پروفسور لطف علی عسکرزاده مشهور به لطفی زاده ( به انگلیسی Professor Zadeh ) چشم از جهان فروبست تا به فاصله چند ماه ، شاهد از دست رفتن یک ریاضی دان بزرگ ایرانی دیگر ، کیلومتر ها دور از سرزمین مادری باشیم. اما در کارنامه علمی پروفسور لطفی زاده که فارغ التحصیل رشته مهندسی برق از دانشگاه تهران است ، ریاست او بر دپارتمان مهندسی برق دانشگاه معظم برکلی ( Department of Electrical Engineering at UC Berkeley ) در دهه شصت میلادی از سال 63 تا 68 کمترین افتخار محسوب می شود، او پدر منطق فازی و ده ها نظریه ای است که بر پایه آن بنا شده است. در سال 1965 او به عنوان یک ریاضی دان برجسته ایرانی، شاخه ای از علم را بنیان نهاد که به مدت بیست سال کمتر کسی از فایده آن آگاه شده بود. بعد ها در میانه دهه 1980 این ژاپنی ها بودند که با درک آن در شرکت هیتاچی ( Hitachi ) طرح هدایت و کنترل قطار زیرزمینی شهر سندای را بر همین اساس پایه گذاری نمودند و این آغازی بود بر استفاده از منطق فازی در فناوری های نو. فناوری هایی که هر روزه از آن استفاده می نماییم مانند فناوری های موجود در دستگاه های صوتی و تصویری و جلوگیری از لرزش تصویر به هنگام فیلم برداری و یا فناوری هایی که هنوز در زندگی روزمره ما وارد نشده اند، مانند کنترل فاصله میان دو خودرو. احتمالا پروفسور لطفی زاده برای دریافت مدرک تحصیل نکرده بود اما ایشان در کمال فروتنی از بیست و پنج دانشگاه معتبر جهان مدرک دکترای افتخاری کسب کرده است و صد ها هزار مقاله علمی بر پایه نظریه مجموعه های فازی او ارائه و هزاران اختراع علمی بر همین اساس ثبت شده است.
منطق فازی ( Fuzzy Logic )
منطق فازی، اولین بار در پی تنظیم نظریهٔ مجموعه‌های فازی ( Fuzzy set ) به وسیلهٔ پروفسور لطفی زاده (۱۹۶۵ م) در صحنهٔ محاسبات نو ظاهر شد. واژهٔ fuzzy به معنای غیردقیق، ناواضح و مبهم (شناور) است.
کاربرد این بخش در علوم نرم‌افزاری را می‌توان به طور ساده این‌گونه تعریف کرد: منطق فازی از منطق ارزش‌های «صفر و یک» نرم‌افزارهای کلاسیک فراتر رفته و درگاهی جدید برای دنیای علوم نرم‌افزاری و رایانه‌ها می‌گشاید، زیرا فضای شناور و نامحدود بین اعداد صفر و یک را نیز در منطق و استدلال‌های خود به کار برده و به چالش می‌کشد. منطق فازی از فضای بین دو ارزش «برویم» یا «نرویم»، ارزش‌های جدید «شاید برویم» یا «می‌رویم اگر» یا حتی «احتمال دارد برویم» را استخراج کرده و به کار می‌گیرد. بدین ترتیب به عنوان مثال مدیر بانک پس از بررسی رایانه‌ای بیلان اقتصادی یک بازرگان می‌تواند فراتر از منطق «وام می‌دهیم» یا «وام نمی‌دهیم» رفته و بگوید: «وام می‌دهیم اگر…» یا «وام نمی‌دهیم ولی…».
دانش مورد نیاز برای بسیاری از مسائل مورد مطالعه به دو صورت متمایز ظاهر می‌شود:
۱. دانش عینی مثل مدل‌ها و معادلات و فرمول‌های ریاضی که از پیش تنظیم شده و برای حل و فصل مسائل معمولی فیزیک، شیمی، یا مهندسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۲. دانش شخصی مثل دانستنی‌هایی که تا حدودی قابل توصیف و بیان زبان‌شناختی بوده، ولی امکان کمّی کردن آن‌ها با کمک ریاضیات سنتی معمولاً وجود ندارد. به این نوع دانش، دانش ضمنی یا دانش تلویحی (Tacit knowledge) گفته می‌شود.
از آن جا که در عمل هر دو نوع دانش مورد نیاز است منطق فازی می‌کوشد آن‌ها را به صورتی منظم، منطقی، و ریاضیاتی بایکدیگر هماهنگ گرداند.
برای هر دستور کار و خواسته عمل‌کرد مکانیکی، الکترومغناطیسی یا نرم‌افزاری و غیره که برای آن فرمول یا دستورالعمل مطلق و شفاف ریاضی وجود نداشته باشد و به‌ویژه زمانی که دستور کار به‌وسیلهٔ جملات انشاء شده باشد، نرم‌افزار متکی به منطق فازی راه‌گشا و کارآمد است.
برخی از کاربردها عبارتند از:
هدایت و کنترل هرگونه دستگاه و تأسیسات پویا و حرکت‌ساز را می‌توان با کمک منطق فازی به بهترین وجه اعمال نمود. از جمله ماشین لباس‌شویی، قطارها، ترمز ای‌بی‌اس خودرو، آسانسور، جرثقیل، تسمه نقاله، موتورهای احتراقی، نشست و برخاست خودکار هواپیما و غیره.
دستگاه‌های سمعی/بصری دیجیتال.
«آینده‌نگری» نرم‌افزارها جهت جلوگیری از هنگ کردن سرورها، کنترل موتورهای جستجوگر در اینترنت، سیستم‌های نرم‌افزاری ترجمه، رباتیک و هوش مصنوعی، بررسی احتمال برداشت‌های سرندیپیتی، مهندسی پزشکی از جمله آسیب‌شناسی یا هدایت و کنترل تأسیسات سی تی اسکن، سی سی یو و آی سی یو، دستگاه ضربان‌ساز قلب.
کارهای ریسک شناسی، آماری و ارزیابی بانکی جهت تصمیم‌گیری‌های مدیران.
محاسبات آماری بیمه‌ها برای یافتن فاکتورهای ریسک در قراردادها. (بسیاری از شرکت‌های بیمه در جهان، ارزیابی صدمات و طلب خسارت مشتریان را چند سالی است بوسیله نرم‌افزارهای فازی پوشش می‌دهند و از این راه با تقلب و کلاه‌برداری‌های مشتریان مبارزه می‌کنند)
صفحه پروفسور لطفی زاده در گوگل اسکالر: لینک
بیوگرافی ایشان در سایت دانشگاه برکلی : لینک
از همین ساعات ابتدایی هم در غیاب رسانه های ایرانی که در تعطیلات بسر می برند، بنظر می رسد رسانه های آذربایجانی پروژه تصاحب ملیت این دانشمند برجسته را همگی به زبان انگلیسی و با کلیدواژه دانشمند آذربایجانی کلید زده اند. احتمالا باید منتظر بنای یادبودی در شهر باکو برای او باشیم تا در سال های آتی گردشگران ایرانی برای بازدید به آنجا مراجعه نمایند.
