تعمير و نگهداري لپتاپ
به لحاظ فني بسياري از قطعاتي كه در يك لپتاپ بكار مي روند شبيه به قطعات كامپيوترهاي روميزي هستند.اما از لحاظ كلي تفاوت هايي هم وجود دارد.لپتاپ ها نسبت به نوع روميزي كمتر قابل ارتقا يا قابل تعمير هستند كه علت اصلي آن نبود استاندارد و هماهنگي در شكل كيس,مادر بورد,صفحه كليد,نمايشگر و حتي باطري آن است.مساله ديگر اين است كه لپتاپ ها بسيار فشرده هستند.يعني قطعاتي كه در نوع روميزي بكار رفته و بصورت كارتي قابليت تعويض دارند(مثل كارت گرافيك و مودم)در لپتاپ ها به صورت توكار روي خود مادربورد سوار هستند.
عليرغم تمامي اين مسايل ,ارتقاي لپتاپ از بسياري جهات مي تواند آسانتر از كامپيوتر روميزي باشد.زيرا مثلا در لپتاپ براي هارد درايو از كابل پاور و ديتا خبري نيست و كافي است هارد را در جاي مخصوص خود سوار كنيد.
حافظه,هارد ديسك و اسلات هاي Mini-pc در لپتاپ ها غالبا از طريق دريچه هاي باز شو قابل دسترسي هستند و ارتقا اين قطعات بدون باز كردن كل سيستم امكان پذير است.از همين رو خيلي از كارهاي معمول از قبيل اضافه كردن حافظه,تعويض هارد ديسك يا افزودن DVD درايو (در بعضي سيستم ها كه سيني افزودن درايو دارند) ظرف چند ثانيه انجام مي شود.افزودن قطعات ديگري از جمله اينترفيس شبكه,پورت USB 2.0 يا i -Link هم مي تواند از طريق كارت هاي PCI صورت پذيرد.
مشكل تعويض ساير قطعات در لپتاپ ها اين است كه سخت افزار در اين حوزه كمتر عموميت دارد(نسبت به سخت افزار در حوزه نوع روميزي). البته موارد استثنا هم وجود داردكه شامل كارت حافظه ,هارد و كارت هاي افزودني موسوم به PC Card مي شوند.خريد و استفاده از قطعه اي كه دقيقا براي استفاده در سيستم شما ساخته نشده باشد معمولا با ريسك بالايي همراه است.
گاهي اوقات اين مشكل ناسازگاري ناشي از سياست هاي فني شركت هااست.سازندگان لپتاپ صدها قطعه الكترونيكي را در يك جعبه كوچك جا مي دهند و گاهي اوقات با برداشتن يك قطعه قديمي,جاي كافي براي افزودن يك قطعه جديد باز نمي شود.اين وضعيت بطور خاص در مورد قطعاتي مصداق پيدا مي كند كه بايد از بيرون قابل دسترسي باشد(مثل فلاپي درايو يا سي دي درايو).صفحه كليد و مانيتور (آسان ترين قسمت هاي قابل تعويض در لپتاپ) آن چنان در ساختار لپتاپ در هم تنيده شده اند كه فقط خود شركت سازنده مي تواند به تعويض آنها بپردازد.
گاهي اوقات ارتقا قسمت هاي مختلف لپتاپ با گزينه هايي كه در BIOS سيستم ارائه شده محدود مي شود.به عنوان مثال بسته به تاريخ و و اصلاح آن,ممكن است نتوانيد هارد ديسكي با هر ظرفيتي انتخاب كنيد,كه اين موضوع در مورد سيستم هاي روميزي هم مصداق دارد.خوشبختانه,بيشتر لپتاپ ها از BIOS ROM فلشي استفاده مي كنند كه قابل اصلاح است.مشروط بر اينكه شركت سازنده اصلاحيه BIOS را عرضه كرده باشد.
هنگام خريد لپتاپ دقت كنيد ببينيد شركت سازنده وب سايتي را براي بروز رساني BIOS ,درايورها,يا برنامه هاي جانبي و پشتيباني از سيستم خود معرفي نموده است يا خير.عدم دسترسي به نسخه هاي اصلاحي يا بروز شده BIOS يا درايورهاي سخت افزاري ممكن است در آينده مانع از نصب سيستم عامل جديد شود يا حداقل شما را با دردسرهايي مواجه سازد.
بيشتر اوقات قطعات لپتاپ با ارائه شماره مدل سيستم فروخته مي شوند.حتي وقتي شركت هاي ديگر به عرضه قطعه پرداخته باشند.مثلا اگر كاتالوگ هاي قطعات pc را براي خريد RAM نگاه كنيد,ميبينيد كه عموما مشخصاتي چون سرعت تراشه ,تكنولوژي بكار رفته و ( زوجي يا عدم تناسب ) parity/non-parity در كاتالوگ نوشته شده اند. اما در كاتالوگ هاي لپتاپ,معمولا فهرستي از اسامي شركت هاي سازنده همراه با مدل هاي سيستم و ميزان ظرفيت هر قطعه حافظه ذكر مي شود.البته در بعضي لپتاپ هاي مدرن اين مشكل با استفاده از استاندارد صنعتي SO-DIMM برطرف شده است.به هر ترتيب,خريد سخت افزاري كه با ساير قسمت ها سازگاري داشته باشد,قطعا براي لپتاپ دشوارتر از دسكتاپ است
بطور كلي پيچ هاي يك لپتاپ بسيار بيشتر از يك كامپيوتر روميزي است و شكل و اندازه آنها هم متفاوت است.پيچ ها معمولا زير برچسب ها يا درپوش ها پنهان هستند.جعبه لپتاپ غالبا از دو قسمت پلاستيكي تشكيل شده استكه داخل همديگر قفل شده اند.اما با مهارت و و حوصله مي توان آنها را طوري از هم جدا كرد كه آسيب نبينند.برخلاف كامپيوترهاي روميزي كه اصولا درونشان شبيه يكديگر است,لپتاپ ها از نظر داخلي خيلي با هم متفاوت هستند و نه تنها محصولات شركت هاي مختلف بلكه حتي مدل هاي مختلف يك محصول هم با هم فرق دارند.به همين دليل براي باز كردن لپتاپ بهتر است مستندات همان دستگاه را از شركت سازنده اش داشته باشيد.
من معمولا براي يافتن مستندات و قطعات اضافي يك سيستم سعي مي كنم مستقيما به سراغ سايت سازنده بروم.همين امر يك راز جالب را در دنياي لپتاپ براي من آشكار نموده است كه كمتر از آن بحث مي شودو آن اين است كه اكثر لپتاپ هاي با مارك هاي مختلف و معروفي كه همگي مي شناسيد,در اصل توسط تعدادي شركت تايواني ساخته مي شوند.شركت هايي چون QUANTA به نشاني
http://www.quantaw.com/ و يا COMPAL به نشاني
http://www.compal.com/ و يا ACER به نشاني
http://www.global.acere.com/ وغيره.اين شركت ها سيستم ها را به اسم خود نمي فروشند (به جز acer در چند سال اخير) ,بلكه طراحي و ساخت لپتاپ ها را براي شركت هاي ديگر انجام مي دهند.
كوانتا و كامپال دو شركت برتر سازنده لپتاپ در سال 2002 بوده اند و بعد از آنها توشيبا و IBM قرار گرفتند.
شركت كوانتا براي DELL و HP-COMPAQ وAPPLE و E-MACHINE و BEST BUY لپتاپ مي سازد.البته شركت DELL از دو شركت acer و compal هم لپتاپ مي خرد.در حقيقت خودش را به يك تامين كننده مقيد ننموده است.به همين دليل است كه ميبينيد اين همه لپتاپ با مارك هاي مختلف همه شبيه يكديگر هستند.زيرا عملا تمام آنها را سه شركت فوق مي سازند.
يكي از معايب اتخاذ چنين سياستي اين است كه بعضي شركت ها نمي توانند يا برايشان دشوار است كه از سيستم هايي كه مي فروشند حمايت كامل بعمل آورند.چراكه سازنده اصلي آنها نيستند و به قطعات دسترسي مستقيم ندارند.اگر بتوانيد سازنده اصلي لپتاپ خود را پيدا كنيد و به سراغ وب سايت آن برويد,اطلاعات دقيق تري را درباره سيستم خود بدست خواهيد آورد و مي توانيد درايور هاي جديد و بروز رساني BIOS را مستقيما از همان شركت بگيريد.
اما اگر نتوانيد سازنده اصلي سيستم خود را پيدا كنيد و شركت فروشنده هم پشتيباني نداشته باشد,آن وقت در تعمير و يافتن قطعات يدكي لپتاپ خود دچار مشكل خواهيد شد.وقتي يك سيستم لپتاپ خود را باز مي كنيد,بايد تنظيمات و پيكر بندي هر قطعه را ثبت كنيد,مخصوصا وضعيت جامپرها و سوئيچ ها,جهت كابل هاي مختلف معمولي و روباني محل سيم ارت,محل آنتن هاي wi-fi و حتي جاي بورد آداپتور.
تمامي اين موارد را در يك جا ياداشت كنيد تا موقع سوار كردن مجدد سيستم,بتوانيد هرچيزي را به حالت اوليه برگردانيد.حتي اگر بتوانيد قبل از برداشتن هر قطعه,از نزديك عكس ديجيتال بگيريد خيلي بهتر است.
جهت كابل ها و قطعه اي كه به آن متصل بوده است بسيار مهم است.كابل ها در لپتاپ معمولا در يك سر سيمي با رنگ هاي قرمز,آبي يا سياه دارند كه پين شماره يك را مشخص مي كنند.روي كانكتور هم معمولا علامت (مثلا يك مثلث) يا حتي شماره 1 گذاشته اند.روي قطعاتي كه اين كابل ها را به آنها وصل مي كنيد نيز به طريقي جاي پين يك مشخص شده است.غالبا يك نقطه يا عدد يك يا علامتي ديگر در كنار پين شماره يك كانكتور ديده مي شود.
با اينكه جهت و محل كابل ها ظاهرا ساده به نظر مي رسد,اما كمتر ديده شده كه كسي در اولين تجربه اشتباه نكند.خوشبختانه سروته زدن كابل هاي روباني (اما نه كابل برق)تقريبا براي هيچ يك از قطعات مشكل خرابي ايجاد نمي كند.ولي اگر باطري CMOS را برعكس جا بيندازيد,احتمال دارد تراشه آن را خراب كنيد و چون چيپ هم معمولا به مادر بورد لحيم شده,مجبوريد كل مادر بورد را تعويض كنيد.
اگرچه لپتاپ ها به اندازه نوع روميزي استاندارد و قاعده مند نيستند,اما بنظر مي رسد در لپتاپ هاي جديدتر خيلي چيزها با هم مشترك باشند.باز كردن,تعمير و ارتقاي لپتاپ ظاهرا كار دشواري است,اما چيزي نيست كه با كمي دقت و تجربه فني نتوانيد از عهده آن بر آييد.
Motherboard : مدل هاي غير استاندارد قابل تعويض نيستند.
CPU :نصب آن سريع تر از همان نوع و مدل معمولا امكان پذير است,اما بدليل مسائل مربوط به ولتاژ,حرارت يا bios ممكن است محدوديت هايي وجود داشته باشد.افزايش سرعت كلاك هم معمولا زياد نخواهد بود.
Memory: معمولا فقط يك يا دو اسلات simm/dimm خالي خواهد بود.براي همين هنگام ارتقا مجبوريد ماژول هاي قبلي را برداريد.
Video Adaptor/Chipset :در مادربورد هاي غير قابل ارتقا , ويدئو بصورت مجتمع عرضه مي شود.
Video Display : مدل هاي غير استاندارد و اتصالات جدا نشدني مانع از ارتقا مي شوند.معمولا مي توان يك نمايشگاه اگسترنال را به سيستم متصل نمود.
Hard Disk :سيستم هاي قديمي تر ممكن است هارد هاي بالابر از 8.4 گيگابايت را نشناسند.بسياري از سيستم ها فقط هاردهاي باريك 9.5 يا 12.5 ميلي متري رامي پذيرند.براي نصب معمولا به سيني يا قفسه درايو احتياج است.
Removable -Media Drive :اين قطعات از طريق محفظه هاي ماژولار (فلاپي يا CD/DVD )به صورت دروني قابل نصب هستند.مي توانيد ازCD-RW/DVD-RW يا USB اكسترنال يا i-link استفاده نماييد.
USB,IEEE1394=FireWire/i-link,?Serial=rs-232,Parallel=IEEE1284,Scsi : اين قطعات را از طريق PC Card يا Card bus نصب كنيد.
10/100/1000 Lan: اين قطعات را از طريق PC Card يا Card bus نصب كنيد.
Wireless802.11a/b/g,Mini-PCI=Wi-Fi,Bluetooth Cards,Modem Daughter Cards=Mdcs :اين قطعات را از طريق PC Card يا Card bus نصب كنيد.كارت هاي اينترنال ( داخلي ) نظير بلوتوث ممكن است به آنتن از پيش نصب شده احتياج داشته باشد.
چند نكته:
1-عوامل يا قطعات نامرتبط با مشكل را در نظر نگيريد.
2-هردفعه فقط يكي از قطعات را جابجا يا تعويض كنيد.
3-بعد از هر تغيير,سيستم را تست كنيد.
4-هر مرحله و اقدامي كه انجام مي دهيد را يادداشت كنيد.
5-به سادگي تسليم نشويد.هرمشكلي راه حلي دارد.
6-اگر به بن بست رسيديد,كمي استرتحت كنيد و به سراغ مشكل بعدي برويد.
7-هرچيز بديهي و ساده اي را چك كنيد.
8-يادتان باشد كه باطري و آداپتور برق بيشتر از ساير قطعات آسيب پذير هستند.هميشه يك آداپتور يدكي براي تست سيستم داشته باشيد.اگر سيستم بدون باطري كار كرد و با گذاشتن باطري از كار افتاد,پس مشكل از باطري است.
9-كابل ها و اتصالات هم زياد خراب مي شوند.از هركدام يك يدكي داشته باشيد.
10-حتما از يك كارشناس كمك يا راهنمايي بگيريد.شايد با زحمت و تلاش بسيار بتوانيد هر مشكلي را در يك كامپيوتر روميزي حل كنيد,ولي لپتاپ ها گاهي اوقات بدون تماس با شركت سازنده يا فروشنده و كمك گرفتن از يك كارشناس تعمير نمي شوند.
WARRANTY
گارانتي يك دستگاه درست به اندازه خريد و انتخاب آن اهميت دارد,لذا بطور مختصر و مفيد كمي به اين امر ميپردازيم .اگر شما تقريبا از يك لپتاپ و نحوه انجام تعميرات كوچك سخت افزاري و يا نرم افزاري آن چيزي نمي دانيد و يا اينكه از يك لپتاپ گران قيمت بهره ميبريد,بخت شما زماني بيشتر خواهد بود كه از يك گارانتي مناسب بهره بريد. توجه داشته باشيد كه قبلا شركت هاي سازنده لپتاپ هر يك از لپتاپ هاي خود را به مدت 3 سال گارانتي مينمودند ولي اينك به خاطر پاره اي ملاحظات اقتصادي كمي خسيس تر گرديده و گارانتي هر لپتاپ را به يك سال محدود نموده كه البته به درخواست مشتري آن را به دو و يا حداكثر سه سال ارتقا مي دهند.
البته معمولا ميزان پولي كه براي ارتقاي گارانتي لپتاپ مي پردازيد,براي سال دوم صد دلار و براي سه سال حدود 150 دلار آمريكا خواهد بود.(گارانتي بين الملل)البته در ايران شركت هاي فروشنده چيزي در حدود حداكثر 150 هزار تومان براي گارانتي ايران از شما اخذ مي نمايند.يعني با دادن اين پول به فروشنده لپتاپ در ايران و با نظر به اينكه تقريبا لپتاپ در ايران تعمير نمي شود,فروشنده متعهد مي شود كه در ازاي مدت گارانتي از نوع ايراني,هزينه تعمير و ارسال لپتاپ شما به واحد تعميرات در دوبي از شما اخذ نشود.البته منوط به اينكه لپتاپ شما نياز به تعويض يك قطعه سخت افزاري نداشته باشد كه در اين صورت بايد بهاي گزافي براي تعويض يك قطعه بپردازيد. همواره يادتان باشد كه اگر از لپتاپ خود بدقت استفاده نماييد و البته در همان ابتداي امر مشكلي در لپتاپ شما وجود نداشته باشد,مي توانيد با خيال راحت و بي دغدغه از لپتاپ خود بهره بريد و در نهايت در طي يك سال به بالا در فكر تعويض باطري دستگاه خواهيد بود. به هر صورت يادتان باشد كه دستگاه شما يك لپتاپ بوده و هزينه بيشتري را نسبت به يك سيستم روميزي از شما طلب مينمايد. در اينجا چند اصطلاح را كه در مبحث گارانتي لپتاپ احيانا در سايت هاي خارجي مشاهده خواهيد نمود برايتان شرح مي دهم كه با انواع آن در صورت مراجعه آشنا باشيد.
DEAD-IN-ARRIVAL GUARRANTEE:به مفهوم اين است كه اگر لپتاپ شما در هنگام باز نمودن جعبه آن خراب از آب درآيد,در اين صورت شما حداكثر ظرف يك روز كاري(و اگر در روز يك روز ماقبل تعطيل آخر هفته بدستتان برسد,حداكثر 72 ساعت)مي توانيد آن را پس بفرستيد تا عيب يلبي گرديده و در صورت ايراد اساسي ظرف 48 ساعت نمونه ديگري از آن برايتان ارسال گردد.
WARRANT:گارانتي شركت در قبال اين امر كه دستگاه شما به طور نرمال كار خواهد كرد و البته اگر داراي اشكال سخت افزاري باشد,در طول مدت زمان مشخصي از خريد دستگاه -درصورتي كه ايراد وارده از طرف كاربر نبوده باشد-بدون دريافت وجه اضافي قابل تعويض باشد.
Unlimited warranty :تعويض و يا تعمير بدون اجرت هر قطعه از لپتاپ شما در طول مدت زمان تعيين شده از طرف سازنده و در صورت امكان مادام العمر.
Limited warranty :تعهد به تعويض و يا تعمير برخي قطعات لپتاپ شما در طول مدت تعيين شده گارانتي براي لپتاپ شما.قطعاتي كه شامل اين طرح مي گردند در ليست برگه گارانتي لپتاپ قيد مي گردند.همچنين براي اخذ اطلاعات بيشتر در مورد جزئيات آن بايد به سايت سازنده مراجعه نمود,چرا كه ميزان خسارت وارد آمده و نحوه بوجود آمدن آن نيز كه توسط كارشناس همان شركت تعيين مي گردد ,در تعيين مبلغ احتمالي پرداختي شما جهت تعمير آن اهميت دارد.
Onsite service :شركت شازنده لپتاپ داراي فردي مجرب در امر تعمير است كه با گرفتن آدرس شما در طول مدت گارانتي لپتاپ,به منزل شما آمده و جهت تعمير احتمالي و يا تعويض قطعه لپتاپ شما اقدام مي نمايد(اين مورد بيشتر در آمريكا و اروپا كه سازندگان لپتاپ داراي مراكز متعدد و فعال تعمير لپتاپ هستند صادق است).
Return to depot :در اين نوع گارانتي,شما مي بايست لپتاپ داراي مشكل خود را به مركز تعمير آن ارسال نماييد كه در برگه ضمانت نامه آمده است.برخي شركتها حتي مبلغ ارسال لپتاپ از سوي شما به واحد تعمير آن و همچنين برگشت آن را پوشش مي دهند و برخي چنين نمي كنند.
گارانتي International : تقريبا همه لپتاپ هاي موجود در بازار ايران يكسال گارانتي International يا همون بين المللي دارند به طوري كه اگر لپتاپ شما در مدت زمان اين يكسال دچار مشكلي شد لپتاپ را با هزينه صاحب آن براي رفع عيب به مركز تعمير كه عموما براي بيشتر برند ها در دبي هست ارسال ميشود .( كه هزينه فرستادن به دبي حدود 80.000 تومان ميشود ) .
گارانتي محلي ( Local) : يك مدل ديگه گارانتي كه در ايران مد شده به نام گارانتي محلي ( Local) هست . اين مدل گارانتي را عموما شركت هايي ارائه ميكنند كه وارد كننده مجاز لپتاپ هستن به طوري كه اگه نوتبوك مشكل اساسي پيدا كرد با هزينه خود شركتي كه گارانتي محلي كرده نوتبوك براي تعمير فرستاده ميشود . البته معمولا خوده شركت ها هم مركز تعمير دارند .
برگرفته از انجمن پرشين تولز