مازیار مهدوی فر در سایت رادیو - زمانه - مطلبی بسیار با ارزش نوشته با عنوان:
از عشق تا بیماری؛ قابلیتهای حس بویایی در انسان
گزیده ای از آن رو براتون بازنشر می کنم. با سپاس از ایشون؛ متن کاملش رو می تونین همونجا بخونین.
مجموعهای از بوهای نامرئی از بوی خاک بارانخورده گرفته تا شیرینی خانگی تازه پخته شده و از بوی چاه فاضلاب منزل گرفته تا رایحه خوش عطری که در اتوبوس از بدن فرد بغلدستی به مشام ما میرسد، همگی میتوانند تأثیرات کوتاه یا حتی بلندمدتی بر حافظه و خاطرات ما بگذارند...
در انسان بوها میتوانند منجر به تحریکهای حسی،حتی بسیار قویتر از محرکهای بینایی شوند. حقیقت این است که حس بویایی بسیاری از رفتارهای گونههای مختلف جانوری را در کنترل و سیطره خود دارد.
مطالعات انجام شده روی انسان و حیوان نشان میدهد بوی هر شخصی با خود رد پا و اثری دارد که شامل اطلاعات شیمیایی در مورد تعدادی از ژنهای آن فرد است.
(انسان ها از روی بو قادر به شناخت اعضای خانواده؛ دوستان؛ سن افراد و سالم یا مریض بودنشان هستند)
حس بویایی در ایجاد رابطه عاطفی و کشش جن...ی نیز نقش مهمی دارد. در این میان «بوی مردان» برای زنان نقشی بسیار تعیینکننده در ایجاد کشش جن...ی دارد. به عبارت دیگر اگر زنی از بوی مردی خوشش نیاید تمایل خود را به برقراری رابطه جن...ی با او از دست میدهد. این نکته در مورد مردان نیز تا حد زیادی صدق میکند اما در میان حواس پنجگانه، حس بینایی نقشی بسیار عمدهتر در ایجاد کشش جن...ی در مردان ایفا میکند.
انسان دارای حدود ٣٠ میلیون سلول بویایی در حفره فوقانی بویایی خود است. در این میان حدود ٣۵٠ نوع مختلف و تخصصیافته از گیرندههای بویایی وجود دارند که هر کدام از آنها مختص تشخیص بویی ویژه هستند. محرک بویایی پس از ورود به این فضا از طریق تنفس، در غشای مخاطی این ناحیه حل شده و مانند کلیدی که به داخل قفل مرتبط با خودش رفته باشد به گیرنده بویایی مختص خود متصل میشود. در بهترین حالت هر مولکول بو تنها با یکی از این گیرندههای بویایی مطابقت دارد.
به عنوان مثال مولکول وانیل تنها با گیرنده وانیل و مولکول قهوه تنها با گیرنده بویایی مربوط به قهوه جفت میشود. این روند جفت شدن مولکول بو و گیرنده مربوطه منجر به بروز تحریکهای عصبی میشود که به پیاز بویایی در مغز انسان میروند. پیاز بویایی نیز بو را تجزیه و تحلیل کرده و نتایج حاصله را به بخشهای دیگر مغز شامل آمیگدال و هیپوکامپ میفرستد.
بخش منطقی و استدلالی مغز در این روند درگیر نمیشود. در عوض مولکولهای بو منجر به بروز احساسهایی میشوند که نتایج آن در حافظه شخصی انسان ثبت میشوند. این فرآیند زمانی که غلظت ماده بودار آنقدر کم باشد که فرد به صورت آگاهانه آن را حس نکند نیز رخ میدهد. در نتیجه این فرآیند است که ممکن است ما از حضور در مکانی احساس خوشایندی داشته باشیم، بدون آنکه دلیلش را بدانیم.