تخت سلیمان در شمال غربی ایران واقع شده و در دره یک کوه آتشفشانی ساخته شده است که شامل آتشکده اصلی زرتشتییان، همچنین معبد آناهیتا می‌باشد.
تخت سلیمان
محوطه باستان شناسی تخت سلیمان در شمال غربی ایران واقع شده و در دره یک کوه آتشفشانی ساخته شده است. این محوطه آثاری همچون آتشکده اصلی زرتشتییان که بخشی از آن در دوره ایلخانیان (مغول) در قرن سیزدهم میلادی بازسازی شده و همچنین معبد آناهیتا مربوط به دوره ساسانیان (قرن های هفتم و هشتم میلادی) را در خود جای داده و از این رو دارای اهمیتی نمادین است. طراحی آتشکده، کاخ و نقشه کلی این مجموعه تاثیر زیادی در توسعه معماری اسلامی داشته است.
شرح کلی
استفاده از عناصر اصلی معماری ساسانی در چیدمانی موزون و نیز الهام از بافت طبیعی آنها باعث شده تا مجموعه تخت سلیمان اثری بی همتا از معماری سلطنتی باشد. چیدمان و عناصر معماری ساسانی، تاثیر بسیار زیادی در توسعه معماری مذهبی در دوره اسلامی و همچنین سایر دوره‌ها و فرهنگ‌ها داشته است. این مجموعه نمونه‌ای برجسته از آتشکده‌های زرتشتی است که به سبک معماری با شکوه ساسانی ساخته شده و الگویی اولیه در ساخت آتشکده می‌باشد.
تخت سلیمان گواهی استثنائی از استمرار آیین وابسته به آتش و آب، طی دوره ای 2500 ساله است. میراث باستان‌شناسی این محل، به دلیل وجود شهر ساسانیان که هنوز حفاری آن انجام نشده است تقویت شده است.
مکان قرارگیری تخت‌سلیمان
تخت سلیمان در استان آذربایجان غربی، در یک منطقه کوهستانی و در فاصله 750 کیلومتری از تهران واقع شده است. این مجموعه در زمینی پهناور ساخته شده و کوه‌ها، اطراف آن را احاطه کرده اند. کوه آتشفشانی و دریاچه آرتزین، عناصر اصلی این محوطه هستند.
شکل محوطه
این محوطه، طرحی بیضی شکل با ابعاد 350 متر در 550 داشته و 60 متر بالاتر از سطح دره‌های اطراف است. در این منطقه یک چشمه کوچک آرتزین آهکی وجود دارد که فوران آن دریاچه‌ای به عمق 120 متر ایجاد کرده و بدین ترتیب آب را به وسیله جوی‌های کوچکی به زمین‌های اطرف هدایت می‌کند. ساسانیان در قرن پنجم میلادی در این منطقه ساکن شده و آتشکده‌ای سلطنتی در آن بنا کردند. حصاری سنگی به ارتفاع 13 متر به دور آتشکده کشیده شده بود که 38 برج داشت و دو دروازه در شمال و جنوب آن تعبیه شده بود. با توجه به اینکه هیچ اثری از دروازه‌ها یافت نشده، احتمالا این دیوار جنبه نمادین داشته است. بناهای اصلی مجموعه در قسمت شمالی دریاچه و به فرمی مربع شکل (با اضلاع 180 متر) ساخته شده اند و آتشکده آذرگشنسپ در مرکز آنها قرار گرفته است. این معبد مربع شکل با آجر پخته بنا گردیده است. در قسمت شرقی این معبد، ساختمان مربع شکل دیگری برای نگهداری از "آتش ابدی" بنا شده و معبد آناهیتا (با فرم مربع) نیز در این قسمت واقع شده است. اقامتگاه سلطنتی در غرب این معابد قرار گرفته است.
بازسازی مجدد توسط مغول‌ها
دریاچه تخت سلیمان بخشی جدایی ناپذیر از چیدمان مجموعه است که در آن دوره حصاری مستطیل شکل به دور آن کشیده شده بود. در گوشه شمال غربی این منطقه (که در آن ایام حصار کشی شده بود) و به اصطلاح در ایوان غربی منطقه، طاق آجری بزرگی (ایوان خسرو) به شیوه معماری ساسانی وجود دارد. کلیه سطوح آهک اندود شده و با گچبری و مقرنس (تزئینات نیمه برجسته سقف) تزئین شده بودند. این محوطه بعد از دوره ساسانی ویران شد و تا ورود مغول‌ها به منطقه در قرن سیزدهم خرابه‌ای بیش نبود. مغول‌ها رونق منطقه را دوباره برگرداندند و بخشی از بناهای مجموعه مانند آتشکده زرتشتیان و ایوان غربی را بازسازی کردند. ساختمان‌های جدیدی پیرامون دریاچه ساخته شدند، از جمله دو برج هشت ضلعی که در پشت ایوان بنا شده و با کاشی ها و سرامیک های لعاب دار تزئین شده بودند. همچنین ورودی جدیدی در حصار جنوبی مجموعه تعبیه شد. در اراضی اطراف مجموعه (شامل محوطه و منطقه حائل) بقایایی از شهر باستانی ساسانیان وجود دارد که هنوز کاوش نشده‌اند. در فاصله 600 متری قسمت جنوبی تخت سلیمان یک کوره آجرپزی یافت شده که قدمت آن مربوط به دوره مغول می‌باشد. ساسانیان سنگ‌های ساختمانی را از کوه شرقی مجموعه استخراج می‌کردند.
زندان سلیمان
زندان سلیمان دهانه مخروطی شکل و توخالی یک کوه آتشفشانی باستانی است که در فاصله حدودا 3 کیلومتری از غرب تخت سلیمان واقع شده است. ارتفاع آن از سطح اراضی اطراف 100 متر بوده و گودالی به عمق 80 متر و قطر حدودا 65 متر دارد که در آن ایام با آب پر شده بود. بقایای مجموعه ای از زیارتگاه‌ها و معابد در محوطه بالای این کوه یافت شده که قدمت آنها به هزاره اول پیش از میلاد بر می‌گردد.
کوه بلقیس
کوه بلقیس (با ارتفاع 3200 متر) در فاصله 7.5 کیلومتری شمال شرقی تخت سلیمان واقع شده است. در قله این کوه بقایایی از یک قلعه (با ابعاد 60 متر در 50 متر) متعلق به دوران ساسانی وجود دارد که از سنگ ماسه زرد ساخته شده است. بر اساس اکتشافاتی که تا کنون انجام شده به نظر می‌رسد آتشکده‌ی دیگری در داخل قلعه وجود داشته است. جهت این قلعه به سمت تخت سلیمان است و نشان می‌دهد که این دو بنا ارتباط تنگاتنگی با هم داشته‌اند.
منبع:http://wiki.5040.ir/fa/content/article/2025.html
تخت سلیمان
محوطه باستان شناسی تخت سلیمان در شمال غربی ایران واقع شده و در دره یک کوه آتشفشانی ساخته شده است. این محوطه آثاری همچون آتشکده اصلی زرتشتییان که بخشی از آن در دوره ایلخانیان (مغول) در قرن سیزدهم میلادی بازسازی شده و همچنین معبد آناهیتا مربوط به دوره ساسانیان (قرن های هفتم و هشتم میلادی) را در خود جای داده و از این رو دارای اهمیتی نمادین است. طراحی آتشکده، کاخ و نقشه کلی این مجموعه تاثیر زیادی در توسعه معماری اسلامی داشته است.
شرح کلی
استفاده از عناصر اصلی معماری ساسانی در چیدمانی موزون و نیز الهام از بافت طبیعی آنها باعث شده تا مجموعه تخت سلیمان اثری بی همتا از معماری سلطنتی باشد. چیدمان و عناصر معماری ساسانی، تاثیر بسیار زیادی در توسعه معماری مذهبی در دوره اسلامی و همچنین سایر دوره‌ها و فرهنگ‌ها داشته است. این مجموعه نمونه‌ای برجسته از آتشکده‌های زرتشتی است که به سبک معماری با شکوه ساسانی ساخته شده و الگویی اولیه در ساخت آتشکده می‌باشد.
تخت سلیمان گواهی استثنائی از استمرار آیین وابسته به آتش و آب، طی دوره ای 2500 ساله است. میراث باستان‌شناسی این محل، به دلیل وجود شهر ساسانیان که هنوز حفاری آن انجام نشده است تقویت شده است.
مکان قرارگیری تخت‌سلیمان
تخت سلیمان در استان آذربایجان غربی، در یک منطقه کوهستانی و در فاصله 750 کیلومتری از تهران واقع شده است. این مجموعه در زمینی پهناور ساخته شده و کوه‌ها، اطراف آن را احاطه کرده اند. کوه آتشفشانی و دریاچه آرتزین، عناصر اصلی این محوطه هستند.
شکل محوطه
این محوطه، طرحی بیضی شکل با ابعاد 350 متر در 550 داشته و 60 متر بالاتر از سطح دره‌های اطراف است. در این منطقه یک چشمه کوچک آرتزین آهکی وجود دارد که فوران آن دریاچه‌ای به عمق 120 متر ایجاد کرده و بدین ترتیب آب را به وسیله جوی‌های کوچکی به زمین‌های اطرف هدایت می‌کند. ساسانیان در قرن پنجم میلادی در این منطقه ساکن شده و آتشکده‌ای سلطنتی در آن بنا کردند. حصاری سنگی به ارتفاع 13 متر به دور آتشکده کشیده شده بود که 38 برج داشت و دو دروازه در شمال و جنوب آن تعبیه شده بود. با توجه به اینکه هیچ اثری از دروازه‌ها یافت نشده، احتمالا این دیوار جنبه نمادین داشته است. بناهای اصلی مجموعه در قسمت شمالی دریاچه و به فرمی مربع شکل (با اضلاع 180 متر) ساخته شده اند و آتشکده آذرگشنسپ در مرکز آنها قرار گرفته است. این معبد مربع شکل با آجر پخته بنا گردیده است. در قسمت شرقی این معبد، ساختمان مربع شکل دیگری برای نگهداری از "آتش ابدی" بنا شده و معبد آناهیتا (با فرم مربع) نیز در این قسمت واقع شده است. اقامتگاه سلطنتی در غرب این معابد قرار گرفته است.
بازسازی مجدد توسط مغول‌ها
دریاچه تخت سلیمان بخشی جدایی ناپذیر از چیدمان مجموعه است که در آن دوره حصاری مستطیل شکل به دور آن کشیده شده بود. در گوشه شمال غربی این منطقه (که در آن ایام حصار کشی شده بود) و به اصطلاح در ایوان غربی منطقه، طاق آجری بزرگی (ایوان خسرو) به شیوه معماری ساسانی وجود دارد. کلیه سطوح آهک اندود شده و با گچبری و مقرنس (تزئینات نیمه برجسته سقف) تزئین شده بودند. این محوطه بعد از دوره ساسانی ویران شد و تا ورود مغول‌ها به منطقه در قرن سیزدهم خرابه‌ای بیش نبود. مغول‌ها رونق منطقه را دوباره برگرداندند و بخشی از بناهای مجموعه مانند آتشکده زرتشتیان و ایوان غربی را بازسازی کردند. ساختمان‌های جدیدی پیرامون دریاچه ساخته شدند، از جمله دو برج هشت ضلعی که در پشت ایوان بنا شده و با کاشی ها و سرامیک های لعاب دار تزئین شده بودند. همچنین ورودی جدیدی در حصار جنوبی مجموعه تعبیه شد. در اراضی اطراف مجموعه (شامل محوطه و منطقه حائل) بقایایی از شهر باستانی ساسانیان وجود دارد که هنوز کاوش نشده‌اند. در فاصله 600 متری قسمت جنوبی تخت سلیمان یک کوره آجرپزی یافت شده که قدمت آن مربوط به دوره مغول می‌باشد. ساسانیان سنگ‌های ساختمانی را از کوه شرقی مجموعه استخراج می‌کردند.
زندان سلیمان
زندان سلیمان دهانه مخروطی شکل و توخالی یک کوه آتشفشانی باستانی است که در فاصله حدودا 3 کیلومتری از غرب تخت سلیمان واقع شده است. ارتفاع آن از سطح اراضی اطراف 100 متر بوده و گودالی به عمق 80 متر و قطر حدودا 65 متر دارد که در آن ایام با آب پر شده بود. بقایای مجموعه ای از زیارتگاه‌ها و معابد در محوطه بالای این کوه یافت شده که قدمت آنها به هزاره اول پیش از میلاد بر می‌گردد.
کوه بلقیس
کوه بلقیس (با ارتفاع 3200 متر) در فاصله 7.5 کیلومتری شمال شرقی تخت سلیمان واقع شده است. در قله این کوه بقایایی از یک قلعه (با ابعاد 60 متر در 50 متر) متعلق به دوران ساسانی وجود دارد که از سنگ ماسه زرد ساخته شده است. بر اساس اکتشافاتی که تا کنون انجام شده به نظر می‌رسد آتشکده‌ی دیگری در داخل قلعه وجود داشته است. جهت این قلعه به سمت تخت سلیمان است و نشان می‌دهد که این دو بنا ارتباط تنگاتنگی با هم داشته‌اند.
منبع:http://wiki.5040.ir/fa/content/article/2025.html