معرفی رشته زبان‌ شناسی

[Codes]

زبانشناسی علم مطالعه تمامی جنبههای زبان بشر است. از میان بیش از ۶۰۰۰ زبان دنیا، بیشتر آن‌ها هرگز به درستی توصیف، مطالعه و حتی نوشته نشدهاند. بسیاری از این زبان‌ها در ۵۰ سال آینده از روی کره خاکی محو خواهند شد. مستندسازی این زبان‌ها به دلایل بسیاری اهمیت دارد، که یکی از آن‌ها اشتیاق بشر برای پاسخ به یک پرسش اساسی است: چرا و از چه جهاتی زبان‌های دنیا با هم شباهت دارند؟ چرا و از چه جهاتی آن‌ها با هم متفاوتند

زبان‌شناسی بررسی میکند که چگونه زبان‌ها این امکان را فراروی گویشوران قرار می‌دهند تا عقاید و احساساتشان را به یکدیگر منتقل کنند؛ چه طور سبک‌ها و گونههای مختلف زبانی پدید میآیند و چه طور مردم آن‌ها را در ارتباطات روزمره خود به کار میگیرند؛حال چه در موقعیتی غیررسمی (اصُّب تا شب جون میکنی، آخرشم هیشکی نی یه دسِت دَر نکُنه خشک و خالی بگه)و چه در بافتی رسمی(از بام تا شام عرق بریز اما دریغ از یک قدردانی ناچیز!).مردم دارای دانشِ زبانی عظیم، پیچیده و بسیار سازمانیافتهای هستند؛با این وجود، تقریباً تمامی این دانش به صورت ناخودآگاه است. این همان دانشی است که به کار میگیریم تا افکار خود را به زنجیر کلام د‌رکشیم و آنچه دیگران به ما میگویند را دریابیم.

این همه را با آنچنان سرعتی انجام میدهیم که به ندرت پیش میآید به این روندهای شگرف وقعی بگذاریم.این همه، زمانی توجه ما را به خود جلب خواهد کرد که درصدد یادگیری زبانی دیگر برآییم، یا با کودکانی برخورد کنیم که در سن فراگیری زبان مادریشان هستند، یا افرادی را ببینیم که دچار اختلال زبانی شدهاند.

تلاش زبانشناسان نیز در راستای پی‌بردن و صورتبندی این دانش ناخودآگاه زبانی است؛چگونه اهل زبان این دانش را به کار می‌گیرند و چگونه در کودکی، خود آن را اکتساب کردند؟برخی از زبانشناسان از طریق مشاهده و توصیف ساختِ زبان(دستور زبان)به این امر مبادرت میورزند.برخی دیگر بررسی خود را به مسائلی از قبیل یادگیری زبان در کودکان، اشتباه‌های لُپی(که ناخودآگاه صورت میگیرند)و اختلالات زبانی کودکان یا سالخوردگان معطوف میکنند.

برخی زبانشناسان به مطالعه جنبه اجتماعی زبان میپردازند.آن‌ها این مطالعه را به روش‌های مختلف انجام می‌دهند، از قبیل مشاهده و توصیف مکالمات حضوری یا تلفنی، بررسی روایت شفاهی داستان و مکالمات بین پزشک و بیمار و همچنین از طُرُق دیگری که زبان برای تعاملات اجتماعی به کار گرفته میشود.این گروه از زبان‌شناسان همچنین در تلاشند تا پی ببرند به اینکه چه طور مردم زبان را با حرکات در میآمیزند تا بدین‌وسیله منظور خود را به دیگران برسانند(مثل چشمک زدن، اخم کردن، اشارات مختلف با دست و نظیر این‌ها).زبانشناسان تأثیر مقولات زبانی را بر تفکر و رفتار روزمره انسان‌ها مورد بررسی قرار میدهند و نیز به این پرسش میپردازند که آیا گویشوران زبان‌های مختلف از اندیشیدنِ به غایت متفاوت نیز برخوردارند.

همچنین به ویژگی‌های فیزیکی امواج صوتی نیز میپردازند و نیز به اینکه ذهن افراد در هنگام خواندن یا شنیدن چیزی چگونه عمل میکند. زبانشناسان از دانشی که گویشوران جهت پردازش گفتارِ خود از آن بهرهمند میشوند برای نوشتن برنامههای رایانهای پردازش زبان استفاده میکنند.علاوه بر این،تحلیل‌های معنایی را نیز در این راستا به کار میگیرند تا برنامههایی را خلق کنند که کارهایی از قبیل جستجوی اینترنتی، ترجمه ماشینی و پرسش و پاسخ را انجام میدهند.


زبانشناسان برای زبان‌هایی که تا به حال هرگز نوشته نشدهاند، **** نگارش(الفبا)و فرهنگ واژگان تهیه میکنند و دستور ذهنی و ناخودآگاه گویشوران را ترسیم و صورتبندی مینمایند تا کتاب‌های درسی آموزش زبان را بر اساس آنها تهیه و تدوین کنند.آن‌ها میکوشند تا تأثیرات سواد را بر جوامع مختلف بسنجند و مشاهده کنند جوامع مختلف نسبت به بیسوادی چه رویکردهایی دارند؛ تا از این رهگذر به راهحل‌هایی بیاندیشند(البته اگر راه حلی باشد)که بتوان آن‌ها را در مورد افراد بیسواد یک جامعه به کار بست.همچنین به بازسازی زبان‌هایی میپردازند که متعلق به پیش از تاریخ بودهاند و صدها بلکه هزاران سال پیش به کلی تبارشان برافتاد و خاموش شدند. این گروه از زبان‌شناسان با بررسی در زبان‌های خاموشِ عهد باستان به نظامی پی میبرند که تحول زبان‌های باستان را به هزاران زبان امروزی بشر میسر نموده است.

در یک کوته گویی و سادهگویی میتوان گفت علم زبانشناسی مسائل ذیل را مورد مطالعه و بررسی قرار میدهد:
• ساخت و تاریخ زبان‌ها؛
• معنایی که در پس کاربرد زبان نهفته است؛
• چه طور زبان‌های دنیا به هم مربوطند؛
• کودکان چگونه زبان را فرا میگیرند؛
• هنگامی که مردم سخن میگویند در واقع چه اتفاقی دارد میافتد؛
• چه ویژگیهایی در بین همه زبان‌های انسان‌ها مشترک است؛
• چرا زبان‌ها با هم متفاوتند؛
• کاربرد و استفاده زبان در ادبیات، رسانهها و گروه‌های اجتماعی متعدد چگونه است؛
• در صورت آسیب دیدن مغز در اثر سکته یا مصدومیت چه بر سر قوه نطق میآید؛
• آیا رایانهها قادر به فهم و استفاده از زبانِ انسان خواهند شد؛

و بسیاری مسائل دیگر.
گرایش‌ها و ابعاد مختلف این رشته در کارشناسی ارشد
درحال حاضر مقطع کارشناسی این رشته وجود ندارد، اما با صحبت‌های انجام گرفته توسط مسئولین قرار است در آینده نزدیک، این رشته در مقطع کارشناسی هم به وجود آید. در مقطع کارشناسی ارشد این رشته دو گرایش دارد: ۱- زبان‌شناسی‌ همگانی ۲- آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان. البته این دو گرایش دروس مشابه زیادی دارند، با این تفاوت که زبان شناسی با گرایش آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان تخصصی‌تر به مقوله زبان‌فارسی می‌پردازد و با نگاهی به کتب تاریخی به پیشینه تاریخی زبان می‌پردازد و مسائل حوزه آموزش را نیز مطرح می‌سازد.

لیست دروس آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان:
ساخت زبان فارسی، آشنائی با ادبیات معاصر فارسی، مبانی روش تحقیق، اصول و نظریه‌های آموزش‌ زبان خارجی(۱)، انگلیسی ویژه، مفاهیم بنیادی در نحو، بررسی تطبیقی فرهنگ‌ها، زبان فارسی دانشگاهی(۱)، تاریخ زبان فارسی، تهیه وتدوین مواد درسی(۱)، اصول و نظریه‌های آموزش زبان خارجی (۲)، زبان فارسی دانشگاهی(۲)، نحو زبان فارسی، نظریه‌های ارزشیابی و کاربرد آن‌ها در زبان فارسی، اصول معناشناسی آْواشناسی و واج شناسی زبان فارسی، جامعه شناسی زبان، طرح تحقیق، ساخت واژه در زبان فارسی، تجزیه و تحلیل کلام و کاربرد زبان‌شناسی، تدریس عملی (۱)، روانشناسی زبان، سمینار زبانشناسی و زبان فارسی.

لیست دروس زبانشناسی همگانی:
آمار و روش تحقیق، تاریخچه زبانهای ایرانی، آواشناسی عمومی، اصول دستور زبان، انگلیسی ویژه، واج شناسی، ساخت واژه (مورفولوژی)، دستور گشتاری، زبانشناسی تاریخی و تطبیقی، زبانشناسی رایانه‌ای و فرهنگ نگاری، ادبیات از دیدگاه زبان‌شناسی، اصول معناشناسی، مکاتب جدید زبانشناسی، ساخت زبان فارسی، شیوه استدلال نحوی، طرح تحقیق، جامعه شناسی زبان، تطور زبان فارسی، تجزیه و تحلیل کلام و کاربرد زبانشناسی، روانشناسی زبان، تاریخ مطالعات دانشمندان ایرانی و اسلامی درباره زبان، گویش‌شناس

زمینه‌های اشتغال
فارغ التحصیلان بسته به حوزه‌ی زبانشناسی که در آن کار و مطالعه کرده و پایان‌نامه و مقاله نوشته‌اند دارای تخصص در هر یک از رشته‌های نحو، صرف، منظورشناسی، آواشناسی، واجشناسی، جامعه شناسی زبان و سایر رشته‌های مربوطه پیدا خواهند کرد. فارغ التحصیلان گرایش آموزش فارسی به غیر فارسی زبانان (آزفا) همانطور که از اسمش پیداست می‌توانند در آموزش فارسی به غیر فارسی زبانان صاحب تخصص شوند. بسته به حوزه‌ی فعالیت دوران تحصیل و اشتغال می‌توانند به عنوان استاد دانشگاه، پژوهشگر زبانی و مستند‌ساز زبانی (که خود نوعی پژوهشگر است)، اشتغال در فرهنگستان زبان فارسی, شرکتهای تبلیغاتی برای تنظیم شعار، کار در نشریات مختلف به عنوان ویراستار و مشاور و ... همچنین کار در کلینیکهای گفتار درمانی و ... مشغول فعالیت شوند. در حوزه‌ی تبلیغات و نام‌گذاری برای دستگاه‌ها و محصولات تازه ابداع شده و هر زمینه‌ای که به نحوی با دانش زبان‌شناختی ارتباط پیدا کند یا با جنبه‌های زبان‌شناختی در ارتباط باشد نیز می‌توانند فعالیت کنند.

منبع:shabaneh.ir