جوانترين هلالهاي ماه در سال 2006 ميلادي
انجمن نجوم آماتوري ايران از بدو تاسيس تا بحال به مقوله هاي مختلف دانش جذاب اخترشناسي آماتوري توجه داشته است ،اما در اين ميان رويكرد ويژه به مقوله رويت هلال در حركتهاي اين مركز مردمي غير قابل انكار است .آنچه در پي مي آيد ترجمه مقاله اي از جناب آقاي سينات مي باشد كه ايشان نيزدر مقياس جهاني فعاليت گسترده اي در زمينه رويت داشته اند و با عنايت به اينكه نام تلاشگران هموطنمان و تاثير گذاري آنها بر فعاليتهاي حاكم برجامعه رويت هلال در جهان ،در اين مقاله آورده شده بود ،بهتر ديده شد تا اين مقاله كوتاه به زبان شيرين فارسي جهت عموم مخاطبين تهيه گردد و از اين طريق ضمن آگاهي مردم خوبمان به افتخارات داخلي كه حكايت از توليد علم همراه با عمل در درون كشور دارد،مراتب خرسندي و همراهي انجمن نجوم آماتوري ايران را نيز با اين حركت گسترده اعلام نموده باشيم.
مقاله :
اگر قصد دارید از رویت هلال ماه لذت ببرید و این اطلاعات به شما کمک کند تا رکورد جدیدی از خود بجا بگذارید،این مقاله راهنما را که جوانترین ماههای قابل رویت در سراسر جهان را به شما معرفی می کند مطالعه نمایید .
هر ماه ،زمان مقارنه ویا ماه نو را دنبال کنید ،یک منظره افسونگر که رصد گران اقصی نقاط جهان را به تحسین وا می دارد .ماه بعد از اینکه برای یک یا دو روز در مجاورت نور خورشید غیر قابل رویت بود، برای دیده شدن بصورت یک هلال باریک و زیبا و پایین در افق غرب آسمان بعد از غروب خورشید رخ می نمایاند .همچون یک ابزار کمکی برای تعيين پیش گزارش رصدی و شرایط رویت پذیری هلال ،ما زمان نجومی را از تاریخ و ساعت ،با دقت دقیقه به دست می آوریم . 16تا 30 ساعت بعد ،اگر خورشید در منطقه سکونت شما غروب کند ،می توانید یک هلال باریک و پایین را در افق غروب ببینید . چندین منطقه زمانی در شرق شما این شانس را دارند که ماه جوان تررابادوربین دوچشمی ویابا تلسکوپ ها ی دقیق رصد کنند.
برای سومین سال متوالی ،ما یک نقشه جهانی را برای جایی که به شما بگوید هلال ماه جوان آن ماه در چه منطقه ایی قابل رویت است ، ارائه می کنیم .زمان بستگی دقیقی به طول جغرافیایی و مقدار کوچک تر عرض جغرافیایی شما دارد .
فاکتور های مهم دیگر باز بودن کامل افق غربی محل سکونت شما ،هوای صاف و بدون غبار و آگاهی از وضع هوا به همراه ابزار اپتیکی کمکی مناسب می باشند .رصد گران ساکن در غرب (سمت چپ ) هر قوس علامت گذاری شده روی نقشه ، کمترین مکث و شانس کوچکی برای مشاهده اولین هلال آغاز هر ماه در تاریخ اعلام شده روی نقشه را دارند.در شرق (سمت راست) هر قوس روی نقشه،ساكنين آنها واقعاً شانس رویت را ندارند و بیشتر باید منتظر باشند تا هنگامی که غروب کامل گشته و ماه را ببینند .
اگر یک رویت حائز اهمیت ویا یک عکاسی از هلال هدف شماست ،ممکن نیست نیازمند قرارگیری در نزدیک قوس های نشان داده شده در نقشه و در تاریخ تردید داشته باشید .
با گذشت ساعات ، چرخش وضعی زمین سبب می شود تا منطقه غروب خورشید به سمت غرب جابجا گردد.درهر منطقه ساعتی متوالی به سمت غرب،هلال ضخیم تر،بالا تر وساده تر دیده خواهد شد،چرا که ماه ازخط دید بین زمین وخورشید دورتر می شود. برای مثال به کمانی که در گوشه میانه شمال امریکا در 29 مارس است توجه کنید .در غروب چهارشنبه اگر رصد گران در غرب امریکا قصد مشاهده یک هلال فوق العاده نازک را دارند به یک جو کاملا بدون غبار و طرح کاملا دقیق نیازمند هستند. نظر به اینکه سن ماه در قوس ،مطلوب ترین نقطه مشاهده در لویزیانا ،14.5 ساعت است ،ساکنان غربی ترین نقاط آن می توانند متوقّع هلال 15یا 16 ساعت سن باشند.از سوی دیگر آنهایی که در شرق ایالات متحده زندگی می کنند باید تا غروب روز بعد صبر کنند شامگاه 30 مارس ماه را ببینند.دراین شامگاه سن ماه بین 37تا38 ساعت خواهدبودوبه راحتی با چشم غیر مسلح قابل مشاهده است .
یک مثال متوسط نيز در روز 28 فوریه روی می دهد.کمان نقشه این تاریخ بر روی كشور عربستان است ،تا این زمان بین الطوعین به شرق ایالات متحده می رسد ،هلال حدود 23 یا 24 ساعت سن دارد و با یک طرح دقیق، رویت آن سخت نیست.
یک زیبايی دیگر برای هلال ماه، نور زمین تاب است، که بخش تاریک صورت ماه را روشن می کند و شاعری در این زمینه مي گويد: « ماه پیر در بازوهای ماه جوان است» لئوناردو داوینچی اولین کسی بود که دقیقاً انعکاس تابش نور زمین را بر سطح تاریک ماه در آسمان شبانگاهی توضیح داد.
*یک رکورد جدید بجا بگذارید:
هنگامیکه سئوالاتی نظیر جوانترین و نازکترین هلال چه هست که می تواند دیده شود، کمانهای روی نقشه مقصود را می رسانند . رکورد و کاملاً پذیرفته شده برای سن جوانترین ماه رویت شده در جهان،11 ساعت و 40 دقیقه است که درتهران توسط محسن میر سعید در 7 سپتامبر 2002 ( شنبه 16 شهريور 1381 خورشيدي برابر با 29 جمادالثاني 1423 ) با استفاده از یک دوچشمی غول پیکر 150 میلیمتر ( 6 اینچ) رصد شده است. ( ودر صفحه 102 ماه فوریه 2004 مجله S & T اين ركورد به چاپ رسيده است) . این بر روی نقشه ما مبرهن است که در سال 2006 هیچ هلالی برای تکرار شاهکار میرسعید وجود ندارد، زیرا کمترین سن هلال قابل رویت 9/12 ساعت ( در میانه اقیانوس آرام در 29 ژانویه ) می باشد و البته بیشترین سن 2/18 ساعت( شرق ماداگاسکار در اقیانوس هند در 24 آگوست) است. دو خصوصیت مختلف از مدار ماه، دلیل این تاخیر در سال 2006 را شرح می دهد:
اگر ماه در حضیض ( کمترین فاصله با زمین) باشد وقتی که از خط مقارنه عبور می کند، می تواند با سرعت بیشتری از خورشید فاصله گرفته و زودتر قابل رویت گردد.وقتیکه مسیر ماه از شمال ویاجنوب خورشید در هرماه باشد( یعنی شانس خورشیدگرفتگی وجود ندارد)
این افزایش جدایی،جدایی است که باحرکت ماه ایجادمی شود و مطلوبترین تلفیق از این اثرها را امسال شاهد نخواهیم بود. 75 سال قبل اخترشناس فرانسوی بنام آندره دانژن اینگونه مشخص نمود که جدایی زاویه ای ماه از خورشید بر زمان سپری شده از ماه نو(سن ماه)، ارجحیت دارد و یا هلال قابل رویت نخواهد بود. بر طبق تحلیل حجم زیادی از رصدهای صورت گرفته، دانژن نتیجه گرفت که هر گاه جدای زاویه ای ماه کمتر از زاویه حد معینی باشد،هلال در تلسکوپ نیز غیر قابل رویت خواهد بود، زیرا اثر سایه در سطح ماه عامل این واقعه مي باشد.
مطالعات جدید مقدار 5/7 درجه را برای حد دانژن تعیین می کند و این زاویه ای است که ما در محاسبات تهیه نقشه حاضر آنرا انتخاب کرده ایم. رکورد میرسعید در رصد ماه در سال 2002 با جدايي زاویه اي 5/7 درجه بوده است. همچنین علیرضا موحد نژاد و حمید رضا گیاهی یزدی درایران، هلال با جدایی 6/7 درجه را در 19 آگوست 2001 میلادی رصد کردند.
*شکستن حد دانژون:
اما آیا هیچ هلالی هست که از این حد به خورشید بسته ترباشدودیده شود؟ ممکن است.
در 13 اکتبر 2003،رصدگران کار آزموده ای همچون جیمز استم و جان پولاچک از کوه لمون در آریزونا قبل از طلوع خورشید بالا رفتند. آنها یک تلسکوپ سلسترون 8 اینچ و یک نقشه از موقعیت ستارگان نزدیک هلال ماه همراه داشتند. استم می نویسد: «در ساعت m09: h6 صبح (m 09: h13زمان جهانی ) من در چشمی تلسکوپ نگاه کردم و در حدود 3 تا 4 ثانیه، هلال را دیدم !) » چند دقیقه بعد پولاچک نیز موفق گردید. استم ادامه داد « ما برای مشاهده سادتر به تلسکوپ ضربه آهسته ای می زدیم» بعداز ساعت m16: h06 صبح هر کدام از ما فقط می توانستیم در حد ثانیه نگاه اجمالی تري کنیم و هرگز قادر نبودیم توضیحات یکدیگر را تایید نماییم. بعد از ساعت m21 : h06 هیچکدام از ما جرات ادعا رویت کوتاه را هم نداشتیم.
اولین رویت m39 :h 13 قبل از ماه نو بوده است، این هلال از نظر سن، رکوردی ندارد، اما این رصد یک رکورد واضح از کمترین جدایی زاویه ماه با خورشید یعنی 5/6 درجه است که هیچکس تابحال چنین هلالی را ( با این مقدار جدایی زاویه ای ) مشاهده نکرده است.( البته بجزنیمرخ تاریک ماه در خورشید گرفتگی!)در حقیقت آنها در برابر دانش مرسوم قرار گرفته اند، استم و پولاچک مجدداً تلاش کردند، تا هلال صبحگاهی دیگری را از همان قله قبلی در 11 دسامبر 2004 میلادی رصد کنند، جدایی زاویه ای این هلال 7 درجه غرب خورشید بود.
استم تصدیق کرد:«ما موفق به رصد هلال نشدیم» ، اگر چه او در حوزه دقیقی از یک چشمی 55 برابر تلسکوپ 8 اینچ نگاه کرده بود.
اما جمله استم و پولاچک بزودی در نزدیکترین رویت به ایران رسید، در صبحگاه سوم سپتامبر 2005 ، یک بررسی دیگر نتیجه داد .ماه نزدیک اوج (بیشترین فاصله با زمین ) آرام به خورشید نزدیک شده و 17 ساعت تا ماه نو سن داشت، جدایی ماه 3/7 درجه از خورشید بود و در منتهی الیه غرب ایران 15 گروه مختلف از رصد گران برای یورش به حددانژن آماده می شدند.
میرسعید نيز با علی کوهپایه، محمد الماسی و امیر اله مانی به 100 کیلومتری شرق تهران با دو تلسکوپ 6 و 10 اینچ و یک دوچشمی 150×25 سفر نمودند. او می نویسد :"من مجدانه برای رویت هلال بسیار نازک ماه تلاش کردم» اما موفقیت حاصل نشد. سفر به مناطق غربی نیز حاصلی نداشت و گزارشی مبنی بر رصد واصل نگردید.همچنین آیا این کاملاً ممکن است که رویت ماه را با جدایی 5/6 درجه همچون استم و پولاچک بصورت مطمئن ادعا کرد؟ رصدهای بیشتری که اطمینان بدهند. در سال 2006 شانس رصد هلال جوانی برای رکورد جوانترین سن ( برای دلايلي که در ابتدا شرح داده شد) وجود ندارد. هر ماه نو شامل دو فرصت در بررسی رویت پذیری هلال بسیار نازک آن است، یکی قبل و دیگری بعد از ماه نو، تا ببینیم آيا حد مرسوم دانژن واقعاً نیاز به اصلاح دارد.
مجله S & T گزارشهای موفقیت آمیز و یا ناموفق شما را پذیرا می باشد. همه چیز در مکان و زمان مناسب مشخص می شود.
نویسنده: Roger W.sinnott
برگرفته از :مجله S & T فوریه 2006
برگردان : مسعود عتیقی
برگرفته از سایت رسمی گروه غیر حرفه ای رویت هلال ماه
http://www.ugcs.ir