مروري بر سه توزيع مشهور لينوكس در سال 2005
ميثاق محمدي زاده
ماهنامه شبکه - شهريور ۱۳۸۴ شماره 57
اشاره :
اكنون ديگر بهطور مرتب شاهد تولد يك توزيع جديد يا انتشار نسخه جديدي از يك توزيع لينوكس هستيم. آزاد بودن سورسكد باعث شده است براي هر سليقه و كاربردي، توزيعي عرضه شود. در اين ميان توزيعهاي شركتهاي مشهور كه طيف كاربران بيشتري دارند، از اهميتي خاص برخوردار بوده و انتشار نسخه جديدي از آنها ميتواند، يك تحول يا حتي يك جنبش محسوب شود كه فناوريهاي رايانهاي را تحت تاثير قرار ميدهد. از شروع سال 2005 ميلادي تاكنون ،دنياي اپنسورس شاهد انتشار نسخه جديدي از سه توزيع قدرتمند بود: ۹.۳Suse از شركت ناول، ۴Fedora Core با پشتيباني ردهت، و توزيع معروف ۳.۱Debian با اسم رمز سارژ (Sarge). توزيعي مانند دبيان، انتشار نسخه جديد خود را پس از سهسال توسعه آن جشن ميگيرد. بررسي ويژگيها و تغييرات هر يك از اين نسخهها ميتواند بهخوبي گوياي تكاپوي درون جامعه متنباز بوده و اهداف و تواناييهاي آنها را مشخص كند. آنچه پيشرو است، تصويري از تازههاي هر توزيع و مروري گذرا و مقايسهگونه بر ويژگيها و قابليتهاي جديد اين سه توزيع. اما نگاه تحليلي به هر توزيع را به زماني ديگر واگذار ميكنيم.
Suse9.3● ; توزيعي همه منظوره
ناول، اكنون بزرگترين پايگاه اپنسورس در اروپا محسوب ميشود. محصولات و خدمات پشتيباني اين شركت، گزينه مناسبي براي هر سازمان و شركتي است كه سوداي قدمگذاشتن در سرزمين اپنسورس را در سر ميپروراند. ناول با تنوع خدمات و محصولات و راهاندازي تيمهاي پروژهاي مختلف، هر روز گامي بلندتر بهسوي اهداف خود و دست يافتن به بازارهايي چون دسكتاپ و سرور در حوزه لينوكس برميدارد و حاصل اين تلاشها را ميتوان در نسخه جديد انتشار يافته محبوب كاربران اروپايي يافت. Suse توزيعي همهمنظوره براي پاسخ دادن به طيف وسيع و گسترده نيازهاي كاربران در حوزه سيستمعامل است و اين ويژگي بارز در نسخه 9.3به وضوح ديده ميشود.
البته اين توزيع، بازارهاي دسكتاپ و شركتهاي كوچك را نيز هدف قرار داده است. اما كاربران حرفهاي و مهندسان محيطهاي توسعه، طرفداران سينهچاك آن هستند. تمام نيازمنديهاي دسكتاپ، امكانات شبكهاي و سرور بهصورت يكجا در Suse 9.3 كامپايل شده است. بههمينخاطر ديده ميشود كه اين توزيع براي هر كاركردي مناسب است. بهخصوص پشتيباني بسيار قوي و بينقص از زبان فارسي در كنار محيطگرافيكي فارسي KDE، اندك ترديدهاي كاربران فارسي را نيز برطرف ميكند. اگر بخواهيم به تازههاي Suse 9.3 نگاهي بيندازيم، خواهيم ديد:
- Linux kernel 2.6.11.4
- GCC 3.3.5/glibc 2.3.4
- Xorg 6.8.2
- GNOME 2.10
- KDE 3.4
- OpenOffice.org 2.0 PR
- Xen 2.0.5c- 4 virtualization software
- Firefox 1.0.1
- Beagle desktop searc
- F-Spot 0.0.12 image manager
- NetApplet network connection manager
- RealPlayer 10
- Adobe Acrobat 7
در ادامه، ويژگيهاي اين توزيع، از منظر امكانات دسكتاپ، امكانات شبكه، و برنامههاي توسعهدهنده مرور ميشود.
دسكتاپ
بهنظر ميرسد اين توزيع براي كاربران دسكتاپ،چيزي كم نگذاشتهاست. استفاده از بهترين، معروفترين، و بروزترين برنامههاي كاربردي، در كنار چندين برنامه جديد كه آسودگي هر چه بيشتر كاربر را درپي دارند، از مهمترين ويژگيهاي اين نسخه لينوكس ناول است. در هر حوزه كاربري مانند گرافيك، مالتيمديا، اينترنت، و برنامههاي اداري، كمبودي احساس نميشود. در اين نسخه برخي خدمات جديد براي كاربران دسكتاپ، مانند: موتور جستجوي دسكتاپ Beagle، استفاده از جديدترين اسناد راهنما، و آموزشهاي How to كاربردي گنجانده شدهاست. همچنين امكانات Bluetoot ،WiFi و برنامه Linpone براي استفاده از خدمات موبايل در اين توزيع فراهم شدهاند و برنامههاي فايروال و آنتيويروس نيز امنيت سيستمي كاربر را فراهم ميكنند. در آخر بايد به برنامه مديريت نرمافزار YaSt اشاره كرد كه بسياري از كارها را براي كاربران ساده نموده و براي نصب Suse 9.3 با YaSt كمترين مشكلي در برابر كاربر وجود نخواهد داشت.
امكانات شبكهاي
استفاده از جديدترين بستههاي نرمافزاري براي برنامهها و ابزار شبكه، مانند سامبا، آپاچي، ابزار پيكربندي DNS وDCP در كنار ارائه ابزاري براي راهاندازي يك شبكه ساده، اولين انتظاراتي هستند كه بايد در Suse 9.3 برآورده شوند كه چنين نيز شدهاست. YaSt بهترين ابزار پيكربندي و مديريت آسان شبكه در Suse است. در كنسول YaSt چندين ابزار مديريت و كنترل شبكه فراهم شده است كه ميتوان با استفاده از آنها، ماشينهاي ميزبان شبكه يا سرويسدهندههايي مانند DNS ،DCP و سامبا را توسعه داد.
اگر بخواهي Suse را در حالت سرور نصب كنيد، تمامي ابزار موردنياز، مانند انواع سرويسها، سامبا،NFS ،SLP و NIS به آساني همراه توزيع، نصب و پيكربندي ميشوند. براي امنيت سرور نيز ابزار و برنامههاي رمزنگاري، احرازهويت و مديريت اعتبار كاربران همراه SSL ،Open SS و OpenLDAP ارائه شده است. Suse Firewall ديوارهآتش مخصوص اين توزيع است كه با پشتيباني كامل شبكه، به صورت خودكار فعال خواهد شد و يك سيستم يكپارچه را از لحاظ امنيتي فراهم ميكند. دو برنامه SpamAssassin و virus blocker نيز در نسخه جديد گنجانده شدهاند.
ابزارهاي توسعه در Suse 9.3
Xen سرويس برپايي ماشينهاي مجازي بر روي كامپيوترهاي خانواده X86، در Suse قابل استفاده و بهكارگيري است. Xen امكان مديريت آسان ماشينهاي نصب شده براي يك سرور را فراهم ميكند و قابليت انعطافپذيري با چند سيستمعامل را داراست. MySQL ،PostgreSQL و Deaby بانكاطلاعاتيهاي همراه Suse 9.3 هستند. Deaby يك تكنولوژي براي برنامههاي توسعهدهنده كار با اطلاعات كاربران و مديريت آنها ميباشد. X.org ،Gcc 3.3.5 ،Kdevelop ،Eclipse و Mono نيز ديگر ابزارهاي فراهم شده در اين نسخه هستند.
● Debian Sarge 3.1; بزرگترين توزيع تاريخ گنو/ لينوكس
در نزد تمامي كاربران لينوكس، توزيع دبيان تعريفي برابر پايداري و قدرتمندي همراه يكپارچگي و بروزرساني دائمي و روزانه دارد. مقصد نهايي هر كاربر سيستمعامل گنو/لينوكس، به توزيع دبيان ختم ميشود. اين توزيع، سرزمين آمال و آرزوهاي توسعهدهندگان، متخصصان، و سرويسدهندگان اپنسورس است كه از محبوبيت بسياري هم در جامعه متنباز و نرمافزار آزاد برخوردار است. چراكه تمامي برنامههاي آن از روي خود سورسكد اصلي كامپايل شده و از مخزن بستههاي نرمافزاري پروژه گنو انتخاب ميشوند.
بعد از سه سال انتظار، نسخه جديدي از اين توزيع با نامرمز "sarge" در تاريخ 6 ژوئن 2005 به صورت رسمي انتشار يافت. صحبت از مدل توسعه اين توزيع بزرگ، مجالي ديگر ميطلبد. اما دبيان براي هر انتشار خود، سه مرحله انتشار نسخه غيرپايدار، نسخه تست و در نهايت نسخه پايدار يا stable، را طيمينمايد و براي هر نسخه جديد، يك "نامرمز" مخصوص انتخاب ميكند. سارژ، نامرمز نسخه 1/3 است. نسخه قبلي آن با نامرمز woody منتشر شد و نسخه 2/3 نيز با نامرمز "etc" منتشر خواهد شد.
دبيانسارژ در 29 سيدي، شامل 14 سيدي فايلهاي باينري و 15 سيدي سورسكد عرضه شده است كه خود گوياي جامعيت و كاملبودن اين توزيع است. از اينرو ديگر در مورد اين توزيع، صحبت از بستههاي نرمافزاري ارائهشده در توزيع يا بروزبودن برنامهها، جايگاهي نخواهد داشت. دبيانسارژ امكان اجرا بر روي يازده معماري مختلف را دارد كه مهمترين آنها عبارتند از :
Motorola 68k (m68k), SunSPARC, HP Alpha, Motorola/IBMPowePC, Intel IA-32 (i386) and IA-64 HP PA-RISC(hppa) ,MIPS (mips,mipsel) ,ARM and IBM S/390 (s390) Intel
در نسخه، جديد از يك رابط جديد براي نصب دبيان استفاده ميشود كه ويژگيها و امكانات جديدي را در اختيار كاربر قرارميدهد و از سختافزارهاي بيشتري پشتيباني ميكند. رابط نصب دبيانسارژ از 30 زبان دنيا پشتيباني ميكند و Xserver با بسياري از كارتهاي گرافيكي موجود سازگاري دارد. سيستم انتخاب task، بهطور كلي تغيير يافتهاند و از انعطافپذيري بيشتري برخوردار شدهاند.
ابزار debconf tool براي نصب و پيكربندي يك بسته نرمافزاري جديد به كاربران توانايي بيشتري ميدهد و ساختن يك بسته نرمافزاري را بسيار آسانتر نموده است. امكانات ارائه شده در سارژ 1/3 براي مالتيمديا قابل مقايسه با نسخه قبل نيست و ابزارهاي زيادي براي كار با DVD ، سيدي، و USB داريوها ارائه شده است. همچنين تنوع ابزار كار با شبكه نيز در خور توجه است.
براي اولين بار از اپنآفيس 3/1/1 در اين توزيع استفاده ميشود و ابزارهاي رمزنگاري و احرازهويتي
مانند (GNU Privacy, Guard GPG, OpenSSH) به صورت پيشفرض، در اين توزيع نصب شدهاند و دركنار اين ابزارها، براي رمزنگاري مرورگرها، وب سرور، بانك اطلاعاتي و بسياري از برنامههاي كاربردي ديگر نيز ابزارهايي تهيه شده است.
Debian-Edu/Skolelinux ،Debian-Med و Debian-Accessibility زيرپروژههايي هستند كه در كنار توسعه دبيانسارژ براي استفادههاي آموزشي و پزشكي تهيه شدهاند و به صورت بستههاي نرمافزاري يا يك توزيع كامل، قابل استفاده ميباشند.
اگر از دبيان 3 بر روي يك كامپيوتر سرور يا شبكه استفاده ميشود و امكان نصب نسخه جديد نيست، بهراحتي ميتوان با استفاده از ابزار مديريتي مانند apt-package، سيستم را به نسخه جديد ارتقا داد. در آخر ميتوان گفت نسخه جديد دبيان با سيستمفايل FHS 2.3 سازگار بوده و از برنامههاي توسعهدهنده LSB پشتيباني ميكند.
Fedora Core4● ؛ حركت بهسوي آينده
Fedora Core4 سومين توزيع معروف منتشر شده در اين چند ماه اخير است. همزماني انتشار نسخه جديد فدورا با واگذاري پروژه فدورا به يك موسسه غيرانتفاعي بهنام فدورا از طرف شركت ردهت، قابلتوجه به نظر ميرسد. ردهت كه از ابتدا پروژه فدورا را با ايجاد يك بستر توسعه توزيع Enterperise خود در زمينههاي روميزي و برنامههاي كاربردي كاربرپسند مورد حمايت و پشتيباني قرار داد، اكنون نيز هدف از جداسازي پروژه فدورا از مجموعه ردهت را كمك به توسعه و پيشرفت سريعتر و موثرتر اين توزيع عنوان كرده و پشتيباني مالي و فني خود را از اين پروژه همچنان ادامه ميدهد.
با اين حال، پروژه فدورا همچنان به ترقي و توسعه امكانات و قابليتهاي كاربردي نسخه لينوكس خود ادامه ميدهد. اين توزيع مانند هميشه با جديدترين نسخه بستههاي نرمافزاري كامپايل شده است. FedoraCore4 برمبناي كرنل2.6.11 لينوكس توسعه داده شده است. بايد از FedoraExtras به عنوان يك پروژه تكميلي اين توزيع براي كاربران نيز نام ببريم. در اينجا بهصورت گذرا، تازههاي Fedora Core 4 را مرور مينماييم:
جهش در دسكتاپ
پشرفت و بهبود جلوههاي روميزي توزيع، اولين تغيير چشمگير است. استفاده از نسخه جديد منتشر شده محيط قدرتمند گنوم، امكانات جديدي را در اختيار كاربران قرارداده است. ديگر از دست اشكالات كار با POP-UP خلاصي خواهيد يافت. مثلا در برنامههايي مانند مسنجر GAIM ديگر هرشخصي با فرستادن يك پيغام، مانع كار شما نميشود و مديريت بر روي پنجرههاي POP-UP اعمال ميشود تا مزاحم كاربر نباشند.
نوار پنل با افكتهاي جديد زيباتر شده و منوي اصلي گنوم تغيير كرده است و گزينههايي مانند places،Application، و Desktop به آن اضافه شدهاند. با گزينه Application ميتوانيد به جستجو و گردش در برنامههاي نصبشده بر روي سيستم بپردازيد. براي دسترسي سريع به دايركتوري ome و يا اجراي برنامههايي مانند SS ،FTP و سامبا، ميتوان از گزينه Places استفاده كرد و Desktop هم تنظيمات پيشرفتهاي را براي بهبود كارايي اجزايي مانند Log out يا Screen دراختيار كاربر قرار ميدهد. اگر طرفدار تمها در محيطهاي گرافيكي هستيد، فدورا براي شما تمهاي تازه و متنوعي دارد كه حتما از آنها لذت خواهيد برد. كار با فرمت فايلهاي PDF نيز بهبود يافته و برخي جلوههاي كاربرپسند بهآن اضافه شده است و برنامه جديدي جايگزين gpdf و ggv براي كار با PDF و Postscript شده است.
GCC4 و ابزار توسعه جاوا
فدورا اولين توزيعي است كه نسخه جديد كامپايلر GCC را به صورت پيشفرض توزيع انتخاب كرده و تمامي برنامههاي كاربردي آن با نسخه جديد بر روي كرنل كامپايل شدهاند.در نسخه كامپايلر GCC، ميتوان از گزينه -DFORTIFY - SOURCE براي كامپايل سورسكدها استفاده كرد كه امنيت بيشتري را در سطح سيستمعامل فراهم ميكند. همچنين بايد گفت ابزارهاي GCJ (كامپايلر جاوا ) و Java toolcain نيز همراه GCC4 در Fedora Cora4 تعبيه شدهاند كه همراه توابع كتابخانهاي جاوا و يا سرور عمومي Tomcat قابل استفاده ميباشند.
در كنار GCJ، براي كاربران جاوا فدورا دو خبر خوب ديگر هم وجوددارد: Eclipse كه بهصورت كامل توسط IDE هاي جاوا در كامپايلر GCJ نوشته شده و با بسياري از پروژههاي جاوا، سي و C++ قابلبهكارگيري است و Plug-inهاي جالبي براي اضافه كردن بر اين زبانهاي پشتيباني شده همراه خود دارد. خبر دوم هم پيادهسازي چارچوب OpenOffice 2 بهطور كامل با جاواست. اين برنامه اداري محبوب كه هنوز نسخه2 آن منتشر نشده، در فدورا آماده شده است و در هنگام انتشار، فقط كافياست توسط رابط بروزرساني پروژه آن را بر روي توزيع نصب كنيد.
پيادهسازي ماشينهاي مجازي با Xen
ديگر قابليت اضافه شده به نسخه جديد فدورا، امكان پيادهسازي چندين ماشين مجازي بر روي يك سيستم فيزيكي است. Xen كه اين قابليت را در اختيار كاربر قرار ميدهد، بايد با كرنل پيكربندي و هماهنگ شود. از xen2 در فدورا استفاده ميشود و اين امكان هم افزوده شده است كه يك ماشين مجازي با كارايي مناسب بر روي سيستم برقرار شود.
Fedora Extras
پروژه Extras خارج از پروژه فدورا اجرا ميشود. ولي يك خروجي كاملا هماهنگ و يكپارچه با خروجي تيم توسعه توزيع Fedora Core4 دارد كه هدف آن، تهيه يك مخزن از بستههاي نرمافزاري و بستههاي سورسكد براي كامپايل و اجرا بر روي توزيع فدورا است. يكي از نيازمنديهاي هر توزيع لينوكس، دستيابي به يك مخزن بستههاي نرمافزاري براي اجرا بر روي توزيع است.
اين پروژه كه از فدورا كور 3 شروع شد، همزمان با انتشار نسخه چهار كاملا آمادهشده و در دسترس عموم قرارگرفته است. اكنون بيش از هفتصد بسته سورسكد و بيش از يكهزار بسته در حال توسعه براي اجرا بر روي Fedora Core4 در اين پروژه همگاني آماده شده است. اين پروژه بهصورت آزاد و در قالب CVS ميباشد كه امكان مشاركت برنامهنويسان و متخصصان سراسر دنيا را در تهيه يك بانك نرمافزاري فراهم كرده است. مهمترين ويژگي Extras، تهيه بستههاي نرمافزاري براي توزيع Fedora Cora با سرعت و كمترين هزينه زماني و اجرايي است كه خود ميتواند يك امتياز بزرگ براي اين توزيع محسوب شود.
براي دوستداران اپل
يك خبر خوش براي طرفداران اپل اين است كه فدورا 4 از معماري PowerPC مبتني بر معماري كامپيوترهاي اپل نيز پشتيباني كرده و ميتوان اين توزيع را روي انواع مختلفي از محصولات اين شركت،
مانند Mac mini ،iBook Powerbook ،iMac اجرا كرد. پيش از اين، دوستداران مك با تشكيل يك گروه بهنام Fedora/PPC درصدد اين هدف بودند كه اين موضوع اكنون در نسخه جديد تحقق يافتهاست. همچنين اين سازگاري، شامل نسخه معماري 64 بيتي ماشينهاي PowerPc مانند G5 مك نيز ميشود. قبل از اين، فدورا فقط مخصوص معماريهاي x86 و x86-64 بود.
در پايان ميتوان گفت با نگاهي به قابليتها و ويژگيهاي جديد اين سه توزيع مشهور، به وضوح ميتوان به روند توسعه و حركت سيستمعامل متنباز لينوكس و هدف نهايي جامعه اپنسورس دست يافت. در هر سه توزيع، تغييرات گستردهاي بر روي محيطهاي گرافيكي برنامههاي كاربردي و در كل حوزه روميزي مشاهده ميشود و اين امر يك تلاش متنباز براي دستيابي به بازارهاي روميزي و هدف قراردادن كاربران عمومي و متوسط را نشان ميدهد. هر توزيع، درصدد يكپارچگي و سازگاري نرمافزاري و سختافزاري خود با نيازها و فناوريهاي مطرح بوده و حركت به سمت پشتيباني از معماريهاي گوناگون و ارائه سرويسهاي متنوع، گوياي اين حركت است. در كنار اين دو خصيصه بارز، تلاش براي تهيه يك بانك برنامههاي كاربردي آماده در توزيع، پايداري و بروزرساني تمامي ابزارها و امكانات ديگر موردنياز كاربران مشاهده ميشود.
در يك جمعبندي مشخص ميشود برخلاف پيشبيني بسياري از كارشناسان و شركاي تجاري محصولات انحصاري، جنبش گنو/لينوكس نهتنها زنده است، بلكه هر روز به آرمانها و ايدهآلهاي خود نزديكتر ميشود و آيندهاي بسيار روشن در انتظار پنگوئنهاي رنگارنگ است.