگر چه عمومیت بیشتری دارد و به نحوی به عمق مطلب اشاره دارد و به آنچه مورد نظر ماست نزدیک تر است اما هنوز نمی تواند Spam را آن طور که مورد نظر ماست تعریف کند. گاهی اوقات شنیده ایم که Spam اشاره دارد به آن دسته از نامه های الکترونیکی ناخواسته ای که به صورت «انبوه» برای افراد یا موسسات ارسال می شود. این تعریف نیز، تعریف بدی نیست و بیشتر به آنچه مورد نظر ماست نزدیک شده است اما کماکان نمی تواند تعریف کامل و دقیقی از Spam باشد چرا که فرض کنید شما با سازمان، بانک، شرکت یا فردی کار می کنید، شما آدرس پست الکترونیک خود را به آنها می دهید اما هیچگاه از آنها نخواسته اید که برایتان نامه الکترونیکی بفرستند. گاهی اوقا - مثلاً وقتی که آدرس پست الکترونیکی خود را به شرکت مخابرات می دهید و آنها هر از چندی، جزییات مکالمات تلفنی و بالاخره هزینه های تلفنی تان را برایتان می فرستند- از دریافت نامه های الکترونیک آنها جداً ناراحت می شوید ( چون هزینه کرده ایت و این به آن معناست که عن قریب هم باید هزینه ها را پرداخت کنید و این واقعا” درد آور است!) - اماچون گاهی اوقات این یک نوع اجبار است و بعضی وقتها هم توفیقی است که گاه گاه از طرف های کاری و تجاری خود با خبر شوید، پس بنابر این، این نوع نامه ها را تحمل می کنید و آنها را Spam نمی دانید. پس این تعریف هم کامل نیست.
پس Spam چیست؟ در گرداب گسترده گیتی، مقوله اخلاق و رعایت آن، مقوله ای دیگر است. موضوع Spam ، به نوعی از حیطه امور فنی خارج می شود و وارد دنیای موضوعات اخلاقی میشود. موضوع Spam به عقیده کارشناسان و دست اندرکاران فعالیتهای اینترنتی و حرفه ای های آن، بیشتر موضوعی اخلاقی است. شخصاً با این تعریف موافق ترم که نامه های الکترونیکی می توانند به دو دسته تقسیم شوند: «اخلاقی و غیر اخلاقی» - اما آن دسته از نامه های الکترونیکی که به صورت «انبوه یا Bulk» یا «Mass» برای دهها، صدها، هزاران و یا حتی گاهی میلیونها نفر بر روی اینترنت ارسال می شود اصطلاحاً و قطعاً کاری غیر اخلاقی است و اکثراً هم حاوی مطالبی غیر حرفه ای، خام، غلط، بی محتوا و وقت تلف کن و در نهایت غیر اخلاقی هستند که در واقع می توانند مثال مشخصی باشند برای تعریف کوتاه اما جامع ما از مقوله ای به نامSpam ، که Spam همانا نامه های الکترونیکی انبوه و غیر اخلاقیای هستند که برای افراد به صورت ناخواسته ارسال می شوند و موجبات نارحتی و انزجار گیرندگان آنها را فراهم می کنند.
نامه های اخلاقی، نامه هایی هستند که ارسال کننده آنها مشخص و معتبر است و جزییات موجود در Header پیام های الکترونیکی آنها کاملاً درست و بدون خدشه است. پیام هایی که Spam تلقی می شوند، پیام هایی هستند که در آنها ارسال کننده پیام نامشخص و گمنام است و یا اینکه Header این گونه نامه ها اساساً مخدوش، جعلی و ساختگی است، به طوری که نمی توان ارسال کننده آنها را تشخیص داد و یا اینکه رد آنها را دنبال کرد و چون نمی توان ارسال کننده را تشخیص داد، حتی اگر نامهی «فدایت شوم» هم برایتان نوشته باشد و ارسال کرده باشد، به هر حال پیامی غیر اخلاقی برایتان ارسال کرده است و در چنین حالتی، حتی اگر پیام، فقط و تنها یک پیام هم باشد که برایتان ارسال می شود، یعنی اگر به صورت انبوه و گروهی هم ارسال نشده باشد، از نظر ما، آن پیام Spam است. نامه هایی که ارسال کنندگان آنها رعایت اصول اخلاقی را کرده اند، نامه هایی هستند که اگر به صورت گاهنامه، ماهنامه یا خبرنامه ارسال می شوند، گیرندگان براحتی و بدون دردسر و دغدغه می توانند از آن فهرست خارج شوند. متاسفانه در این گرداب گسترده گیتی، برنامه نویسانی آمده اند و برنامه هایی نوشته اند که مانند روبات از سایت وبی به سایت دیگر می روند و به قول معروف آدرس های پست الکترونیکی مردم را - که برای تماس های ضروری و کاری بر روی صفحات اینترنتی خود قرار داده اند - از روی صفحات و سایتهایشان درو می کنند که اصطلاحا” به این نوع برنامه ها Email Harvesters می گویند. استفاده از اینگونه برنامه ها، کاری غیر اخلاقی است و استفاده کنندگان از این گونه برنامه ها، مسلماً نامه هایی که به این سوی و آن سوی این گرداب گسترده گیتی می فرستند، چیزی جز Spam نیست و این کار، همانا نادیده گرفتن حقوق دیگران
چگونه می توان با Spam مبارزه کرد؟
در سال ۲۰۰۳ - «گرداب گسترده گیتی» با بحرانی رو به رو شده است، بحرانی جهانی و فراگیر، بحرانی که کوچک و بزرگ نمی شناسد، «زن» را از «مرد» تشخیص نمی دهد و کاری به این ندارد که شما از چه گروه و دسته و ملیت و کشوری هستید. این بحران، همه را تحت تاثیر خود قرار داده است و اگر مهار نشود و تحت کنترل در نیاید، آخر و عاقبت خوشی برای آنها که گرفتار این «گرداب گسترده» شده اند انتظار نمی رود. بحران اسپم (Spam) بحرانی جدی برای بشریت است و نباید آن را شوخی گرفت. ما اینجا برای هم جوک تعریف نمی کنیم، آینده اینترنت و پست الکترونیک به عنوان ابزاری سریع، حرفه ای و پیشرفته برای دسترسی به اطلاعات و ارتباطات گسترده، در عصر حرفه ای بودن و سرعت عمل داشتن، به دانش و آگاهی های ما و نحوه برخورد ما با بحرانهایی از این دست، رقم می خورد و در یک کلام پیش چشم جهانیان - خصوصاً کاربرانی که در آینده از اینترنت استفاده می کنند - انسان امروز برای آنچه بر روی اینترنت انجام می دهد جداً مسیول است. روی خط، مصرف کنندگان، از کاربران عادی و معمولی گرفته تا آنها که حرفه ای کار بر روی اینترنت هستند، خصوصاً مدیران و هدایت کنندگان سایت های اینترنتی، کماکان شاهد آن هستند که «بحران Spam» تا چه اندازه رفتار انسانها را تحت تاثیر خود قرار داده است.
طبق آخرین مطالعات و بررسی های به عمل آمده توسط یکی از شرکت های بزرگ تبلیغاتی بر روی اینترنت، در سال ۲۰۰۳ - چیزی در حدود ۶۵ درصد از مصرف کنندگان و کاربران اینترنت، پیام های الکترونیکی را که به نظر اسپم (Spam) می آیند را بی آنکه بازشان کنند و بخوانندشان، بلافاصله پاک می کنند. این رفتار آنی نشان دهنده آن است که دریافت کنندگان پیام های پست الکترونیک به نوعی از دریافت انبوه نامه های ناخواسته خسته و منفعل شده اند و همه و همه به دنبال راه چاره ای برای مبارزه با این بحران فراگیر و عمومی اند.
آیا راه مبارزه ای هم وجود دارد؟ ایا می توان با این بحران در این گرداب گسترده مبارزه کرد؟ آن را محدود و محدودتر ساخت و تحت کنترل در آورد؟ مطالعه و بررسی یک هزار نفر از استفاده کنندگان پست الکترنیک نشان می دهد که مردم در سال ۲۰۰۳ به نوعی عاقلانه تر و حرفه ای تر از پست الکترونیک استفاده می کنند. این مطالعات نشان می دهد که مردم (اکثراً در کشورهای اروپایی و امریکا و نه کاربران ایرانی چرا که آگاهی های مردم ما در رابطه با استفاده حرفه ای و سریع از ابزارهایی چون پست الکترونیک و وب به مراتب کمتر است.) از ابزارها و فیلتر های موجود و برنامه ها و نرم افزار های متعددی که از طریق اینترنت قابل دریافت هستند (چه آنها که رایگان هستند و چه آنها که برای دریافت شان بایستی پولی به تولید کننده و یا فروشنده پرداخت شود) برای محدودتر کردن Spam استفاده می کنند. مطالعات و بررسی ها نشان داده است که کاربران «عصر حرفه ای بودن و سرعت عمل» خیلی سریعتر از رقبا - کاربران معمولی دیگر - راه ها و شیوه های مختلف مبارزه را می آموزند و به دیگران آموزش می دهند. آنها در این عصر می دانند که برای باقی ماندن در میدان مبارزه بایست به دنبال «همیشه کنترل … همیشه هدایت …» باشند - اشاره است به مقاله ای به زبان انگلیسی به همین نام Always Control … Always Guidance … در بخش مقالات انگلیسی به قلم تابان خواجه نصیری - برای بالا بردن میزان «کنترل» و کیفیت و دقت «هدایت» بایستی دانش و تجربه را بالا برد. کاربران حرفه ای و سریع اینترنت در این عصر راه ها را شناخته اند. می دانند Spam چیست و محتوای نامه را بلافاصله پس از مشاهده «نام ارسال کننده» و یک تجزیه و تحلیل سریع و حرفه ای و مقایسه با آنچه در بخش داده های ذهن خود به عنوان یک تعریف جامع و دقیق از Spam دارند و مشاهده اجمالی و سریع از «موضوع» نامه، بلافاصله می توانند تشخیص دهند یا حتی الامکان حدس بزنند.
پیام های الکترونیکی Spam می خواهند به نوعی ما را گول بزنند تا ما آنها را باز کنیم. باز کردن نامه های بی سر و ته تبلیغاتی بی هدف و بی نتیجه، کاری جز تلف کردن وقت و پول ما نیست. ما نباید بسادگی گول بخوریم. این کلک ها، نیرنگ های الکترونیکی، پیش چشم حرفه ای های اینترنت، رنگ باخته است. نامه ای برایتان ارسال می شود، نام ارسال کننده، ناشناخته است، در یک نگاه، یک لحظه، این پیام به ذهن شما مخابره می شود: Spam معمولاً از سوی افرادی ناشناس ارسال می شود، پس این پیام می تواند یک Spam باشد. چشم را به سوی «موضوع» نامه می گردانید، عبارت های بی سر و ته، گاه ناراحت کنند ای می بینید… قرص هایی که معجزه می کنند و می توانند چند اینچ به سایز چیزی (…) اضافه کنند، رهن و وام و سفرهای رویایی و سرمایه گذاری های آنچنانی و غیره … - تصمیم حرفه ای و سریع در ذهنی حرفه ای و سریع این است: «این قطعاً Spam است. اما بحران زمانی آغاز شد که جاهلان اینترنتی، سایت های تقلبی و بازاریاب های ناشی و ناآگاه از قواعد بازی، مثل مور و ملخ به میدان آمدند تا به هر نیرنگ و فریب، کاربران را به باز کردن و مشاهده (اگر بشود حتی خواندن) نامه های بی سر و ته شان سوق دهند و هدایت کنند. بحران Spam در این گرداب گسترده گیتی از زمانی به نقطه اوج خود نزدیک می شود که به نام دوستان و آشنایانتان، افرادی که می شناسیدشان و یا مشاهیر علوم و فنون وحرف مختلف، نویسندگان و هنرمندان و البته با استفاده از «موضوع» هایی فریبنده تر «چون یک سلام یا Hi خشک و خالی» برایتان Spam به صندوق پست الکترونیکی تان ارسال می کنند. ۶۵ درصد از مردم، این پیام ها را می شناسند و آن ها را پاک می کنند، اما آنها که این موضوع ها را پیگیری نمی کنند و نمی دانند، به دلیل ناآگاهی های خود، به دام می افتند: «امروز نامه ای از (…) هنرمند معروف داشتم … مثل اینکه او هم رفته است و دارد سایت های خلاف را تبلیغ می کند. بحران Spam به جایی رسیده است که امروز بی آنکه خودتان خبر داشته باشید، با آدرس پست الکترونیکتان، به نام خودتان دارند سایت های فروش قرص های افزایش سایز … و عکس ها و فیلم های غیر اخلاقی شان را تبلیغ می کنند. به جایی رسیده ایم که در گرداب گسترده گیتی چیزی به غرق شدن مان نمانده است. بی اعتمادی و عدم اطمینان باعث رکود می شود و تجارت چه در فضای حقیقی و چه در فضای مجازی و الکترونیکی خدشه می بیند. ۶۵ درصد از مصرف کنندگان و کاربران اینترنتی نامه های اسپم را تشخیص می دهند و آنها را بلافاصله از صندوق پست الکترونیکی شان بدون اینکه آنها را باز کرده باشند و خوانده باشند پاک می کنند. ممکن است در میان آن نامه ها، نامه پاک و بی درد سر شما نیز پاک شده باشد. یک سلام و حال و احوال پرسی ساده شما قربانی این بحران می شود، یک درخواست، یک پیشنهاد، یک نامه معرفی، یک تلاش شما و من بی نتیجه می ماند و روی هم رفته، فاجعه ای در شرف رخ دادن است، اینجا یا آنجا، روی خط یا خارج از خط.
برای مبارزه با اسپم، راه های متعددی موجود است. آری می توان آن را محدود و محدودتر کرد، می توان آن را تا حدودی کم کرد و می توان جان سالم به در برد. کماکان می توانیم به کسب و کار و تجارت خود بر روی اینترنت ادامه دهیم، حتی می توانیم از Spam به نفع خودمان استفاده کنیم به شرط آنکه آگاهی هایمان را افزایش دهیم و از تجارب حرفه ای های اینترنت استفاده کنیم. مبارزه با اسپم شیوه ها و ابزارهای متعددی دارد که باید با آنها آشنا شد و آنها را به کار گرفت.
