گنوِ لینوكس یا لینوكسِ گنو

[AMD.POWER]

حتماً عبارت گنو/لینوکس را شنیده‌اید. عبارتی که برخی به جای لینوکس به کار می‌برند و استدلال آن‌ها هم این است که به دلیل درصد حضور بالای برنامه‌های گنو در یک توزیع لینوکسی، بهتر و مناسب‌تر است به جای توزیع لینوکسی از «توزیع گنو/لینوکسی» استفاده کنیم. در این مقاله به این موضوع می‌پردازیم که واقعاً گنو چه سهمی از یک توزیع را شامل می‌شود.

؛ بوت‌لودر گنویی


پس از نصب یک توزیع، مدیر بارگذار بوت یعنی گراب است که در مرحله اول وارد کار شده و اجازه انتخاب سیستم‌عامل را به کاربر می‌دهد. گراب (GNU GRand Unified Bootloader) (بارگذار بوت متحد بزرگ گنو) امروزه در تمامی توزیع‌ها وجود دارد و از آن استفاده می‌شود، بنابراین بارگذار بوت تمامی توزیع‌ها بخشی از پروژه گنو است. جدیدترین نسخه گراب، گراب ۲ است که بیشتر توزیع‌ها به آن کوچ کرده‌اند و امکانات بسیار زیاد و متنوعی نسبت به نسخه قبلی به آن افزوده شده‌است. گراب قدیمی در حال حاضر دیگر توسعه داده نمی‌شود و تمامی تمرکز روی گراب ۲ است.




GNU Gnome میزكار گنویی
میزکار گنوم را به دلیل استفاده پیش‌فرض از آن، در بسیاری از توزیع‌های محبوب مانند اوبونتو، فدورا، مینت، دبیان و... به‌عنوان پرکاربردترین میزکار می‌شناسند. گنوم (GNU Network Object Model Environment) به‌عنوان بخشی از پروژه گنو توسط کارمندان شرکت‌های بزرگی همچون ردهت، ناول و دیگران توسعه داده می‌شود. گنوم به‌عنوان یک میزکار سبک که به منابع سیستمی کمی برای اجرا نیاز دارد و همچنین به‌عنوان یک میزکار پایدار و آزاد شناخته شده‌است.


GNU GIMP ویرایشگر گرافیكی گنویی
اگر گیمپ را بزرگ‌ترین ویرایشگر گرافیکی تصاویر ندانیم، به‌طور حتم باید آن را جزء چند ویرایشگر برتر به شمار بیاوریم. برنامه دستکاری عکس گنو (GNU Image Manipulation Program) در بسیاری از توزیع‌ها (آن‌هایی که از لحاظ حجم مشکلی ندارند) به صورت پیش‌فرض برای ویرایش تصاویر نقشه بیتی نصب شده‌است. هم‌اکنون گیمپ توسط گروهی از علاقمندان و داوطلبان به‌عنوان قسمتی از پروژه گنوم توسعه و نگهداری می‌شود.
GNU GCC كامپایلر گنویی
هر برنامه‌ای که به یکی از زبان‌های کامپایلی نوشته شود، به کامپایل نیاز دارد. بزرگ‌ترین کامپایلر در دنیای گنو GCC است. GCC نخست مخفف GNU C Compiler بود و همان‌گونه که از نامش پیداست، برای کامپایل برنامه‌هایی که به زبان C نوشته شده‌اند، تهیه شده‌بود. اما بعدها پس از فراگیرتر شدن گنو، دیگر زبان‌های برنامه‌نویسی مانند CPP، فرترن و... نیز به این مجموعه پیوستند، بنابراین تغییر کوچکی در واژه‌های GCC رخ داد و به جای کامپایلر زبان C گنو به مجموعه کامپایلر گنو (GNU Compiler Collection) تغییر نام داد تا تغییری در اختصار حروف پیدا نشود. اگر فرض کنیم، به جز هسته لینوکس و ماژول‌ها و دیگر برنامه‌های مربوط به هسته، هیچ برنامه دیگری!! با C نوشته نشده و استفاده نشود، باز هم درصد GCC است که به هسته لینوکس اعتبار می‌دهد. چون هسته لینوکس توسط این کامپایلر برای توزیع‌های با کاربردهای متفاوت و در معماری‌های مختلف کامپایل می‌شود.
GNU BASH پوسته خط فرمان
عید است کسی از گنو/لینوکس شنیده‌باشد اما از خط فرمان و محیط متنی آن نشنیده یا آن را ندیده باشد! خط فرمان‌ها و ترمینال‌ها ممکن است برای ارتباط با هسته از زبان‌های متفاوتی استفاده کنند. مهم‌ترین و پرکاربردترین آن‌ها BASH است. Bourne Again SHell جزئی از سیستم‌عامل گنو است. در تمامی توزیع‌های لینوکسی به‌طور پیش‌گزیده از این پوسته استفاده می‌شود.


GNU TAR فشرده‌ساز گنویی
آیا تاکنون به کد منبع یک برنامه که در توزیع‌ها استفاده می‌شود، برخورد کرده‌اید؟ این برنامه در قالب tar.gz. یا tar.bz2. فشرده شده‌است. tar هم جزئی از پروژه گنو است. گنو tar هم برنامه پیش‌گزیده توزیع‌ها برای فشرده‌سازی و استخراج یک بسته است اما توزیع‌ها برای گرافیکی شدن و سهولت کار با آن از پوسته‌های گرافیکی استفاده می‌کنند تا کاربران به جای استفاده از tar در خط فرمان، از tar به شکل گرافیکی و تصویری بهره ببرند.
رسم نمودار گنویی
گر برای رسم نمودار در پروژه خود به یک برنامه آزاد نیاز داشتید، به‌طور قطع، می‌توانید از GNU Dia استفاده کنید. این برنامه با آیکون‌ها و نمادهای زیاد مناسب کار برای تمامی شاخه‌های تحصیلی و تحقیقی است.


GNU Bazaar
کارهای گروهی بزرگ بدون وجود یک سامانه کنترل نسخه غیرممکن است. به کمک سامانه کنترل نسخه است که توسعه‌دهندگان پروژه‌های بزرگی مانند یک توزیع لینوکسی می‌توانند در کنار یکدیگر و بدون دوباره‌کاری و حذف اشتباهی کارهای یکدیگر، کارهای بزرگی انجام دهند. Bazaar یکی از این سیستم‌های کنترل نسخه است. به‌عنوان مثال، می‌توان از توزیع اوبونتو نام برد که مدیریت نسخه خود را به دست GNU Bazaar سپرده است.

 

[AMD.POWER]

؛ ویرایشگر متنی


تمامی تنظیمات و پیکربندی‌های برنامه‌های مختلف گنو/لینوکسی و یونیکسی در یک (یا چند) فایل پیکربندی متنی ذخیره می‌شوند. اگر در یک محیط گرافیکی مانند گنوم برای ویرایش این فایل گرافیکی مشکلی نداشته باشید، برای ویرایش این فایل‌های متنی ساده پیکربندی در محیط‌های متنی (مانند سرورها) به ویرایشگر در محیط متنی نیاز خواهید داشت. GNU Nano و GNU Emacs از این جمله‌اند. گرچه نانو از رابط متنی ساده‌تری برخوردار است اما در عوض Emacs به دلیل نوشته شدن توسط ریچارد استالمن و نیاز به خاص! بودن برای کار از پیچیدگی بیشتری برخوردار است که این مسئله خود کار با Emacs را برای افراد حرفه‌ای‌تر جذاب‌تر و زیباتر می‌سازد.

؛ نصاب برنامه گنویی


برای نصب برنامه‌ها از روی کد منبع آن‌ها به ابزار پیکر‌بندی کد منبع و ساخت makefileها نیاز است. ابزارهای Auto make ،Auto conf و Auto gen از پروژه گنو، این ابزارها را برای هر برنامه و کاربری به وجود آورده است.
ویرایشگر
گنو sed یک ویرایشگر جاری است. sed به باز کردن یک فایل متنی، انجام عملیات روی آن و سپس ذخیره کردن نیاز ندارد! به کمک sed و فقط با یک خط دستور می‌توان تغییر موردنیاز در فایل متنی موردنظر را اعمال کرد.


؛ زبان برنامه‌نویسی گنویی


گنو اکتاو یک زبان سطح بالا برای محاسبات ریاضی است. بسیاری افراد، Octave را پیاده‌سازی متن‌باز نرم‌افزار قدرتمند Mathlab برای دنیای گنو می‌دانند.

كامپایلر هسته گنویی


آیا تاکنون یک هسته را در محیط متنی، کامپایل کرده‌اید؟ در این صورت می‌توانید از Ncurses برای نمایش و به‌روزرسانی متون رنگی و علامت‌گذاری در ترمینال خط فرمان استفاده كنید.



GNU VCD Imager
ایمیج گنویی


VCD یکی از بدترین فرمت‌ها برای کپی‌کردن است. بدون ابزار VCD Imager از پروژه گنو این کار تقریباً غیرممکن است.

؛ مدیریت دانلود گنویی


یک برنامه مدیریت دانلود قدرتمند، چیزی نیست که کسی به آن نیاز نداشته باشد! GNU Wget نرم‌افزار مدیریت دانلود قدرتمند دنیای نرم‌افزارهای آزاد است. بعید است آدرس فایلی را به Wget بدهید و آن‌ را ناقص دانلود کند. دامنه استفاده Wget از دانلود یک فایل ساده تا دانلود یک سایت کامل با تبدیل لینک‌ها به‌گونه‌ای که به صورت آفلاین قابل مطالعه باشند، متغیر است.
دیریت فهرست‌های پستی گنویی
به جرأت می‌توان گفت، تمامی سایت‌ها و mailing listهای دنیای گنو و لینوکس از GUN Mailman برای مدیریت این فهرست‌های پستی استفاده می‌کنند.
ویرایشگر متن طولانی گنویی


همان‌گونه که برخی اوقات به دستکاری تصاویر گرافیکی با استفاده از ویرایشگرهای گرافیکی مانند گیمپ نیاز داریم، برخی اوقات نیز به دستکاری و ویرایش یک متن طولانی نیاز داریم. GAWK ابزاری است که برای دستکاری و تغییر در رشته‌های متنی به کار می‌رود.
كتابخانه گنویی
دلایل آزادی بیشتر میزکار Gnome، استفاده از کتابخانه Glib است. Glib به لطف عضویت در پروژه گنو است که می‌تواند این آزادی را برای كاربران به ارمغان بیاورد.


گنو لینوكس یا لینوكس گنو؟!
مواردی که اشاره شد، فقط برنامه‌ها و بسته‌هایی بودند که ما به‌عنوان یک کاربر نهایی بیشتر آن‌ها را می‌بینیم. برنامه‌های بسیار دیگری نیز وجود دارند که جزء پروژه گنو هستند و شاید به این دلیل که بیشتر برای ساخت برنامه‌های دیگر استفاده می‌شوند و به نوعی فقط توسعه‌دهندگان نرم‌افزار و توزیع‌های گنو/لینوکسی با آن‌ها سروکار دارند و از آن‌ها استفاده می‌کنند، برای ما چندان شناخته‌شده نباشند. به همین دلیل از آوردن نام آنها خودداری کردیم.
علاوه بر برنامه‌های رسمی پروژه گنو که از پشتیبانی رسمی، مالی و فنی گنو و بنیاد نرم‌افزارهای آزاد برخوردار هستند، برنامه‌های بسیار دیگری نیز وجود دارند که پروژه گنو هم‌اکنون فضای اینترنتی و دیگر پشتیبانی‌های محدود را از آن‌ها انجام می‌دهد و در صورت تقاضا و محبوبیت ممکن است جزء برنامه‌های رسمی پروژه گنو قرار بگیرند. برای مطالعه در مورد دیگر برنامه‌های رسمی پروژه گنو، می‌توانید به آدرس GNU - Free Software Directory بروید. همچنین برای مشاهده برنامه‌های غیررسمی پروژه گنو نیز از آدرس Welcome [Savannah] استفاده کنید.
گنو قرار بود نخست یک سیستم‌عامل کامل شامل هسته و سایر برنامه‌های موردنیاز باشد اما با آمدن هسته لینوکس، هسته پروژه گنو که HURD نام داشت از کانون توجهات خارج شد اما بخش‌های بسیاری از سیستم‌عامل‌های گنو/لینوکس که ما از آن‌ها استفاده می‌کنیم، همچنان به گنو وابسته‌اند. برخی سهم گنو از یک توزیع را حدود سی درصد برآورد کرده‌اند، در حالی که سهم هسته لینوکس کمتر از یك درصد است، بنابراین شایسته است که از گنو/لینوکس به جای لینوکس استفاده شود.