مگه خاک آهن داره ؟
لابد اوناییم که به بنزین علاقه دارن ، ویتامین بنزین بدنشون کمه ؟!
من گفتم خاک آهن داره آیا ؟
فقر آهن
فقرآهن یکی از شایعترین اختلالات تغذیهای در کشورهای در حال توسعه و مهمترین نوع کمخونی تغذیهای در کودکان و زنان، در سنین باروری، است که با ایجاد گلبولهای قرمز کوچک و کاهش میزان هموگلوبین مشخص میشود. کم خوني فقر آهن از بيماريهاي شايعي است که به خصوص در کشور ما به وفور مشاهده مي شود و گروههاي مختلف سني را درگير ميکند. علل متفاوتي براي آن وجود دارد که مهمترين آنها اشتباهات تغذيهاي است. زماني که آهن کمي به بدن برسد يا دفع آهن از بدن زياد باشد، اين بيماري به وجود ميآيد. این بیماری سبب اتلاف منابع و مراقبتهای بهداشتی، کاهش بهرهوری در اثر افزایش میزان مرگ و میر، ابتلا به بیماری در مادران و کودکان و بالاخره کاهش ظرفیت جسمی و روانی در بخش بزرگی از جامعه میشود.
میزان نیاز به آهن
آهن جهت ساخت هموگلوبین لازم است. آهن اکثراً درون هموگلوبین ذخیره میشود و حدود ۳۰ درصد از آهن نیز در فریتین و هموسیدرین در مغز استخوان، طحال و کبد ذخیره میگردد. آهن از **** غذایی جذب میگردد، هر چند فقط یک میلیگرم آهن از هر 1۰-2۰ میلی گرم آهن غذا جذب میشود. فردی که قادر به مصرف یک **** غنی از آهن نباشد، ممکن است به درجاتی از كمخوني فقر آهن مبتلا شود. میزان نیاز به آهن براساس سن، جنس و وضعیت فیزیولوژیکی افراد متفاوت است. زنان باردار به علت افزایش حجم خون، رشد جنین و جفت و سایر بافتها به آهن بیشتری نیاز دارند. به همین دلیل بیش از سایرین در معرض خطر کم خونی قرار دارند. در شیرخواران، میزان آهن موجود در شیر مادر برای 4- 6 ماه اول زندگی کافی است، ولی در مورد نوزادانی که با وزن کم متولد میشوند ذخایرآهن کم بوده و باید بعد از 3 ماهگی آهن اضافی به صورت قطره خوراکی خورانده شود. همچنین بستن پیش از موقع بند ناف در هنگام زایمان، نیز به دلیل اینکه نوزاد را از یک سوم کل خونش محروم میکند، خطر فقر آهن را افزایش میدهد.
علایم و نشانههای کم خونی ناشی از فقر آهن
تمام کمخونیها یک سری علایم بالینی شامل ضعف، رنگ پريدگي پوست، زبان و مخاط داخل لب و پلك چشمها، خستگي زودرس، بي حالي، سرگيجه و سردرد، خواب رفتن و سوزن سوزن شدن دست و پاها، تحریکپذیری، حالت تهوع و در موارد شديدتر تپش قلب و تنگي نفس دارند. یکی از شایعترین شکایات این بیماران این است که با فعالیت کوچکی دچار خستگی میشوند و دیگر توان گذشته را ندارند. هر نوع کم خونی خاص ممکن است علایم مخصوص به خود داشته باشد، به عنوان مثال در موارد شدید کم خونی ناشی از فقر آهن، پرزهاي زبان اين بيماران به مرور از بين ميرود و رنگ زبان قرمز شده و گاهي حتي با سوزش همراه ميشود. بعضي مواقع، گوشه لبها ترک ميخورد. ناخنهاي اين بيماران از انحناي طبيعي خارج ميشود و در روي ناخن آنها، شيارهاي طولي پيدا ميشود که گاهي صاف هستند و در موارد شديدتر، فرورفتگي روي ناخن ايجاد ميشود که به نام "ناخن هاي قاشقي" معروف هستند.
در کم خونی ناشی از فقر آهن، ممکن است تمایل به خوردن موادی نظیر خاک یا یخ به وجود آید که به آن سندرم پیکا میگویند. در این حالت، بیماران ذکر میکنند که به طور اجتناب ناپذیری علاقه به خوردن
مهر نماز، نشاسته، برنج خام، برفک یخچال و موادی از این قبیل دارند.
دلایل فقر آهن
دلایل گوناگونی برای فقر آهن وجود دارد که در زیر به آنها اشاره شده است:
دریافت ناکافی آهن به دلیل **** غذایی مورد استفادهای که در آن آهن کمی وجود دارد، مانند بعضی از ****های گیاه خواری، كه منجر به فقر آهن میشود. به علاوه، بعضی از افراد از خوردن غذاهای گوشتی بدشان میآید یا ****های بسیار سخت میگیرند که باعث میشود آهن کمتری به بدنشان برسد. همچنين در افراد مسني که تنها زندگي ميکنند و يا در آسايشگاههاي خيريه و سالمندان هستند، به علت بد غذايي يا اختلالات تغذيه اي، ممکن است کم خوني مشاهده شود، به خصوص آنهايي که از سلامت دهان و دندان خوبي برخوردار نيستند و به علت عدم توانايي در جويدن و خوردن غذا، معمولا به اندازه کافي آهن دريافت نميکنند.
جذب ناکافی آهن در اثر اسهال، کاهش ترشح اسید معده، مشکلات گوارشی یا تداخلات دارویی (داروهایی مثل کلستیرامین، سایمتیدین، پانکراتین، رانیتیدین و تتراسایکلین) نیز به کمبود آهن منجر میشود.
افزایش نیاز به آهن برای افزایش حجم خون در دوران نوزادی، نوجوانی، بارداری و شیردهی.
خونریزی زیاد در دوران عادت ماهانه، در اثر جراحات ناشی از هموروئید ، بیماریهای بدخیم یا انگلها. نکتهای که باید به آن توجه کرد این است که در بعضی موارد مثل سرطانهای دستگاه گوارش، خونریزی به قدری با شدت کم و آهسته است که فرد متوجه آن نمیشود و وقتی به پزشک مراجعه میکند که دچار کمخونی شدید شده باشد.
کمبود آهن در مردان بزرگسال معمولاً در اثر از دست دادن خون است .در این موارد باید حتما با پزشک معالج مشورت شود تا علت آن مشخص گردد.
خوشبختانه ژنتيک در کمبود آهن و کم خوني فقر آهن دخالت مستقيمي ندارد، مگر اين که بيماريهاي ژنتيکي باعث فقر آهن در بدن شوند. معمولا اين بيماريها به ندرت باعث کمخوني فقرآهن ميشوند و از علل شايع فقر آهن محسوب نميشوند.
تشخیص
با مشاهده یک سری یافتههای عمومی در شرح حال پزشکی و معاینه بالینی نظیر خستگی زودرس، رنگ پریدگی غیرطبیعی پوست و افزایش ضربان قلب میتوان به وجود کمخونی شک کرد. برای تشخیص دقیق کم خونی و شدت آن و نیز مشخص کردن نوع کمخونی و علت پدیدآورنده آن نیاز به انجام آزمایش است که توسط پزشک معالج درخواست میشود. در بیشتر موارد نیاز به آزمایشات تکمیلی نیست و درمان بیماران بر اساس یافتههای به دست آمده شروع میشود. به ندرت ممکن است پزشک در آزمایشات اولیه به مواردی برخورد کند که نیاز به انجام آزمایشهای تکمیلی خون و نمونهگیری از مغز استخوان باشد که در آن مغز استخوان از طریق آسپیراسیون (مکیدن) یا یک سوزن نمونهبرداری با بیحسی موضعی خارج میگردد.
درمان کم خونی ناشی از فقر آهن
درمان اختصاصی فقر آهن با توجه به سن، وضعیت کلی بیمار و سلامت عمومی، شدت کم خونی و تحمل داروها توسط پزشک تعیین میشود. ممکن است در موارد بسیار شدید که بیمار دچار علایم ناتوان کننده و شدید کمخونی شده باشد، حتی تزریق خون انجام شود.برای درمان کم خونی چند روش وجود دارد که به طور معمول بهترین و کمخطرترین آنها استفاده میشود. بهترین و کمخطرترین راه، استفاده از مکملهای خوراکی است. درمان با نمکهای ساده آهن، مانند سولفات فرو خوراکی، کاملاً موثر بوده و به شکل قرص، کپسول یا مایع است که مصرف آنها باید تا چند ماه ادامه یابد. چنانچه این قرص ها با معده خالی مصرف شوند، جذب آنها بهتر و بیشتر صورت میگیرد، ولی در این حالت سبب تحریک معده و بروز مشکلات گوارشی خواهند شد. عوارض گوارشی، ناشی از مصرف آهن نظیر تهوع، دل پیچه، سوزش قلب، اسهال یا یبوست را میتوان به حداقل رساند، به شرطی که آهن را به میزان کم مصرف کرده و به تدریج به میزان آن افزود تا به حد مورد نیاز بدن برسد. بهتر است قرص آهن، آخر شب قبل از خواب استفاده شود تا عوارض ناشی از آن کاهش یابد.
جهت افزایش میزان جذب آهن، باید با معده خالی یا همراه با آب پرتقال مصرف شود.در مواردی که بیمار نتواند از مکملهای خوراکی استفاده کند، از فرم تزریقی آن استفاده میشود که حتما باید در مراکز درمانی تزریق صورت گیرد.ویتامین Cجذب آهن را افزایش میدهد. به همین دلیل معمولاً مصرف ویتامینC به همراه آهن پیشنهاد میگردد. البته علاوه بر درمان دارویی باید به میزان آهن قابل جذب در غذا نیز توجه کرد. جذب آهن غذا ، اغلب تحت تأثیر شکل آهن موجود در آن می باشد. آهن موجود در پروتئینهای حیوانی مانند گوشت گاو، ماهی و پرندگان (آهن هِم) بیشتر جذب میشود، در حالی که جذب آهن پروتئینهای گیاهی مانند سبزیها و میوهها (آهن غیر هِم) کمتر میباشد. باید توجه داشت که ویتامین C جذب آهن سبزیها و میوهها (آهن غیر هِم) را بیشتر میکند. مصرف چای همراه یا بلافاصله بعد از غذا نیز میتواند جذب آهن را تا 50 درصد کاهش دهد.قهوه، تخممرغ، شير و لبنيات، نان گندم، حبوبات (حاوي اسيد فيتيك) و فيبرهاي غذايي جذب آهن را به علت تشكيل كمپلكسهاي نامحلول كاهش ميدهند. بنابراين فرآوردههاي حاوي آهن، طي يك ساعت قبل يا دو ساعت بعد از مصرف هر يك از اين مواد نبايد مصرف شود.