
شیطان در سینما معمولا مظهر ایجاد وحشت، وسوسه، فریب، پلیدی و گاه نابودی است.
یک بستر داستانی دراماتیک، که میدان نبرد خیر و شر است...
موافقید همین اول کار، قرار بگذاریم که در این مرور شتابزده درباره " حضورشیطان در سینما" وارد مباحث ایدئولوژیک نشویم و
تنها خودمان را محدود به سینما کنیم؟ تعبیر و تفسیر ایدئولوژیک سینما و کشف اینکه در هرکدام از فیلم ها کدام شیطان
با چه هدف سیاسی یا ایدئولوژیکی خلق شده ، کار من نیست و متخصصان دیگری در سینمای ایران دارد
که خب کارشان را هم انجام می دهند. البته قطعا این به آن معنانیست که من وجود اهداف
ایدئولوژیک در بسیاری از این فیلم ها را نفی می کنم. به هیچ وجه.
شیطان در سینما معمولا مظهر ایجاد وحشت، وسوسه، فریب، پلیدی و گاه نابودی است. یک بستر داستانی دراماتیک،
که میدان نبرد خیر و شر است، نیاز به قهرمان و ضدقهرمان دارد و به قول خودمان آدم بده و آدم خوبه می خواهد.
عموما در فیلم های "شیطان دار!"، شیطان آنتاگونیست ماجراست و در این فیلم ها، نقش بسیار مهم "شر" را دارد.
اغلب هم اینگونه فیلم ها به ژانر وحشت تعلق دارند.
شیطان در سینما غالبا از قدرتی بلامنازع برخوردار است و این قدرت، ریشه در ماهیت فرامادی اش دارد. گاه درجلد انسان ها و
گاه در جلد حیوانات و یا اشیا فرو می رود، مرزهای زمان و مکان را پشت سر می گذارد و می تواند به هر چهره و شکلی درآید.
از این رو قهرمان داستان برای مواجهه و مقابله با او وغلبه بر او کار بسیار دشوار و گاه غیرممکنی پیش رو دارد. درعین حال
همین ویژگی ها، شیطان را واجد جذابیت های تصویری و دراماتیک بسیاری می کند که باعث می شود
همواره میان فیلمنامه نویسان و فیلمسازان، مشتری داشته باشد.
شیطان در فیلم های "آه خدایا ! تو شیطانی"، "ساحرگان ایستویک"، "قلب فرشته"، "وکیل مدافع شیطان"، "پایان دوران"
و "مسحور شده" به شکل انسان و در فیلم های "افسانه"، "امگا کد 2"، "مهیای جهنم" و "نابودگر جهنم" به صورت حیوان
و جانور و در فیلم های "مومیایی"، "هری پاتر"، "جن گیر"، "طالع نحس" و "مرد عنکبوتی" به صورت نیمه انسان یا روحی در کالبد
انسان به نمایش در آمده است. شیطان در کالبد انسان حلول می کند و برای اعمال نیروهای خود لاجرم نیازمند کالبد آدمی است،
شیطان گاهی در جسم یک کودک، گاه در کالبد یک زن و گاه در قالب یک انسان بانفوذ نیاتش را عملی می کند.
شیطان برخلاف اسطورههای قدیمی اش، در فیلمهای جدید معمولاً مرد است. در فیلمهای اخیر، شیطان موجودی است
خوشسیما، خوشاندام، باوقار، جذاب و سخنور و نگاهی تیز و نافذ دارد.
حیوان هایی مثل عقرب، مار، اژدهای بالدار و شاخدار، خفاش، سگ سیاه، عنکبوت، شغال، کلاغ و بز قالب هایی هستند
که شیطان و یارانش در آن فرو می روند. در سه گانه "ارباب حلقه ها"، سایرون - شیطان اصلی - به شکل چشمی
در بالای ستون سنگی در کنار دوزخ و دریاچه آتش تصویر شده است. در سه گانه "ماتریکس" هم خدای شرور کامپیوتری،
به صورت مدارهای الکتریکی نشان داده شده است. در فیلم "امگا کد 2"، شیطان به شکل اژدهای بالدار با دو شاخ قوچی
در پایان فیلم از بدن تسخیر شده ای بیرون می آید و چهره واقعی خود را نشان می دهد یا در فیلم "پسر جهنمی"
دو شاخ قوچ مانند روی سر موجود شیطانی رشد می کند که او با شکستن آنها شرارت را از وجود خود دور می کند.
در سال های اول تاریخ سینما تصویرسازی شیطانی تا حد بسیار زیادی بر نقاشی مبتنی بود مثلا در فیلمهایی مانند "فاوست".
در یک طبقه بندی دیگر، فیلم هایی که درباره شیطان ساخته می شوند چند گروهند: در برخی فیلم ها چون "هری پاتر"
و "ارباب حلقه ها" قدرت بسیاری به شیطان می دهند گرچه سخنی از خدا به میان نمی آید، گروهی از فیلم ها مانند
"جن گیر" و "طالع نحس" در کنار شیطان از مسیح نیز یاد می کنند ولی قدرت بالای شیطان در این آثار محوریت دارد،
برخی دیگر شیطان را قدرتمند تر از خدا به نمایش درمی آورند مانند "طالع نحس" و "کنستانتین".
تعداد فیلم های با محوریت شیطان در تاریخ سینما بسیار است. در تلویزیون ایران هم تجربه هایی مثل "او یک فرشته بود"
و "اغما" را در این زمینه داریم، گفته می شود قرار است فیلم ایرانی «شیطان شلوار لی میپوشد»
با محوریت مستقیم شیطان ساخته شود. اما اجازه دهید در این مرور کوتاه به ده تا از مهم ترین فیلم های سینمای جهان
از نظر خودم اشاره کنم که مستقیما به شیطان می پردازند و فیلم هایی که غیرمستقیم به نیروهای شر یا وجود صفات شیطانی
در شخصیت هایشان اشاره دارند را به مطلبی دیگر واگذارم. بی شک
فیلم های مهم دیگری در این حوزه هستند که در میان این فهرست ده تایی از قلم افتاده باشند.