علی یوسفی سبزوار
اوبونتوی محبوب
Ubuntu Review
از سیر تا پیاز اوبونتوی پرطرفدار!
Share on facebook Share on twitter Share on email Share on print More Sharing Services
چاپ
صفحه 1 از 3
پرطرفدارترین توزیع گنو/لینوکسی در ایران نیز مانند رتبه‌بندی جهانی، اوبونتو است. توزیعی که کار خود را از سال ۲۰۰۴ آغاز کرد و به سرعت به کرسی اول توزیع‌های محبوب تکیه زد. این توزیع تاکنون دوازده انتشار داشته و جدیدترین نسخه را نیز در ۲۹ آوریل (۹ اردیبهشت) سال جاری منتشر کرد. این توزیع دارای دو ویرایش اصلی میزکار (desktop) و سرویس‌دهنده (server) است. ویرایش سرویس‌دهنده اوبونتو فاقد میزکار بوده و تمامی کارهای راه‌اندازی و پیکربندی در محیط متنی انجام می‌شود. گرچه امکان نصب میزکارهای گرافیکی روی این ویرایش وجود دارد اما مدیران سیستم، کار در محیط پررمزوراز متنی را ترجیح می‌دهند. ویرایش میزکار اگرچه در ابتدا با میزکار گنوم کار خود را آغاز کرد اما هم‌اکنون در ویرایش‌هایی با میزکارهای گوناگون و کاربردهای مختلف منتشر می‌شود.
اوبونتو مانند بسیاری از توزیع‌های میزکار در هر سال دو انتشار اصلی جدید دارد که یکی در نیمه اول سال (ماه آوریل) و دیگری در نیمه دوم سال (ماه اکتبر) منتشر می‌شود (فقط نسخه 6/06 اوبونتو به جای ماه آوریل، در ماه ژوئن منتشر شد). این سیکل انتشار شش ماهه شامل نسخه سرور اوبونتو نیز می‌شود. پشتیبانی از این نسخه‌ها هجده ماه ادامه دارد و این یعنی تا هجده ماه می‌توان از برنامه‌ها و به‌روزرسانی‌های اوبونتو استفاده کرد. اما هر دو سال یک‌بار، در نیمه نخست سال، اوبونتو با عنوان LTS (با پشتیبانی طولانی‌مدت) منتشر می‌شود. نسخه‌های با پشتیبانی طولانی‌مدت از پشتیبانی سه ساله برای نسخه سرور و پشتیبانی پنج ساله برای ویرایش دسکتاپ بهره می‌برند. تاکنون سه انتشار طولانی‌مدت در آوریل ۲۰۰۶، آوریل ۲۰۰۸ و آوریل ۲۰۱۰ (نسخه کنونی) در طول زندگی اوبونتو رخ داده که طبیعتاً نسخه بعدی پشتیبانی طولانی‌مدت در آوریل ۲۰۱۲ خواهد بود. اوبونتو از شیوه هوشمندانه‌ای برای شماره‌گذاری نسخه‌های مختلف خود استفاده می‌کند. اغلب توزیع‌های گنو/لینوکسی یا هر نرم‌افزار دیگری شماره‌گذاری خود را از ۱ آغاز می‌کند اما اوبونتو از این شیوه سنتی استفاده نمی‌کند. همان‌طور که اشاره شد، اولین نسخه اوبونتو در اکتبر ۲۰۰۴ منتشر شد یعنی؛ دهمین ماه از سال ۲۰۰۴ که به همین مناسبت این نسخه 4.10 و نسخه آوریل ۲۰۰۵ شماره 5.04 را بر خود گرفتند. بنابراین جدیدترین نسخه اوبونتو که در آوریل سال جاری میلادی منتشر شده، 10.04 است و نسخه بعدی نیز 10.10 خواهد بود. این شیوه نامگذاری به کاربران در جست‌وجوها، خرید و دریافت دیسک‌های اوبونتو کمک بسیاری می‌کند.
اغ‌وحش اوبونتو!
شیوه نامگذاری نسخه‌های اوبونتو نیز در نوع خود جالب است. هر نسخه از اوبونتو با یک نام انتشار و هر نام انتشار نیز از یک اسم و یک صفت تشکیل شده‌است. نام‌ها اغلب نام‌های حیوانات و پرندگان نادر یا در معرض انقراض است و صفت‌های آن‌ها نیز بسیار جالب‌توجه هستند که در برخی موارد کار ترجمه این صفت از انتخاب یک نام برای یک انتشار سخت‌تر می‌شود! جالب‌تر اینکه اسم و صفت هر دو با یک حرف آغاز می‌شوند و باز هم شگفت‌انگیزتر خواهد شد اگر بگویم، از سومین نام به بعد، حرف ابتدایی نام‌ها و صفت‌ها با ترتیب حروف الفبا آغاز می‌شود. به دلیل همین یکسان بودن نام و صفت در حرف آغازین است که اغلب کار ترجمه این صفات بسیار مشکل است. اجازه دهید برای جالب‌تر شدن بحث، نام انتشارهای اوبونتو تاکنون را فهرست کنم: اولین نسخه اوبونتو با نام انتشار Warty Warthog (خوک زگیل‌دار) منتشر شد. نسخه بعدی اوبونتو نیز نام Hoary Hedgehog (جوجه‌تیغی سفید) را برخود گرفت. نسخه 5.10 نیز با نام Breezy Badger (گورکن شادی‌بخش) منتشر شد. Dapper Drake (اردک زرنگ) نیز اولین انتشار با پشتیبانی طولانی‌مدت اوبونتو بود. Edgy Eft (سوسمار آبی عصبی) نام انتشار بعدی اوبونتو است. Feisty Fawn (آهوی چابک) و Gutsy Gibbon (میمون شجاع) نام انتشارهای سال ۲۰۰۷ هستند. Hardy Heron (حواصیل ماندگار) دومین انتشار با پشتیبانی طولانی‌مدت و Interpid Ibex (بزکوهی بی‌باک) نیز دومین انتشار در سال ۲۰۰۸ از طرف اوبونتو بود. Jaunty Jackalope (خرگوش چالاک) نام اولین انتشار سال ۲۰۰۹ و Karmic Koala نیز دومین انتشار در سال ۲۰۰۹ بود. نام جدیدترین نسخه یعنی نسخه 10.04 نیز Lucid Lynx (سیاهگوش درخشان) است. به تازگی نام نسخه آینده اوبونتو نیز Maverick Meerkat انتخاب شده است.
کمی بیشتر از اوبونتو
اوبونتو از بسته‌های اجرایی deb. برای بسته‌های خود استفاده می‌کند. بنابراین برنامه‌ها در اوبونتو deb. قابل نصب هستند (البته قابلیت نصب برنامه از کد منبع نیز مانند تمامی توزیع‌های گنو/لینوکسی وجود دارد). تمام بسته‌های باینری deb. اوبونتو در چهار مخزن اصلی نگه‌داری می‌شوند: مخزن Main که شامل برنامه‌های آزاد و متن‌باز بوده و از پشتیبانی برخوردار است. Universe هم مخزن شامل نرم‌افزارهای آزادی است با این تفاوت که از پشتیبانی برخوردار نیست. مخزن Restricted شامل برنامه‌های غیرآزادی است که از آن‌ها پشتیبانی می‌شود و مخزن Multiverse نیز شامل برنامه‌های غیرآزادی است که پشتیبانی نمی‌شوند. این مخازن، مخازن رسمی اوبونتو هستند اما می‌توان از مخازن شرکای تجاری نیز استفاده کرد یا حتی یک بسته باینری deb. را از پایگاه یک پروژه ارائه‌دهنده برنامه خاص دریافت کرده و در اوبونتو نصب کرد و از این بابت مشکلی در تعداد محدود مخازن و برنامه‌های موجود در آن‌ها نیست. استفاده از مخازن شرکای ثالث یا دریافت شخصی یک بسته باینری ممکن است سیستم را به خطر بیاندازد، بنابراین باید در استفاده از این مخازن ثالث و منفرد دقت بسیار داشت. توزیع اوبونتو به خودی خود یک توزیع مستقل نیست! اوبونتو نخست بر پایه توزیع دبیان بنا شد زیرا مارک شاتل‌ورث، مؤسس کانونیکال و به‌وجودآورنده اوبونتو خود یکی از توسعه‌دهندگان دبیان بود؛ البته قدرت و پایداری دبیان نیز مثال‌زدنی بود (هم‌اکنون نیز همین‌گونه است). مارک با ثروت هنگفتی که به دست آورده بود، شرکت کانونیکال را تأسیس کرد (البته سفری نیز به فضا داشت!) و توزیع اوبونتو را بر پایه بسته‌های باینری موجود در مخزن ناپایدار دبیان ساخت. سپس با توسعه اوبونتو و جذب برنامه‌نویسان جدید و کاربران و علاقمندان مشتاق، خود به یک توزیع بزرگ و پایه و اساس توزیع‌های بسیار دیگری تبدیل شد. در حال حاضر نیز از بسته‌های موجود در مخازن ناپایدار دبیان استفاده می‌کند و فرزند خلفی در زمینه میزکار برای توزیع دبیان به شمار می‌آید.
از مقدمات و آشنایی‌ها که بگذریم به بررسی جدیدترین نسخه اوبونتو (نسخه 10/04 با نام سیاهگوش درخشان) می‌پردازیم. همان‌گونه که اشاره شد، اوبونتو دارای ویرایش‌ها و نسخه‌های مختلفی است و در زمینه سرویس‌دهنده با وجود سرویس‌دهنده‌های قدرتمند خانواده BSD و توزیع پرسابقه ردهت، حرف چندانی برای گفتن ندارد (مگر اینکه در آینده روی آن بیشتر سرمایه‌گذاری کرده، منابع بیشتری را وقف آن کند تا بتواند سهم خود را در بخش سرورها نیز افزایش دهد).
پس بهتر است بررسی را روی بخش رومیزی اوبونتو متمرکز کنیم. در بخش میزکار پیش‌تر اشاره شد که اوبونتو با میزکارهای متفاوتی که علاوه بر تغییر در میزکار و تغییر کاربری، نام اوبونتو را نیز کمی دچار تغییر کرده‌اند، منتشر می‌شود. به‌عنوان مثال، کوبونتو، اوبونتوی با میزکار KDE است. edubuntu نیز ویرایش اوبونتو برای مصارف فرهنگی است. زوبونتو نیز ویرایش اوبونتو با میزکار xfce است. با استقبال فراوان از netbookها در یکی دو ساله اخیر، ویرایش ویژه‌ای از اوبونتو مخصوص نصب و استفاده در نت‌بوک‌ها منتشر شد. mythbuntu ویرایشی از اوبونتو به همراه mythtv است. ubuntustudio نیز همان‌گونه که از نامش پیداست، ویرایشی از اوبونتو برای استفاده در استودیو‌ها و محیط‌های گرافیکی است. ویرایش‌های غیررسمی دیگری نیز از اوبونتو وجود دارند که علاقمندان و کاربران (و نه شرکت کانونیکال) براساس هر نسخه جدید اوبونتو آن‌ها را توسعه می‌دهند. از جمله این ویرایش‌ها می‌توان به اوبونتو ویژه Gamerها و همچنین اوبونتو با میزکار سبک lxde با نام lubuntu اشاره کرد. علاوه بر ویرایش‌های فوق، نسخه‌هایی از اوبونتو نیز برای معماری‌های دیگر عرضه می‌شوند. هم‌اکنون اوبونتو نسخه‌هایی نیز برای پردازنده‌های ۳۲ بیتی x86 و نسل ۶۴ بیتی آن amd64، همچنین PowerPC و Sparc64 دارد. فقط دو مورد دیگر باقی‌مانده تا کاملاً گیج شوید! بیشتر نسخه‌های اوبونتو در دو حالت دیسک زنده و alternate ارائه می‌شوند. در دیسک زنده قدرت و حق انتخاب اینکه کدام بسته‌ها نصب شوند و کدام‌ها نصب نشوند، به صورت رسمی وجود ندارد (اما بدون راه‌حل هم نیست!) و آخرین مطلب در مورد اوبونتو هم اینکه، خود اوبونتو هم به صورت CD و هم به صورت DVD منتشر می‌شود. فایل مناسب CD دارای حجم کمتر و طبیعتاً تعداد برنامه‌های کمتر نسبت به نسخه DVD آن است. برخی ویرایش‌ها مانند اوبونتو استودیو نیز در فایل‌های مناسب استفاده در DVD عرضه می‌شوند. پس در نهایت می‌توان تخمین زد که با هر انتشار اوبونتو چیزی حدود سی دیسک CD و DVD جدید منتشر می‌شود که البته برای کاربران کهنه‌کار مایه مسرت و شادی و برای کاربران تازه‌کار باعث گیجی بیشتر خواهد شد! اگر نامی از ویرایش‌های ubuntuME (اوبونتوی مخصوص مسلمانان) و ubuntuCE (اوبونتوی مخصوص مسیحیان) و بسیاری دیگر بیاورم، ممکن است از خواندن ادامه مطلب منصرف شوید، بنابراین کمی از این ویرایش‌ها را ندیده بگیرید و ادامه مطلب را بخوانید. اگر بخواهیم این سی دیسک را به ترتیب محبوبیت مرتب کنیم، دیسک CD زنده اوبونتو ویرایش میزکار، در رده اول و دیسک زنده کوبونتو نیز با اختلاف زیادی نسبت به بقیه در رده بعدی قرار دارد. از آنجا که اوبونتوی عرضه‌شده برای سکوی x86 سازگاری بیشتری با پردازنده‌های قدیمی‌تر و جدیدتر موجود در یازارهای جهانی دارد، این سکو نیز محبوب‌ترین سکو است! بنابراین من دیسک زنده اوبونتوی i386 را دانلود کردم (خوانندگانی که به اینترنت پرسرعت برای دانلود دسترسی ندارند، می‌توانند با یک جست‌وجوی ساده، از فروشگاه‌های اینترنتی محصولات گنو/لینوکس در کشور، ویرایش موردعلاقه خود را با قیمت پایینی خریداری کنند).
حجم زیاد دیسک زنده برای CD
پس از دانلود و بررسی MD5 فایل دانلودشده و اطمینان از دریافت صحیح فایل، آماده انتقال آن روی CD شدم. نکته جالب توجه، حجم بسیار زیاد ایمیج دریافتی بود. دیسک i386 دارای حجم ۶۹۹ و ویرایش amd64 نیز دارای حجم ۶۹۸ مگابایتی بود. با تجربه‌ای که از انتقال فایل‌هایی با این حجم روی CD داشتم، بعید می‌دانستم که با CDهای موجود در بازار، این‌کار عملی باشد اما فایل را روی CD نوشتم. هنگام بارگذاری با این سی‌دی، زمان چهار دقیقه صرف شد و هنگام نصب نیز به پیام خطای پیدا نشدن برخی فایل‌ها برخورد کردم (گرچه در منوی بوت، گزینه تست سی‌دی را انتخاب و از درستی فایل‌ها مطمئن شده بودم)، بنابراین آن را روی DVD منتقل کردم. زمان بوت به یک دقیقه و چهل ثانیه کاهش پیدا کرد و هیچ پیام خطایی نیز هنگام نصب مشاهده نشد. بنابراین می‌توان اولین مشکل نسخه جدید اوبونتو را در حجم بسیار زیاد و تقریباً غیرقابل استفاده روی CD دانست. پس از اینکه سیستم با DVD حاوی دیسک زنده اوبونتو بوت شد، در اولین مرحله به صفحه قبل از بوت می‌رسیم. در این صفحه پس از چند ثانیه، وارد گزینه پیش‌فرض می‌شویم اما اگر یکی از کلیدهای صفحه‌کلید را بزنیم، می‌توانیم منوی بوت دیسک زنده را مشاهده کنیم. من هم یکی از کلیدهای صفحه‌کلید را زدم تا منوی بوت دیسک زنده سیاهگوش درخشان را ببینم. بلافاصله پس از نمایان شدن منوی بوت، فهرست زبان‌های پشتیبانی‌شده در اوبونتو برای انتخاب زبان پیش‌فرض نمایش داده شد. متأسفانه باز هم خبری از زبان فارسی در بین این ۶۶ زبان پشتیبانی‌شده نبود. در منوی بوت گزینه جدیدی نسبت به نسخه قبل وجود نداشت، پس‌زمینه نیز با رنگ‌بندی جدید هماهنگ شده‌بود و لوگوی جدید اوبونتو در صفحه اول بوت قابل مشاهده بود. چون تصمیم داشتم پیش از نصب از تغییرات نرم‌افزاری نسخه جدید و همچنین محتویات دیسک زنده اطلاع پیدا کنم، گزینه اول یعنی گزینه Try Ubuntu without installing را انتخاب کردم. اگر شما هم تصمیم به تست و نصب اوبونتوی جدید دارید، همین گزینه را انتخاب کنید اما اگر فقط می‌خواهید آن را تست کنید و نیازی به نصب آن ندارید، باز هم این گزینه بهترین گزینه است! پس از انتخاب این گزینه، ابزار Plymouth آغاز به کار می‌کند. ابزار Plymouth برای بارگذاری سریع‌تر جایگزین USplash شده‌است. Plymouth مانند بسیاری از ابزارهای جدید دیگر، نخست در فدورا معرفی شد و پس از اطمینان سایر توزیع‌ها از عملکرد صحیح آن در بقیه توزیع‌ها نیز به‌کار گرفته‌شد. این ابزار زمان بوت دیسک زنده را به یک دقیقه و چهل ثانیه کاهش داد (توجه داشته باشید، این زمان روی سیستم‌های مختلف با منابع سخت‌افزاری گوناگون متفاوت است اما نکته مهم آن، کاهش زمان بوت با این فناوری متن‌باز است).
پس از بارگذاری کامل میزکار اوبونتو اولین پیام ظاهر شد: «راه‌انداز غیرآزاد و انحصاری سخت‌افزار شما موجود است. به منظور استفاده سخت‌افزار خود با بازدهی بیشتر می‌توانید راه‌اندازهایی را که نرم‌افزار آزاد نیستند، فعال کنید.»
این پیام را می‌توان از دو جنبه بررسی کرد.
جنبه اول و مثبت آن، موجود بودن درایورهای کارخانه‌ای در اوبونتو به منظور استفاده بهتر از سخت‌افزار و همچنین سهولت در نصب این راه‌اندازها و جنبه منفی آن، استفاده از درایورهای غیرآزاد در یک توزیع گنو/لینوکسی است. البته جنبه مثبت آن نسبت به جنبه منفی ارزش بیشتری دارد زیرا اغلب کاربران به راه‌اندازهای آزاد و متن‌باز موجود در اوبونتو راضی هستند و به این پیام ترتیب اثر نمی‌دهند! اما اگر تمایل به نصب این راه‌اندازها داشته باشید، می‌توانید روی پیام کلیک کنید تا وارد فرآیند نصب شوید (البته پس از نصب اوبونتو روی دیسک سخت).
نصب سیاهگوش
با وجودی که سرعت اوبونتو در حالت دیسک زنده قابل قبول است اما به دلیل بالاتر بودن سرعت در حالت نصب، گزینه نصب را انتخاب میکنم. روی آیکون نصب در دسکتاپ کلیک میکنم. صفحه ابتدایی نصب که پیام خوش‌آمدگویی و انتخاب زبان است، باز می‌شود. نکته‌ای که در اینجا جلب توجه می‌کند وجود دکمه‌های کنترلی پنجره (دکمه‌های close،minimize و maximize) در سمت چپ پنجره‌ها است. صرف‌نظر از درست یا نادرست بودن، تغییر مکان کلیدهای کنترلی تا هنگامی که کاربران به این موضوع عادت کنند، کمی باعث اذیت آنان می‌شود. این تغییر مکان دکمه‌ها، هماهنگ و همزمان با تغییر تم و جلوه سیاهگوش درخشان رخ داده است. البته تغییر مکان دکمه‌ها به دلیل جابه‌جایی کمتر ماوس و نشانگر، استدلال خوبی است اما باید دید کاربران اوبونتو تا چه حد به این تغییر واکنش نشان می‌دهند و چه مدت برای عادت کردن به آن، زمان نیاز دارند. با انتخاب زبان و کلیک روی دکمه Forward به مرحله بعدی نصب می‌روم. این مرحله به انتخاب منطقه زمانی اختصاص دارد که روی تهران کلیک میکنم. مرحله سوم نیز انتخاب طرح صفحه‌کلید است. در این مرحله می‌توانید صفحه‌کلید فارسی را به اوبونتوی نصب‌شده اضافه کنید. مرحله چهارم نصب به دقت بیشتری نیاز دارد! سخت‌ترین و حساس‌ترین مرحله برای تازه‌کارها! در این مرحله، گزینه پارتیشن‌بندی دستی را انتخاب کرده و به مرحله بعدی که انتخاب، ایجاد یا تغییر پارتیشن مناسب برای نصب اوبونتو است، می‌روم. این مرحله تقریباً سلیقه‌ای است. ممکن است کاربری بخواهد تمامی اطلاعات موجود روی اوبونتو را روی یک پارتیشن با نام/ و یک فایل‌سیستم دلخواه لینوکسی قرار دهد. ممکن است اطلاعات شخصی یا به عبارت بهتر پوشه خانگی کاربرانی را که قرار است روی این اوبونتو حساب کاربری داشته باشند، روی یک پارتیشن جداگانه قرار دهند تا برای نسخه‌های بعدی هم محفوظ و قابل استفاده باقی بمانند. من هم همین کار را میکنم. انتخاب پارتیشن جداگانه برای فایل‌های بارگذار بوت می‌تواند یک گزینه دلخواه باشد اما ایجاد یک پارتیشن حافظه مجازی swap گزینه‌ای است که باید انتخاب شود. در فهرست فایل‌سیستم‌های پشتیبانی‌شده برای نصب اوبونتو خبری از فایل‌ّ سیستم‌های جدید مانند فایل‌سیستم قدرتمند btrfs نیست. با توجه به تحت توسعه بودن این فایل‌سیستم و نیز کاربران فراوان تازه کوچ‌کرده و کمتر آشنای اوبونتو، این تصمیم معقول به نظر می‌رسد. کسانی که در انتخاب فایل‌سیستم مناسب تردید دارند یا اطلاعات مناسبی از آن‌ها در اختیار ندارند، می‌توانند از فایل‌سیستم EXT4 یا EXT3 استفاده کنند. در مرحله ششم، باید اطلاعات حساب کاربری خود را در اوبونتو، مانند نام کامل، نام کاربری، رمز عبور، نام سیستم و چگونگی وارد شدن به سیستم (با وارد کردن رمز عبور یا به صورت خودکار یا حتی حالت سخت‌گیرانه‌تری مانند نیاز به وارد کردن رمز برای ورود و همچنین رمزنگاری کردن محتویات پوشه خانگی) تعیین کنیم. پیشنهاد می‌شود، رمز عبور بیش از هفت کاراکتر و دارای کاراکترهای حرفی، عددی و علائم باشد. اوبونتو این پیشنهاد یا هشدار را پس از وارد کردن رمز عبور و تکرار آن با عبارات strength:good یا strength:fair می‌دهد. اگر روی سیستمی که هم‌اکنون در حال نصب اوبونتو روی آن هستید، سیستم‌عامل ویندوز نداشته باشید، از مرحله شش به مرحله هشت می‌روید! اما اگر ویندوز روی سیستم نصب کرده‌باشید، در مرحله هفت قسمتی با عنوان «دستیار کوچ» برای وارد کردن اطلاعات شخصی از ویندوز به اوبونتو مانند تصاویر و موزیک‌های موجود در My Documents، علاقه‌مندی‌های اینترنتی فهرست‌شده در مرورگر اینترنتی ویندوز، تصویر پس‌زمینه و موارد شخصی از این دست، نظر شما را خواهد پرسید. در مرحله آخر نیز فهرستی از کارهایی که به اوبونتو گفته‌شده تا انجام دهد (مانند زبان پیش‌فرض، زبان صفحه‌کلید، نام کاربری و سایر مواردی که در مراحل قبل تعیین شده و از همه مهم‌تر فهرستی از پارتیشن‌هایی که قرار است، فرمت شوند) نشان داده می‌شود. توصیه می‌شود دست‌کم فهرست پارتیشن‌هایی را که قرار است پیش از نصب فرمت شوند، دوباره مرور کنید تا مانند تجربه‌های تلخ بسیاری از کاربران دچار از دست دادن اطلاعات موجود در سایر پارتیشن‌ها یا کل اطلاعات دیسک‌سخت نشوید. البته در این مرحله، کلید Advanced نیز تعبیه شده که اغلب به استفاده از این کلید و تغییر گزینه‌های پیش‌فرض موجود در آن که به نصب بارگذار بوت سیستم‌عامل و تنظیم پراکسی شبکه مربوط است، نیاز نیست. پس از یک مرور بر داده‌هایی که قرار است در اوبونتوی جدید استفاده شوند، کلید نصب را می‌زنم.
آغاز نصب
فرآیند نصب آغاز می‌شود. برای اینکه در مدت نصب بیکار نباشم و اطلاعات بیشتری نیز به دست بیاورم، صفحاتی را که در زمان نصب برای جلوگیری از یکنواختی و معرفی بیشتر اوبونتو اسلاید‌هایی را نشان می‌دهند، می‌خوانم! اولین اسلاید، خوش‌آمدگویی است. اسلایدهای بعدی به معرفی فایرفاکس و برنامه مدیریت عکس F-Spot می‌پردازند. در تصویر بعدی که به معرفی بخش چند رسانه‌ای اوبونتو مربوط است، عبارت جدید «فروشگاه موزیک اوبونتو وان» را می‌بینم. اسلاید بعدی درباره Evolution، برنامه مدیریت ایمیل است. سپس اسلایدی مبنی بر معرفی پیام رسان فوری Empathy نمایش داده می‌شود. در اسلایدهای بعدی نیز توضیحاتی درباره فناوری‌های کمک‌کننده و همچنین مرکز نرم‌افزاری اوبونتو داده شده‌است. اسلایدی نیز فضای ابری شخصی را که اوبونتو برای هر کاربر دو گیگابایت فضای رایگان در نظر گرفته‌است، نشان می‌دهد. کمک گرفتن از جامعه کاربری و پشتیبانی از اوبونتو نیز دیگر اسلاید در برنامه نصب‌کننده اوبونتو است. نصب به پایان رسید! این فرآیند ۱۱ دقیقه و ۳۰ ثانیه طول کشید که زمان به نسبت زیادی است. پس از پایان نصب نیز یک کادر محاوره‌ای باز می‌شود مبنی بر اینکه سیستم ریبوت شود یا در محیط زنده کار را ادامه دهد. ترجیح می‌دهم سیستم را ریستارت کنم تا ببینم زمان بارگذاری اوبونتو نصب‌شده چه تغییری کرده است. بوت اوبونتو از روی دیسک‌سخت بیست ثانیه طول کشید که زمان بسیار خوبی است. کمی در منوها و پنجره‌های گوناگون گردش میکنم تا ببینم چه برنامه‌هایی به اوبونتوی جدید اضافه شده‌است. اولین چیزی که توجهم را جلب می‌کند، تم تیره اوبونتو است. نام تم پیش‌فرض این نسخه Ambiance است. از بخش Preferences در منوی System، گزینه Apperance را انتخاب میکنم. تم روشن Radiance را که همان تم پیش‌فرض اما با ظاهری روشن است، انتخاب میکنم. تاریکی یا روشن بودن تم یک امر شخصی است برای کسانی که مدت زیادی را پشت سیستم سپری می‌کنند توصیه می‌شود از تم‌های تیره استفاده کنند تا نور و آسیب کمتری از صفحه‌نمایش به چشم آن‌ها برسد. سپس به منوی برنامه‌های اوبونتو سری می‌زنم تا ببینم چه برنامه جدیدی در سیاهگوش درخشان افزوده یا حذف شده‌اند و چه برنامه‌هایی تغییر کرده‌اند. در بخش بازی‌ها، تعداد آن‌ها کاهش یافته اما یک مجموعه بازی فکری gbrainy به منوی بازی‌ها افزوده شده که برای اولین بار می‌تواند تا چند ده دقیقه کاربر را به خود مشغول کند. در بخش گرافیک، F-Spot همچنان به‌عنوان مدیریت عکس پیش‌فرض قرار دارد. برنامه‌ای که مانند نکته بردار Tomboy با mono نوشته شده و موجب اعتراض‌های شدید ریچارد استالمن و همچنین کاربران نرم‌افزارهای آزاد شده‌است. برخی از توزیع‌ها که استفاده از نرم‌افزارهای آزاد در آن‌ها امری ضروری و حیاتی است (مانند فدورا) از این برنامه‌ها استفاده نمی‌کنند و در عوض از معادل آن‌ها مانند Gnote و GThumb یا shotwell استفاده می‌کنند. اوبونتو نیز می‌توانست با کنار گذاشتن از این برنامه‌های بحث‌برانگیز، به طرد کردن این برنامه‌ها کمک کرده، خیل دوستداران خود را بیش از پیش خوشحال کند. اما بنیانی‌ترین تغییر در بخش گرافیک، حذف گیمپ از آن است. این حذف مدت‌ها پیش از انتشار نیز به اطلاع کاربران رسانده شده‌بود و دلیل آن را نیز بالا رفتن حجم دیسک زنده عنوان کرده‌بودند. به جای گیمپ، برنامه f-spot می‌تواند ویرایش‌های ساده و غیرحرفه‌ای عکس‌های کاربران خانگی را تا حدی که رضایت آن‌ها را جلب کند، انجام دهد. برای کارهای حرفه‌ای‌تر باید گیمپ را دوباره از روی مخازن آنلاین یا مخازن DVD نصب کرد. برنامه simple-scan نیز جایگزین XSane شده است. امپاتی همچون نسخه گذشته، پیام‌رسان فوری پیش‌فرض اوبونتو شده‌است. فایرفاکس 3/6/3 نیز مرورگر اینترنتی پیش‌فرض است. برنامه میکروبلاگینگ Gwibber برای ارتباط با شبکه‌های اجتماعی همچون توییتر، فیس‌بوک، فلیکر، فرندفید و سایر شبکه‌های اجتماعی محبوب است. جدیدترین نسخه اپن‌آفیس (نسخه 3/2) در بخش دفترکار قرار دارد. ویرایشگر فیلم Pitivi نیز در بخش صدا و تصویر سیاهگوش درخشان اضافه شده‌است. اما در بررسی برنامه‌های برجسته‌تر می‌توان موارد زیر را یادآور شد: استفاده از هسته 2/6/32 که جدیدترین هسته در زمان انتشار اوبونتو بود (هم‌اکنون نسخه 2/6/33 هسته منتشر شده‌است)، بنابراین هسته مناسب و پایداری برای این نسخه انتخاب شده‌است. سرویس‌دهنده محیط گرافیکی، Xorg 1.7.6 است. مجموعه کامپایلر جی‌سی‌سی نیز به نسخه 4/3/3 ارتقا یافته‌است. استفاده از آخرین و جدیدترین میزکار گنوم سری ۲ یعنی گنوم 2/30 نیز ویژگی برجسته دیگر اوبونتو است. سرعت اجرای برنامه‌ها و انتقال داده‌ها نیز بهبود یافته که بررسی تخصصی آن‌ها خود چندین شماره نیاز دارد! سری به پایگاه رسمی اوبونتو به نشانی ubuntu.com می‌زنم تا اطلاعات بیشتری از این نسخه به دست آورم: حداقل حافظه موردنیاز برای این نسخه، ۲۵۶مگابایت است. برای سیستم‌های با RAM پایین‌تر نمی‌توان از حالت زنده استفاده کرد و باید نخست آن را نصب و سپس استفاده کرد. دیسک alternate نیز در این موارد قابل استفاده است. فایل‌سیستم پیش‌فرض در اوبونتو ext4 است. برخی از برنامه‌ها در ext4 کندتر اجرا می‌شوند. توصیه شده که پیش از انتخاب فایل‌سیستم موردنظر برای نصب اوبونتو، مقایسه‌ای بین ext3 و ext4 انجام شود و سپس در مورد انتخاب فایل‌سیستم موردنظر تصمیم‌گیری شود. مدیر بسته dpkg به دلایل فنی به‌طور قابل‌توجهی روی پارتیشن‌های با فرمت ext4 کندتر اجرا می‌شود. اگر سرعت برنامه مدیر بسته مدنظر است، باید پارتیشن با فرمت ext3 را به کار برد. اوبونتو از رابط بوت جدید استفاده کرده که در دیسک‌های میزکار و نت‌بوک، گزینه‌های بوت به صورت پیش‌فرض در آن مخفی شده‌اند. برای پیکربندی گزینه‌های بوت باید در صفحه ابتدایی بوت، یکی از کلیدهای صفحه‌کلید را بفشارید.
جاوای sun به مخازن شریک رفته
برای اوبونتوی 10/04 بسته‌های sun-java6 از مخزن multiverse در آرشیو اوبونتو حذف شده‌اند. پیشنهاد می‌شود، به جای آن از openjdk-6 استفاده شود اما اگر امکان کوچ کردن از JDE/JRE انحصاری سان به OpenJDK امکان‌پذیر نیست، می‌توان بسته‌های sun-java6 را از مخزن شریک کانونیکال نصب کرد. برای این‌کار باید دستور زیر را در ترمینال وارد کرد:
add-apt-repository "deb http://archive.canonical.com/lucid partner
اوبونتوی تجاری
نسخه دسکتاپ اوبونتو 10/04 با پشتیبانی طولانی‌مدت از سه سال پشتیبانی کانونیکال و نسخه سرور 10/04 نیز از پنج سال پشتیبانی برخوردار است. اما ویرایش نت‌بوک از همان پشتیبانی هجده ماهه برخوردار است. ویرایش‌های میزکار و نت‌بوک می‌توانند از پشتیبانی کانونیکال با قیمت ۵۵ دلار در سال برخوردار شوند. فضای شخصی ابری اوبونتو نیز تا دو گیگابایت با ثبت‌نام برای هر کاربر اوبونتو رایگان است اما می‌توان با پرداخت ده دلار در هر ماه از پنجاه گیگابایت فضا بهره‌مند شد. از برنامه پخش موزیک ریتم باکس نیز می‌توان به فروشگاه موزیک آنلاین دسترسی داشت. فضای شخصی ابری اوبونتو و فروشگاه موزیک آنلاین اوبونتو جدای از استقبال یا عدم استقبال کاربران، می‌توانند زمزمه‌هایی برای تجاری شدن اوبونتو باشند. البته ابونتو قول داده‌است، برای همیشه آزاد و رایگان باشد و باید دید در نسخه‌های آتی برای کسب درآمد چه راه‌هایی در اوبونتو مدنظر قرار می‌گیرد. این بررسی در اینجا تمام می‌شود. سیستم را خاموش میکنم. زمان خاموش شدن اوبونتو به شش ثانیه رسیده است. زمان بسیار کوتاه و مناسبی است! و در آخر کار توانست بر رضایت من از این نسخه بیافزاید.
نتیجه‌گیری
اجازه دهید از دو مقاله اخیر درباره اوبونتو 10/04 موسوم به سیاهگوش درخشان یک نتیجه‌گیری کوتاه داشته باشم. به جز برخی از اعتراضات درباره استفاده از برنامه‌های F-Spot و Tomboy، ظاهری که شباهت زیادی به ظاهر سیستم‌عامل مکینتاش شرکت اپل پیدا کرده و همچنین بیش از پیش تجاری‌شدن اوبونتو با آمدن فروشگاه موزیک آنلاین اوبونتو به برنامه پخش موزیک، سایر بازخوردها به‌خصوص ویژگی‌های فنی آن تغییرات مثبت و قابل‌توجهی داشته و در کل می‌تواند به محبوبیت بیشتر اوبونتو نزد کاربران کمک قابل‌توجهی کند. ساده‌تر شدن استفاده از این نسخه نیز نکته قابل تأملی است.
ان هم تمور زندهubuntu
Ubuntu online tour
اوبونتوی محبوب
Ubuntu Review
از سیر تا پیاز اوبونتوی پرطرفدار!
Share on facebook Share on twitter Share on email Share on print More Sharing Services
چاپ
صفحه 1 از 3
پرطرفدارترین توزیع گنو/لینوکسی در ایران نیز مانند رتبه‌بندی جهانی، اوبونتو است. توزیعی که کار خود را از سال ۲۰۰۴ آغاز کرد و به سرعت به کرسی اول توزیع‌های محبوب تکیه زد. این توزیع تاکنون دوازده انتشار داشته و جدیدترین نسخه را نیز در ۲۹ آوریل (۹ اردیبهشت) سال جاری منتشر کرد. این توزیع دارای دو ویرایش اصلی میزکار (desktop) و سرویس‌دهنده (server) است. ویرایش سرویس‌دهنده اوبونتو فاقد میزکار بوده و تمامی کارهای راه‌اندازی و پیکربندی در محیط متنی انجام می‌شود. گرچه امکان نصب میزکارهای گرافیکی روی این ویرایش وجود دارد اما مدیران سیستم، کار در محیط پررمزوراز متنی را ترجیح می‌دهند. ویرایش میزکار اگرچه در ابتدا با میزکار گنوم کار خود را آغاز کرد اما هم‌اکنون در ویرایش‌هایی با میزکارهای گوناگون و کاربردهای مختلف منتشر می‌شود.
اوبونتو مانند بسیاری از توزیع‌های میزکار در هر سال دو انتشار اصلی جدید دارد که یکی در نیمه اول سال (ماه آوریل) و دیگری در نیمه دوم سال (ماه اکتبر) منتشر می‌شود (فقط نسخه 6/06 اوبونتو به جای ماه آوریل، در ماه ژوئن منتشر شد). این سیکل انتشار شش ماهه شامل نسخه سرور اوبونتو نیز می‌شود. پشتیبانی از این نسخه‌ها هجده ماه ادامه دارد و این یعنی تا هجده ماه می‌توان از برنامه‌ها و به‌روزرسانی‌های اوبونتو استفاده کرد. اما هر دو سال یک‌بار، در نیمه نخست سال، اوبونتو با عنوان LTS (با پشتیبانی طولانی‌مدت) منتشر می‌شود. نسخه‌های با پشتیبانی طولانی‌مدت از پشتیبانی سه ساله برای نسخه سرور و پشتیبانی پنج ساله برای ویرایش دسکتاپ بهره می‌برند. تاکنون سه انتشار طولانی‌مدت در آوریل ۲۰۰۶، آوریل ۲۰۰۸ و آوریل ۲۰۱۰ (نسخه کنونی) در طول زندگی اوبونتو رخ داده که طبیعتاً نسخه بعدی پشتیبانی طولانی‌مدت در آوریل ۲۰۱۲ خواهد بود. اوبونتو از شیوه هوشمندانه‌ای برای شماره‌گذاری نسخه‌های مختلف خود استفاده می‌کند. اغلب توزیع‌های گنو/لینوکسی یا هر نرم‌افزار دیگری شماره‌گذاری خود را از ۱ آغاز می‌کند اما اوبونتو از این شیوه سنتی استفاده نمی‌کند. همان‌طور که اشاره شد، اولین نسخه اوبونتو در اکتبر ۲۰۰۴ منتشر شد یعنی؛ دهمین ماه از سال ۲۰۰۴ که به همین مناسبت این نسخه 4.10 و نسخه آوریل ۲۰۰۵ شماره 5.04 را بر خود گرفتند. بنابراین جدیدترین نسخه اوبونتو که در آوریل سال جاری میلادی منتشر شده، 10.04 است و نسخه بعدی نیز 10.10 خواهد بود. این شیوه نامگذاری به کاربران در جست‌وجوها، خرید و دریافت دیسک‌های اوبونتو کمک بسیاری می‌کند.
اغ‌وحش اوبونتو!
شیوه نامگذاری نسخه‌های اوبونتو نیز در نوع خود جالب است. هر نسخه از اوبونتو با یک نام انتشار و هر نام انتشار نیز از یک اسم و یک صفت تشکیل شده‌است. نام‌ها اغلب نام‌های حیوانات و پرندگان نادر یا در معرض انقراض است و صفت‌های آن‌ها نیز بسیار جالب‌توجه هستند که در برخی موارد کار ترجمه این صفت از انتخاب یک نام برای یک انتشار سخت‌تر می‌شود! جالب‌تر اینکه اسم و صفت هر دو با یک حرف آغاز می‌شوند و باز هم شگفت‌انگیزتر خواهد شد اگر بگویم، از سومین نام به بعد، حرف ابتدایی نام‌ها و صفت‌ها با ترتیب حروف الفبا آغاز می‌شود. به دلیل همین یکسان بودن نام و صفت در حرف آغازین است که اغلب کار ترجمه این صفات بسیار مشکل است. اجازه دهید برای جالب‌تر شدن بحث، نام انتشارهای اوبونتو تاکنون را فهرست کنم: اولین نسخه اوبونتو با نام انتشار Warty Warthog (خوک زگیل‌دار) منتشر شد. نسخه بعدی اوبونتو نیز نام Hoary Hedgehog (جوجه‌تیغی سفید) را برخود گرفت. نسخه 5.10 نیز با نام Breezy Badger (گورکن شادی‌بخش) منتشر شد. Dapper Drake (اردک زرنگ) نیز اولین انتشار با پشتیبانی طولانی‌مدت اوبونتو بود. Edgy Eft (سوسمار آبی عصبی) نام انتشار بعدی اوبونتو است. Feisty Fawn (آهوی چابک) و Gutsy Gibbon (میمون شجاع) نام انتشارهای سال ۲۰۰۷ هستند. Hardy Heron (حواصیل ماندگار) دومین انتشار با پشتیبانی طولانی‌مدت و Interpid Ibex (بزکوهی بی‌باک) نیز دومین انتشار در سال ۲۰۰۸ از طرف اوبونتو بود. Jaunty Jackalope (خرگوش چالاک) نام اولین انتشار سال ۲۰۰۹ و Karmic Koala نیز دومین انتشار در سال ۲۰۰۹ بود. نام جدیدترین نسخه یعنی نسخه 10.04 نیز Lucid Lynx (سیاهگوش درخشان) است. به تازگی نام نسخه آینده اوبونتو نیز Maverick Meerkat انتخاب شده است.
کمی بیشتر از اوبونتو
اوبونتو از بسته‌های اجرایی deb. برای بسته‌های خود استفاده می‌کند. بنابراین برنامه‌ها در اوبونتو deb. قابل نصب هستند (البته قابلیت نصب برنامه از کد منبع نیز مانند تمامی توزیع‌های گنو/لینوکسی وجود دارد). تمام بسته‌های باینری deb. اوبونتو در چهار مخزن اصلی نگه‌داری می‌شوند: مخزن Main که شامل برنامه‌های آزاد و متن‌باز بوده و از پشتیبانی برخوردار است. Universe هم مخزن شامل نرم‌افزارهای آزادی است با این تفاوت که از پشتیبانی برخوردار نیست. مخزن Restricted شامل برنامه‌های غیرآزادی است که از آن‌ها پشتیبانی می‌شود و مخزن Multiverse نیز شامل برنامه‌های غیرآزادی است که پشتیبانی نمی‌شوند. این مخازن، مخازن رسمی اوبونتو هستند اما می‌توان از مخازن شرکای تجاری نیز استفاده کرد یا حتی یک بسته باینری deb. را از پایگاه یک پروژه ارائه‌دهنده برنامه خاص دریافت کرده و در اوبونتو نصب کرد و از این بابت مشکلی در تعداد محدود مخازن و برنامه‌های موجود در آن‌ها نیست. استفاده از مخازن شرکای ثالث یا دریافت شخصی یک بسته باینری ممکن است سیستم را به خطر بیاندازد، بنابراین باید در استفاده از این مخازن ثالث و منفرد دقت بسیار داشت. توزیع اوبونتو به خودی خود یک توزیع مستقل نیست! اوبونتو نخست بر پایه توزیع دبیان بنا شد زیرا مارک شاتل‌ورث، مؤسس کانونیکال و به‌وجودآورنده اوبونتو خود یکی از توسعه‌دهندگان دبیان بود؛ البته قدرت و پایداری دبیان نیز مثال‌زدنی بود (هم‌اکنون نیز همین‌گونه است). مارک با ثروت هنگفتی که به دست آورده بود، شرکت کانونیکال را تأسیس کرد (البته سفری نیز به فضا داشت!) و توزیع اوبونتو را بر پایه بسته‌های باینری موجود در مخزن ناپایدار دبیان ساخت. سپس با توسعه اوبونتو و جذب برنامه‌نویسان جدید و کاربران و علاقمندان مشتاق، خود به یک توزیع بزرگ و پایه و اساس توزیع‌های بسیار دیگری تبدیل شد. در حال حاضر نیز از بسته‌های موجود در مخازن ناپایدار دبیان استفاده می‌کند و فرزند خلفی در زمینه میزکار برای توزیع دبیان به شمار می‌آید.
از مقدمات و آشنایی‌ها که بگذریم به بررسی جدیدترین نسخه اوبونتو (نسخه 10/04 با نام سیاهگوش درخشان) می‌پردازیم. همان‌گونه که اشاره شد، اوبونتو دارای ویرایش‌ها و نسخه‌های مختلفی است و در زمینه سرویس‌دهنده با وجود سرویس‌دهنده‌های قدرتمند خانواده BSD و توزیع پرسابقه ردهت، حرف چندانی برای گفتن ندارد (مگر اینکه در آینده روی آن بیشتر سرمایه‌گذاری کرده، منابع بیشتری را وقف آن کند تا بتواند سهم خود را در بخش سرورها نیز افزایش دهد).
پس بهتر است بررسی را روی بخش رومیزی اوبونتو متمرکز کنیم. در بخش میزکار پیش‌تر اشاره شد که اوبونتو با میزکارهای متفاوتی که علاوه بر تغییر در میزکار و تغییر کاربری، نام اوبونتو را نیز کمی دچار تغییر کرده‌اند، منتشر می‌شود. به‌عنوان مثال، کوبونتو، اوبونتوی با میزکار KDE است. edubuntu نیز ویرایش اوبونتو برای مصارف فرهنگی است. زوبونتو نیز ویرایش اوبونتو با میزکار xfce است. با استقبال فراوان از netbookها در یکی دو ساله اخیر، ویرایش ویژه‌ای از اوبونتو مخصوص نصب و استفاده در نت‌بوک‌ها منتشر شد. mythbuntu ویرایشی از اوبونتو به همراه mythtv است. ubuntustudio نیز همان‌گونه که از نامش پیداست، ویرایشی از اوبونتو برای استفاده در استودیو‌ها و محیط‌های گرافیکی است. ویرایش‌های غیررسمی دیگری نیز از اوبونتو وجود دارند که علاقمندان و کاربران (و نه شرکت کانونیکال) براساس هر نسخه جدید اوبونتو آن‌ها را توسعه می‌دهند. از جمله این ویرایش‌ها می‌توان به اوبونتو ویژه Gamerها و همچنین اوبونتو با میزکار سبک lxde با نام lubuntu اشاره کرد. علاوه بر ویرایش‌های فوق، نسخه‌هایی از اوبونتو نیز برای معماری‌های دیگر عرضه می‌شوند. هم‌اکنون اوبونتو نسخه‌هایی نیز برای پردازنده‌های ۳۲ بیتی x86 و نسل ۶۴ بیتی آن amd64، همچنین PowerPC و Sparc64 دارد. فقط دو مورد دیگر باقی‌مانده تا کاملاً گیج شوید! بیشتر نسخه‌های اوبونتو در دو حالت دیسک زنده و alternate ارائه می‌شوند. در دیسک زنده قدرت و حق انتخاب اینکه کدام بسته‌ها نصب شوند و کدام‌ها نصب نشوند، به صورت رسمی وجود ندارد (اما بدون راه‌حل هم نیست!) و آخرین مطلب در مورد اوبونتو هم اینکه، خود اوبونتو هم به صورت CD و هم به صورت DVD منتشر می‌شود. فایل مناسب CD دارای حجم کمتر و طبیعتاً تعداد برنامه‌های کمتر نسبت به نسخه DVD آن است. برخی ویرایش‌ها مانند اوبونتو استودیو نیز در فایل‌های مناسب استفاده در DVD عرضه می‌شوند. پس در نهایت می‌توان تخمین زد که با هر انتشار اوبونتو چیزی حدود سی دیسک CD و DVD جدید منتشر می‌شود که البته برای کاربران کهنه‌کار مایه مسرت و شادی و برای کاربران تازه‌کار باعث گیجی بیشتر خواهد شد! اگر نامی از ویرایش‌های ubuntuME (اوبونتوی مخصوص مسلمانان) و ubuntuCE (اوبونتوی مخصوص مسیحیان) و بسیاری دیگر بیاورم، ممکن است از خواندن ادامه مطلب منصرف شوید، بنابراین کمی از این ویرایش‌ها را ندیده بگیرید و ادامه مطلب را بخوانید. اگر بخواهیم این سی دیسک را به ترتیب محبوبیت مرتب کنیم، دیسک CD زنده اوبونتو ویرایش میزکار، در رده اول و دیسک زنده کوبونتو نیز با اختلاف زیادی نسبت به بقیه در رده بعدی قرار دارد. از آنجا که اوبونتوی عرضه‌شده برای سکوی x86 سازگاری بیشتری با پردازنده‌های قدیمی‌تر و جدیدتر موجود در یازارهای جهانی دارد، این سکو نیز محبوب‌ترین سکو است! بنابراین من دیسک زنده اوبونتوی i386 را دانلود کردم (خوانندگانی که به اینترنت پرسرعت برای دانلود دسترسی ندارند، می‌توانند با یک جست‌وجوی ساده، از فروشگاه‌های اینترنتی محصولات گنو/لینوکس در کشور، ویرایش موردعلاقه خود را با قیمت پایینی خریداری کنند).
حجم زیاد دیسک زنده برای CD
پس از دانلود و بررسی MD5 فایل دانلودشده و اطمینان از دریافت صحیح فایل، آماده انتقال آن روی CD شدم. نکته جالب توجه، حجم بسیار زیاد ایمیج دریافتی بود. دیسک i386 دارای حجم ۶۹۹ و ویرایش amd64 نیز دارای حجم ۶۹۸ مگابایتی بود. با تجربه‌ای که از انتقال فایل‌هایی با این حجم روی CD داشتم، بعید می‌دانستم که با CDهای موجود در بازار، این‌کار عملی باشد اما فایل را روی CD نوشتم. هنگام بارگذاری با این سی‌دی، زمان چهار دقیقه صرف شد و هنگام نصب نیز به پیام خطای پیدا نشدن برخی فایل‌ها برخورد کردم (گرچه در منوی بوت، گزینه تست سی‌دی را انتخاب و از درستی فایل‌ها مطمئن شده بودم)، بنابراین آن را روی DVD منتقل کردم. زمان بوت به یک دقیقه و چهل ثانیه کاهش پیدا کرد و هیچ پیام خطایی نیز هنگام نصب مشاهده نشد. بنابراین می‌توان اولین مشکل نسخه جدید اوبونتو را در حجم بسیار زیاد و تقریباً غیرقابل استفاده روی CD دانست. پس از اینکه سیستم با DVD حاوی دیسک زنده اوبونتو بوت شد، در اولین مرحله به صفحه قبل از بوت می‌رسیم. در این صفحه پس از چند ثانیه، وارد گزینه پیش‌فرض می‌شویم اما اگر یکی از کلیدهای صفحه‌کلید را بزنیم، می‌توانیم منوی بوت دیسک زنده را مشاهده کنیم. من هم یکی از کلیدهای صفحه‌کلید را زدم تا منوی بوت دیسک زنده سیاهگوش درخشان را ببینم. بلافاصله پس از نمایان شدن منوی بوت، فهرست زبان‌های پشتیبانی‌شده در اوبونتو برای انتخاب زبان پیش‌فرض نمایش داده شد. متأسفانه باز هم خبری از زبان فارسی در بین این ۶۶ زبان پشتیبانی‌شده نبود. در منوی بوت گزینه جدیدی نسبت به نسخه قبل وجود نداشت، پس‌زمینه نیز با رنگ‌بندی جدید هماهنگ شده‌بود و لوگوی جدید اوبونتو در صفحه اول بوت قابل مشاهده بود. چون تصمیم داشتم پیش از نصب از تغییرات نرم‌افزاری نسخه جدید و همچنین محتویات دیسک زنده اطلاع پیدا کنم، گزینه اول یعنی گزینه Try Ubuntu without installing را انتخاب کردم. اگر شما هم تصمیم به تست و نصب اوبونتوی جدید دارید، همین گزینه را انتخاب کنید اما اگر فقط می‌خواهید آن را تست کنید و نیازی به نصب آن ندارید، باز هم این گزینه بهترین گزینه است! پس از انتخاب این گزینه، ابزار Plymouth آغاز به کار می‌کند. ابزار Plymouth برای بارگذاری سریع‌تر جایگزین USplash شده‌است. Plymouth مانند بسیاری از ابزارهای جدید دیگر، نخست در فدورا معرفی شد و پس از اطمینان سایر توزیع‌ها از عملکرد صحیح آن در بقیه توزیع‌ها نیز به‌کار گرفته‌شد. این ابزار زمان بوت دیسک زنده را به یک دقیقه و چهل ثانیه کاهش داد (توجه داشته باشید، این زمان روی سیستم‌های مختلف با منابع سخت‌افزاری گوناگون متفاوت است اما نکته مهم آن، کاهش زمان بوت با این فناوری متن‌باز است).
پس از بارگذاری کامل میزکار اوبونتو اولین پیام ظاهر شد: «راه‌انداز غیرآزاد و انحصاری سخت‌افزار شما موجود است. به منظور استفاده سخت‌افزار خود با بازدهی بیشتر می‌توانید راه‌اندازهایی را که نرم‌افزار آزاد نیستند، فعال کنید.»
این پیام را می‌توان از دو جنبه بررسی کرد.
جنبه اول و مثبت آن، موجود بودن درایورهای کارخانه‌ای در اوبونتو به منظور استفاده بهتر از سخت‌افزار و همچنین سهولت در نصب این راه‌اندازها و جنبه منفی آن، استفاده از درایورهای غیرآزاد در یک توزیع گنو/لینوکسی است. البته جنبه مثبت آن نسبت به جنبه منفی ارزش بیشتری دارد زیرا اغلب کاربران به راه‌اندازهای آزاد و متن‌باز موجود در اوبونتو راضی هستند و به این پیام ترتیب اثر نمی‌دهند! اما اگر تمایل به نصب این راه‌اندازها داشته باشید، می‌توانید روی پیام کلیک کنید تا وارد فرآیند نصب شوید (البته پس از نصب اوبونتو روی دیسک سخت).
نصب سیاهگوش
با وجودی که سرعت اوبونتو در حالت دیسک زنده قابل قبول است اما به دلیل بالاتر بودن سرعت در حالت نصب، گزینه نصب را انتخاب میکنم. روی آیکون نصب در دسکتاپ کلیک میکنم. صفحه ابتدایی نصب که پیام خوش‌آمدگویی و انتخاب زبان است، باز می‌شود. نکته‌ای که در اینجا جلب توجه می‌کند وجود دکمه‌های کنترلی پنجره (دکمه‌های close،minimize و maximize) در سمت چپ پنجره‌ها است. صرف‌نظر از درست یا نادرست بودن، تغییر مکان کلیدهای کنترلی تا هنگامی که کاربران به این موضوع عادت کنند، کمی باعث اذیت آنان می‌شود. این تغییر مکان دکمه‌ها، هماهنگ و همزمان با تغییر تم و جلوه سیاهگوش درخشان رخ داده است. البته تغییر مکان دکمه‌ها به دلیل جابه‌جایی کمتر ماوس و نشانگر، استدلال خوبی است اما باید دید کاربران اوبونتو تا چه حد به این تغییر واکنش نشان می‌دهند و چه مدت برای عادت کردن به آن، زمان نیاز دارند. با انتخاب زبان و کلیک روی دکمه Forward به مرحله بعدی نصب می‌روم. این مرحله به انتخاب منطقه زمانی اختصاص دارد که روی تهران کلیک میکنم. مرحله سوم نیز انتخاب طرح صفحه‌کلید است. در این مرحله می‌توانید صفحه‌کلید فارسی را به اوبونتوی نصب‌شده اضافه کنید. مرحله چهارم نصب به دقت بیشتری نیاز دارد! سخت‌ترین و حساس‌ترین مرحله برای تازه‌کارها! در این مرحله، گزینه پارتیشن‌بندی دستی را انتخاب کرده و به مرحله بعدی که انتخاب، ایجاد یا تغییر پارتیشن مناسب برای نصب اوبونتو است، می‌روم. این مرحله تقریباً سلیقه‌ای است. ممکن است کاربری بخواهد تمامی اطلاعات موجود روی اوبونتو را روی یک پارتیشن با نام/ و یک فایل‌سیستم دلخواه لینوکسی قرار دهد. ممکن است اطلاعات شخصی یا به عبارت بهتر پوشه خانگی کاربرانی را که قرار است روی این اوبونتو حساب کاربری داشته باشند، روی یک پارتیشن جداگانه قرار دهند تا برای نسخه‌های بعدی هم محفوظ و قابل استفاده باقی بمانند. من هم همین کار را میکنم. انتخاب پارتیشن جداگانه برای فایل‌های بارگذار بوت می‌تواند یک گزینه دلخواه باشد اما ایجاد یک پارتیشن حافظه مجازی swap گزینه‌ای است که باید انتخاب شود. در فهرست فایل‌سیستم‌های پشتیبانی‌شده برای نصب اوبونتو خبری از فایل‌ّ سیستم‌های جدید مانند فایل‌سیستم قدرتمند btrfs نیست. با توجه به تحت توسعه بودن این فایل‌سیستم و نیز کاربران فراوان تازه کوچ‌کرده و کمتر آشنای اوبونتو، این تصمیم معقول به نظر می‌رسد. کسانی که در انتخاب فایل‌سیستم مناسب تردید دارند یا اطلاعات مناسبی از آن‌ها در اختیار ندارند، می‌توانند از فایل‌سیستم EXT4 یا EXT3 استفاده کنند. در مرحله ششم، باید اطلاعات حساب کاربری خود را در اوبونتو، مانند نام کامل، نام کاربری، رمز عبور، نام سیستم و چگونگی وارد شدن به سیستم (با وارد کردن رمز عبور یا به صورت خودکار یا حتی حالت سخت‌گیرانه‌تری مانند نیاز به وارد کردن رمز برای ورود و همچنین رمزنگاری کردن محتویات پوشه خانگی) تعیین کنیم. پیشنهاد می‌شود، رمز عبور بیش از هفت کاراکتر و دارای کاراکترهای حرفی، عددی و علائم باشد. اوبونتو این پیشنهاد یا هشدار را پس از وارد کردن رمز عبور و تکرار آن با عبارات strength:good یا strength:fair می‌دهد. اگر روی سیستمی که هم‌اکنون در حال نصب اوبونتو روی آن هستید، سیستم‌عامل ویندوز نداشته باشید، از مرحله شش به مرحله هشت می‌روید! اما اگر ویندوز روی سیستم نصب کرده‌باشید، در مرحله هفت قسمتی با عنوان «دستیار کوچ» برای وارد کردن اطلاعات شخصی از ویندوز به اوبونتو مانند تصاویر و موزیک‌های موجود در My Documents، علاقه‌مندی‌های اینترنتی فهرست‌شده در مرورگر اینترنتی ویندوز، تصویر پس‌زمینه و موارد شخصی از این دست، نظر شما را خواهد پرسید. در مرحله آخر نیز فهرستی از کارهایی که به اوبونتو گفته‌شده تا انجام دهد (مانند زبان پیش‌فرض، زبان صفحه‌کلید، نام کاربری و سایر مواردی که در مراحل قبل تعیین شده و از همه مهم‌تر فهرستی از پارتیشن‌هایی که قرار است، فرمت شوند) نشان داده می‌شود. توصیه می‌شود دست‌کم فهرست پارتیشن‌هایی را که قرار است پیش از نصب فرمت شوند، دوباره مرور کنید تا مانند تجربه‌های تلخ بسیاری از کاربران دچار از دست دادن اطلاعات موجود در سایر پارتیشن‌ها یا کل اطلاعات دیسک‌سخت نشوید. البته در این مرحله، کلید Advanced نیز تعبیه شده که اغلب به استفاده از این کلید و تغییر گزینه‌های پیش‌فرض موجود در آن که به نصب بارگذار بوت سیستم‌عامل و تنظیم پراکسی شبکه مربوط است، نیاز نیست. پس از یک مرور بر داده‌هایی که قرار است در اوبونتوی جدید استفاده شوند، کلید نصب را می‌زنم.
آغاز نصب
فرآیند نصب آغاز می‌شود. برای اینکه در مدت نصب بیکار نباشم و اطلاعات بیشتری نیز به دست بیاورم، صفحاتی را که در زمان نصب برای جلوگیری از یکنواختی و معرفی بیشتر اوبونتو اسلاید‌هایی را نشان می‌دهند، می‌خوانم! اولین اسلاید، خوش‌آمدگویی است. اسلایدهای بعدی به معرفی فایرفاکس و برنامه مدیریت عکس F-Spot می‌پردازند. در تصویر بعدی که به معرفی بخش چند رسانه‌ای اوبونتو مربوط است، عبارت جدید «فروشگاه موزیک اوبونتو وان» را می‌بینم. اسلاید بعدی درباره Evolution، برنامه مدیریت ایمیل است. سپس اسلایدی مبنی بر معرفی پیام رسان فوری Empathy نمایش داده می‌شود. در اسلایدهای بعدی نیز توضیحاتی درباره فناوری‌های کمک‌کننده و همچنین مرکز نرم‌افزاری اوبونتو داده شده‌است. اسلایدی نیز فضای ابری شخصی را که اوبونتو برای هر کاربر دو گیگابایت فضای رایگان در نظر گرفته‌است، نشان می‌دهد. کمک گرفتن از جامعه کاربری و پشتیبانی از اوبونتو نیز دیگر اسلاید در برنامه نصب‌کننده اوبونتو است. نصب به پایان رسید! این فرآیند ۱۱ دقیقه و ۳۰ ثانیه طول کشید که زمان به نسبت زیادی است. پس از پایان نصب نیز یک کادر محاوره‌ای باز می‌شود مبنی بر اینکه سیستم ریبوت شود یا در محیط زنده کار را ادامه دهد. ترجیح می‌دهم سیستم را ریستارت کنم تا ببینم زمان بارگذاری اوبونتو نصب‌شده چه تغییری کرده است. بوت اوبونتو از روی دیسک‌سخت بیست ثانیه طول کشید که زمان بسیار خوبی است. کمی در منوها و پنجره‌های گوناگون گردش میکنم تا ببینم چه برنامه‌هایی به اوبونتوی جدید اضافه شده‌است. اولین چیزی که توجهم را جلب می‌کند، تم تیره اوبونتو است. نام تم پیش‌فرض این نسخه Ambiance است. از بخش Preferences در منوی System، گزینه Apperance را انتخاب میکنم. تم روشن Radiance را که همان تم پیش‌فرض اما با ظاهری روشن است، انتخاب میکنم. تاریکی یا روشن بودن تم یک امر شخصی است برای کسانی که مدت زیادی را پشت سیستم سپری می‌کنند توصیه می‌شود از تم‌های تیره استفاده کنند تا نور و آسیب کمتری از صفحه‌نمایش به چشم آن‌ها برسد. سپس به منوی برنامه‌های اوبونتو سری می‌زنم تا ببینم چه برنامه جدیدی در سیاهگوش درخشان افزوده یا حذف شده‌اند و چه برنامه‌هایی تغییر کرده‌اند. در بخش بازی‌ها، تعداد آن‌ها کاهش یافته اما یک مجموعه بازی فکری gbrainy به منوی بازی‌ها افزوده شده که برای اولین بار می‌تواند تا چند ده دقیقه کاربر را به خود مشغول کند. در بخش گرافیک، F-Spot همچنان به‌عنوان مدیریت عکس پیش‌فرض قرار دارد. برنامه‌ای که مانند نکته بردار Tomboy با mono نوشته شده و موجب اعتراض‌های شدید ریچارد استالمن و همچنین کاربران نرم‌افزارهای آزاد شده‌است. برخی از توزیع‌ها که استفاده از نرم‌افزارهای آزاد در آن‌ها امری ضروری و حیاتی است (مانند فدورا) از این برنامه‌ها استفاده نمی‌کنند و در عوض از معادل آن‌ها مانند Gnote و GThumb یا shotwell استفاده می‌کنند. اوبونتو نیز می‌توانست با کنار گذاشتن از این برنامه‌های بحث‌برانگیز، به طرد کردن این برنامه‌ها کمک کرده، خیل دوستداران خود را بیش از پیش خوشحال کند. اما بنیانی‌ترین تغییر در بخش گرافیک، حذف گیمپ از آن است. این حذف مدت‌ها پیش از انتشار نیز به اطلاع کاربران رسانده شده‌بود و دلیل آن را نیز بالا رفتن حجم دیسک زنده عنوان کرده‌بودند. به جای گیمپ، برنامه f-spot می‌تواند ویرایش‌های ساده و غیرحرفه‌ای عکس‌های کاربران خانگی را تا حدی که رضایت آن‌ها را جلب کند، انجام دهد. برای کارهای حرفه‌ای‌تر باید گیمپ را دوباره از روی مخازن آنلاین یا مخازن DVD نصب کرد. برنامه simple-scan نیز جایگزین XSane شده است. امپاتی همچون نسخه گذشته، پیام‌رسان فوری پیش‌فرض اوبونتو شده‌است. فایرفاکس 3/6/3 نیز مرورگر اینترنتی پیش‌فرض است. برنامه میکروبلاگینگ Gwibber برای ارتباط با شبکه‌های اجتماعی همچون توییتر، فیس‌بوک، فلیکر، فرندفید و سایر شبکه‌های اجتماعی محبوب است. جدیدترین نسخه اپن‌آفیس (نسخه 3/2) در بخش دفترکار قرار دارد. ویرایشگر فیلم Pitivi نیز در بخش صدا و تصویر سیاهگوش درخشان اضافه شده‌است. اما در بررسی برنامه‌های برجسته‌تر می‌توان موارد زیر را یادآور شد: استفاده از هسته 2/6/32 که جدیدترین هسته در زمان انتشار اوبونتو بود (هم‌اکنون نسخه 2/6/33 هسته منتشر شده‌است)، بنابراین هسته مناسب و پایداری برای این نسخه انتخاب شده‌است. سرویس‌دهنده محیط گرافیکی، Xorg 1.7.6 است. مجموعه کامپایلر جی‌سی‌سی نیز به نسخه 4/3/3 ارتقا یافته‌است. استفاده از آخرین و جدیدترین میزکار گنوم سری ۲ یعنی گنوم 2/30 نیز ویژگی برجسته دیگر اوبونتو است. سرعت اجرای برنامه‌ها و انتقال داده‌ها نیز بهبود یافته که بررسی تخصصی آن‌ها خود چندین شماره نیاز دارد! سری به پایگاه رسمی اوبونتو به نشانی ubuntu.com می‌زنم تا اطلاعات بیشتری از این نسخه به دست آورم: حداقل حافظه موردنیاز برای این نسخه، ۲۵۶مگابایت است. برای سیستم‌های با RAM پایین‌تر نمی‌توان از حالت زنده استفاده کرد و باید نخست آن را نصب و سپس استفاده کرد. دیسک alternate نیز در این موارد قابل استفاده است. فایل‌سیستم پیش‌فرض در اوبونتو ext4 است. برخی از برنامه‌ها در ext4 کندتر اجرا می‌شوند. توصیه شده که پیش از انتخاب فایل‌سیستم موردنظر برای نصب اوبونتو، مقایسه‌ای بین ext3 و ext4 انجام شود و سپس در مورد انتخاب فایل‌سیستم موردنظر تصمیم‌گیری شود. مدیر بسته dpkg به دلایل فنی به‌طور قابل‌توجهی روی پارتیشن‌های با فرمت ext4 کندتر اجرا می‌شود. اگر سرعت برنامه مدیر بسته مدنظر است، باید پارتیشن با فرمت ext3 را به کار برد. اوبونتو از رابط بوت جدید استفاده کرده که در دیسک‌های میزکار و نت‌بوک، گزینه‌های بوت به صورت پیش‌فرض در آن مخفی شده‌اند. برای پیکربندی گزینه‌های بوت باید در صفحه ابتدایی بوت، یکی از کلیدهای صفحه‌کلید را بفشارید.
جاوای sun به مخازن شریک رفته
برای اوبونتوی 10/04 بسته‌های sun-java6 از مخزن multiverse در آرشیو اوبونتو حذف شده‌اند. پیشنهاد می‌شود، به جای آن از openjdk-6 استفاده شود اما اگر امکان کوچ کردن از JDE/JRE انحصاری سان به OpenJDK امکان‌پذیر نیست، می‌توان بسته‌های sun-java6 را از مخزن شریک کانونیکال نصب کرد. برای این‌کار باید دستور زیر را در ترمینال وارد کرد:
add-apt-repository "deb http://archive.canonical.com/lucid partner
اوبونتوی تجاری
نسخه دسکتاپ اوبونتو 10/04 با پشتیبانی طولانی‌مدت از سه سال پشتیبانی کانونیکال و نسخه سرور 10/04 نیز از پنج سال پشتیبانی برخوردار است. اما ویرایش نت‌بوک از همان پشتیبانی هجده ماهه برخوردار است. ویرایش‌های میزکار و نت‌بوک می‌توانند از پشتیبانی کانونیکال با قیمت ۵۵ دلار در سال برخوردار شوند. فضای شخصی ابری اوبونتو نیز تا دو گیگابایت با ثبت‌نام برای هر کاربر اوبونتو رایگان است اما می‌توان با پرداخت ده دلار در هر ماه از پنجاه گیگابایت فضا بهره‌مند شد. از برنامه پخش موزیک ریتم باکس نیز می‌توان به فروشگاه موزیک آنلاین دسترسی داشت. فضای شخصی ابری اوبونتو و فروشگاه موزیک آنلاین اوبونتو جدای از استقبال یا عدم استقبال کاربران، می‌توانند زمزمه‌هایی برای تجاری شدن اوبونتو باشند. البته ابونتو قول داده‌است، برای همیشه آزاد و رایگان باشد و باید دید در نسخه‌های آتی برای کسب درآمد چه راه‌هایی در اوبونتو مدنظر قرار می‌گیرد. این بررسی در اینجا تمام می‌شود. سیستم را خاموش میکنم. زمان خاموش شدن اوبونتو به شش ثانیه رسیده است. زمان بسیار کوتاه و مناسبی است! و در آخر کار توانست بر رضایت من از این نسخه بیافزاید.
نتیجه‌گیری
اجازه دهید از دو مقاله اخیر درباره اوبونتو 10/04 موسوم به سیاهگوش درخشان یک نتیجه‌گیری کوتاه داشته باشم. به جز برخی از اعتراضات درباره استفاده از برنامه‌های F-Spot و Tomboy، ظاهری که شباهت زیادی به ظاهر سیستم‌عامل مکینتاش شرکت اپل پیدا کرده و همچنین بیش از پیش تجاری‌شدن اوبونتو با آمدن فروشگاه موزیک آنلاین اوبونتو به برنامه پخش موزیک، سایر بازخوردها به‌خصوص ویژگی‌های فنی آن تغییرات مثبت و قابل‌توجهی داشته و در کل می‌تواند به محبوبیت بیشتر اوبونتو نزد کاربران کمک قابل‌توجهی کند. ساده‌تر شدن استفاده از این نسخه نیز نکته قابل تأملی است.
ان هم تمور زندهubuntu
Ubuntu online tour
