تاریخچه بسکتبال در ایران
بسکتبال در ایران در سالهای ۱۳۱۰ به بعد بطور غیررسمی فعالیتش در بعضی از مدارس دنبال شد تا اینکه در سال ۱۳۱۴ این ورزش بطور رسمی بوسیله آقای فریدون شریف زاده معرفی شد و بطور سریع در کلیه استانهای کشور از طریق مدارس مدارس اشاعه پیدا کرد.
سکتبال در ایران در سالهای ۱۳۱۰ به بعد بطور غیررسمی فعالیتش در بعضی از مدارس دنبال شد تا اینکه در سال ۱۳۱۴ این ورزش بطور رسمی بوسیله آقای فریدون شریف زاده معرفی شد و بطور سریع در کلیه استانهای کشور از طریق مدارس مدارس اشاعه پیدا کرد.
در سال ۱۳۲۴ فدراسیون بسکتبال ایران تاسیس شد.
در سال ۱۹۴۸ برای اولین بار تیم ملی ایران در المپیک لندن شرکت که بازیکنان تیم ایران افراد مشروحه ذیل بودند :
دکتر صعودی پور-حسین سروری-حسین جبارزادگان-اصغر احساسی-اسفندیاری-رفعت جاه-حسین هاشمی- کاراندیش-اشتری-ابوالفضل صلبی-شادمان-صادقی که تیم ایران بازی های خوبی انجام داد.
ـ در سال ۱۹۵۰ تیم ایران در یک جام اروپایی که در کشور ترکیه بین تیم های فرانسه ، یوگسلاوی ، ایتالیا ، مصر ، اتریش و ترکیه بود شرکت داشت که با بازی های خوبی که انجام داد پس از پیروزی بر ایتالیا ، اتریش و مصر در جای سوم قرار گرفت.
ـ در سال ۱۹۵۱ در اولین دوره بازی های آسیایی که در دهلی بود شرکت نمود که در این دوره از بازی ها تیم ایران در جای سوم آسیا قرار گرفت.
ـ در سال ۱۹۶۲ در بازی های چهارجانبه که بین تیم های پاکستان ، سیلان ، ترکیه و ایران در لاهور پاکستان انجام شد شرکت نمود.
ـ در سال ۱۹۶۳ باز در بازی های چهارجانبه در سیلان حضور یافت.
ـ در سال ۱۹۶۴ در تهران تیم ایران موفق شد بازی های چهارجانبه را با پیروزی به پایان برساند.
ـ در سال ۱۹۶۶ تیم ایران در بازی های آسیایی بانکوک حضور یافت و پس از شکست از تیم های فیلیپین ، اسرائیل و کره جنوبی و پیروزی بر تیم های برمه و ویتنام در جای هفتم قرار گرفت.
ـ در سال ۱۹۷۰ دوباره بازی های آسیایی در کشور تایلند بود و این بار هم تیم ایران هفتم شد.
ـ در سال ۱۹۷۴ تیم ملی ایران در مسابقات قهرمانی بسکتبال آسیا در کشور فیلیپین شرکت نمود و بازی های خوبی که انجام داد در جای پنجم قهرمانی آسیا قرار گرفت. در این بازی ها بود که آقای محسن خلخالی بعنوان عضو تیم آسیا انتخاب شد و آقای امیر ایلیاوی جزو بهترین های آسیا شد.
ـ در سال ۱۹۷۴ د ر بازی های آسیایی تهران تیم ایران در جای هفتم قرار گرفت که پس از حذف تیم کره شمالی یک پله بالاتر قرار گرفت و ششم شد.
ـ در سال ۱۹۷۶ در بازی های سه جانبه که در کشور پاکستان بین تیم های ایران ، ترکیه و پاکستان بود حضور یافت و سوم شد.
ـ در سال ۱۳۵۷ تیم ملی بازی های خوبی در کشور شوروی انجام داد که با شکست و یک پیروزی به ایران بازگشت.
ـ در سال ۱۳۵۸ به بازی های آسیایی اعزام شد.
ـ در سال ۱۳۶۰ به مسابقات قهرمانی آسیا که در کشور هند بود در شهر کلکته شرکت داشت و در جای هشتم قرار گرفت.
ـ در سال ۱۳۶۱ با وجود اینکه تیم ملی ایران از هر لحاظ در آمادگی بسر می برد و مدت سه ماه در اردو بود یک هفته قبل از مسابقات اجازه شرکت به این تیم داده نشد.
ـ در سال ۱۳۶۲ آخرین باری که تیم ملی ایران در بازی های رسمی شرکت داشت در یک سال قبل بود که در این دوره از بازی ها چهره خوبی از خودش نشان داد و پس از ۵ پیروزی بر تیم های پاکستان ، اندونزی ، هنگ گنگ ، هند و اردن و یک شکست از تیم چین در جای پنجم قرار گرفت. در این دوره بود که مرحوم مجید پاشا مقدم به عضویت تیم آسیا درآمد.
ـ در سال ۱۳۸۱ تیم ملی جوانان بسکتبال نایب قهرمان آسیا و جواز حضور در جام جهانی مالزی را بدست آورد و به مقام شانزدهم رسید.
ـ در سال ۱۳۸۳ تیم های ملی جوانان در کشور هندوستان و امید در تهران هر دو برای اولین بار در تاریخ تاسیس این فدراسیون مقام اول آسیا و برنده مدال طلا گردیدند و تیم ملی امید به جام جهانی راه پیدا نمود که در مرداد ماه ۸۴ به آرژانتین اعزام می گردد.
ـ در سال ۱۳۸۳ و ۱۳۸۴ تیم ملی مردان قهرمان اول مسابقات غرب آسیا در تهران و لبنان شد.
ـ در سالهای ۱۳۸۲ و ۱۳۸۳ تیم ملی نوجوانان قهرمان غرب آسیا شد.
ـ در سال ۱۳۸۴ جام ملت های آسیا در کشور قطر با حضور ۱۶ تیم در چهار گروه برگزار شد که تیم های چین ، لبنان و قطر مقام های اول تا سوم را بدست آوردند و تیم ایران در جای ششم ایستاد.
● پیدایش و توسعه ورزش بسکتبال
تا قبل از سال ۱۸۹۱ میلادی ورزش های فوتبال آمریکایی و بیسبال نزد مردم ایالات متحده بسیار محبوب و مورد توجه بودند. این دو ورزش بعلت ویژگی های خاص خود و نیاز به مکان بسیار بزرگ در فضای آزاد و بنابراین در فصول معینی از سال قابل اجرا بودند. لذا در فصل زمستان فعالیت های ورزشی بسیار کم رونق و به ژیمناستیک ، حرکات سوئدی و راهپیمایی خلاصه شده و در بعضی نقاط بصورت تعطیل در می آمد.
از این رو دست اندرکاران امر بر آن شدند تا ورزشی ابداع نمایند که از طرفی امکان اجرای آن در تمام فصول سال میسر باشد و از طرف دیگر حد فاصل زمانی بین فوتبال و بیسبال را پر کند. علاوه بر این ، هدف دیگری که با ابداع این ورزش در مدنظر قرار داشت ادامه فعالیت های ورزشی ورزشکاران دو رشته فوق بود تا بدینوسیله بتوانند
با ادامه اینگونه فعالیت ها در خارج از فصل آغاز نمایند. با توجه به نکات فوق بود که بسکتبال در سال ۱۸۹۱ توسط یکی از اساتید ورزش کالج اسپرینگ فیلد به نام دکتر جیمز نیسمیت اختراع شد. چون در این بازی از سبد و توپ استفاده می شد و هدف پرتاب و قرار دادن توپ در داخل سبد بود لذا نام بسکتبال را بر روی آن نهاد. در این سال برای اولین بار بود که این ورزش در کالج مذکور در ایالت ماساچوست آمریکا اجرا گردید.
وسایل اولیه عبارت بودند از یک سبد هلو ، لاستیک داخل توپ فوتبال. پنج اصل اساسی در شکل گرفتن این ورزش مورد توجه قرار گرفت که عبارت بودند از :
۱) این بازی به یک توپ نیاز دارد که بایستی بزرگ ، سبک و بوسیله دو دست حمل شود.
۲) هیج کس اجازه ندارد زمانیکه توپ را دراختیار دارد بدود.
۳) هنگامیکه توپ در جریان است هیچ یک از بازیکنان مجاز نیستند محدودیتی برای بدست آوردن توپ توسط سایر بازیکنان بوجود آورند.
۴) هر دو تیم منطقه مشابهی را اشغال می نمایند.
۵) سبد (حلقه) بایستی افقی بوده و در مکانی بالاتر از بازیکنان قرار داشته باشد.
نحوه قرار کگرفتن سبد هلو به این صورت بود که یا آن را روی پایه ای نصب می کردند و با به بالکن موجود در سالن متصل می شد. در کنار این پایه یا بالکن نردبانی قرار داشت که هر موقع توپ به ثمر می رسید یکی از بازیکنان از آن بالا می رفت و توپ را از داخل آن خارج نموده بازی مجددا از نیمه زمین آغاز می گردید.
در سال ۱۹۸۲ یعنی به فاصله یک سال پس از اختراع بسکتبال مسابقه ای توسط دو تیم به نمایش گذاشته شد که یکی از تیم ها را دکتر نیسمیت و دیگری را آموس آلونرواستگ ***** می نمود.
پس از اجرای این نمایش بود که ورزش بسکتبال به سرعت توسعه و گسترش یافته و روز به روز محبوبیت بیشتری بین جوانان کسب نمود.
بسکتبال برخلاف بسیاری از ورزش های دیگر از ابتدای امر مورد توجه خانم ها نیز قرار گرفت و اولین تیم بانوان در سال ۱۸۹۱ در محل کار یا دانشکده مخترع آن تشکیل و در سال ۱۸۹۹ میلادی برای اولین بار کتاب قانون بسکتبال برای بانوان منتشر گردید.
بررسی و مطالعه قوانین و مقررات این بازی در گذشته و تغییرات آن بازگوکننده جالبی از جنبه های مختلف گسترش این ورزش می باشد. بدین معنی که بسکتبال در ابتدا خیلی آرام و آهسته اجرا می شد و به قدرت جسمانی کمتری نیاز داشت.
زمین بازی در مراحل اولیه گسترش این ورزش به سه قسمت تقسیم می شد و بازیکنان هر ناحیه تنها می توانستند در منطقه مربوط به خود به فعالیت بپردازند. بعدها که بازی از سرعت بیشتری برخوردار شد زمین بازی نیز به دو قسمت تبدیل گردید. در آغاز پیدایش بسکتبال بازیکنان مجاز بودند تنها یکبار توپ را زمین بزنند. ب
عدها این تعداد به دو یا سه بار افزایش یافت. در حال حاضر این تعداد محدود نبوده و بازیکن مجاز است با توجه به موقعیت خود در زمین بازی پس از دراختیار گرفتن توپ هرچند بار که مایل باشد آن را به زمین بزند.
نکات جالبی که در مجموعه سیزده گانه قوانین مقدماتی بسکتبال در آن زمان جای داشت عبارت بودند از :
۱) امکان ضربه زدن به توپ وجود داشت اما نه با مچ دست.
۲) هرگاه بازیکنی بهر دلیلی از بازی اخراج می شد بازیکن دیگری بجای وی به بازی وارد نمی شد.
۳) یک امتیاز به نفع تیم مقابل تیمی که مرتکب سه خطا شده بود ثبت می شد.
۴) وقتی توپی از زمین خارج می شد اولین فردی که آن را لمس می کرد صاحب آن شناخته شده و می توانست توپ را به داخل زمین پرتاب نموده و آن را به جریان بگذارد.
بازی از دو نیمه ۱۵ دقیقه ای و یک استراحت ۵ دقیقه ای بین دو نیمه تشکیل می شد. تعداد بازیکنانی که یک تیم را تشکیل می دادند به اندازه زمین بستگی داشت و بین ۳ الی ۴۰ نفر متغیر بود. تعداد کمتر از حالت تکنیکی و علمی بیشتر و تعداد زیادتر از جنبه تفریحی بیشتری برخوردار بود.
بهترین شکل یک تیم از نظر تعداد و ترکیب نفرات به این صورت بوده که دروازه بان دو گارد ، سه سانتر ، دو فوروارد و یک بازیکن در انتهای زمین. بنابراین در آغاز تعداد مطلوب برای یک تیم ۹ نفر بود.
وظیفه دروازه بان و دو گارد جلوگیری از کسب امتیاز توسط بازیکنان تیم مقابل. فورواردها مسئول کسب امتیاز و سانترها نقش تغذیه کننده بازیکنانی را در جلو بهترین فرصت را دراختیار داشتند عهده دار بودند. بازیکنان در این زمان از لباس ژیمناستیک که عبارت بود از یک شلوار بلند و بلوز آستین کوتاه استفاده می کردند.
فقدان قوانین و مقررات در دوره مقدماتی بسکتبال باعث پیدایش مسائل اجرایی بسیار و درنتیجه کاهش جذابیت این بازی شد. بطور مثال بازیکنان بلندقد در کنار سبد می ایستادند و با دریافت توپ از سایر بازیکنان آن را به ثمر می رساندند و از انجام حرکات جالب که در حال حاضر در بازی بسکتبال و بویژه در تاکتیک های حمله مشاهده می شود خبر و اثری نبود.
مسئله دیگری که از تحرک بازی می کاست آن بود که بازیکن هرقدر مایل بود می توانست توپ را نزد خود نگاه دارد. بهمین نحو یک تیم می توانست به مدت دلخواه توپ را حفظ نماید.
این وضع تا سال ۱۹۳۰ با تغییرات جزئی که به نمونه هایی از آن اشاره خواهد شد ادامه داشت.
۱) ابتدا به هر پرتاب یک امتیاز و به پرتاب های دورتر از ۶ متر ، ۳ امتیاز تعلق می گرفت.
۲) تعداد خطاهایی که به اخراج بازیکن منتهی می شد از ۲ به ۵ نفر افزایش یافت.
۳) تعداد متغیر بازیکنان در سال ۱۸۹۷ روی ۵ نفر تثبیت شد.
۴) دریبل کننده تنها می توانست با یک دست دریبل کند و تا سال ۱۹۰۱ اجازه شوت نداشت.
۵) در سال ۱۹۰۸ استفاده از هر دو دست در دریبل مجاز شد.
در سال ۱۹۳۰ تحول چشمگیری در این ورزش بوجود آمد و با تجدیدنظر در مقررات موجود و تکمیل آنها بسکتبال بسمت تکامل هرچه بیشتر گام برداشت. در این سال بود که هنک لوئی ستی دانشجوی دانشگاه استانفورد کالیفرنیا برای اولین بار شوت جفت را به نمایش گذاشت و باعث افزایش تحرک و درنتیجه محبوبیت این ورزش در بین جوانان گردید.
این اختراع بهمراه قوانینی نظیر قانون ۳ ثانیه و ۱۰ ثانیه (۱۹۳۶) که به افزایش تحرک بازیکنان منجر گردید باعث شد که این مرحله بعنوان نقطه عطفی در توسعه و گسترش بسکتبال محسوب شود. زیرا علاوه بر افزایش قابل ملاحظه سرعت در بازی ، از نقطه نظرهای تکنیکی و تاکتیکی باعث پیدایش عوامل مختلف نسبت به دستیابی به هدف و پرتاب توپ در سبد شد.
امروزه در بسیاری از کشورهای جهان بازی بسکتبال جای خود را در بین ورزش ها پیدا نموده و طرفداران زیادی دست و پا کرده است بطوریکه در اکثر مدارس و دانشگاهها و سایر موسسات آموزشی جوانان به اجرای آن مبادرت می ورزند
تا سال ۱۹۳۲ بسکتبال در جمع ورزش های المپیکی قرار نداشت. در المپیک ۱۹۳۶ برلین بود که برای اولین بار این رشته به لیست ورزش های متداول المپیک افزوده گشت و اولین دوره مسابقات آن با شرکت ۲۱ تیم برگزار گردید.
این بازی در سالهای ۱۳۱۴ . ۱۳۱۵ شمسی برای اولین بار توسط آقای فریدون شریف زاده که در آن زمان تحصیلات عالیه خود را در کشور ترکیه به پایان رسانیده بود ارائه شد.
نامبرده در کالج البرز این ورزش را متداول نمود و سپس سایر مربیان ورزش در کشور به ترویج آن مبادرت ورزیدند. آهنگ گسترش بسکتبال در ایران نیز مانند سایر کشورهای جهان بسیار سریع بود بطوریکه بیش از ۱۰ سال از آن تاریخ نگذشته بود که تیم بسکتبال کشور ما در بازی های المپیک ۱۹۴۸ لندن شرکت نمود.
منبع : فدارسیون بسکتبال ایران
