انجمن دوستاران سهراب سپهری

[ibest]

شرح و اندوه .شکپوی

ﺑﺮ ﺁﺑﯽ ﭼﻴﻦ ﺍﻓﺘﺎﺩ ،ﺳﻴﺒﯽ ﺑﻪ ﺯﻣﻴﻦ ﺍﻓﺘﺎﺩ.
ﮔﺎﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ. ﺯﻧﺠﺮﻩ ﺧﻮﺍﻧﺪ.
ﻫﻤﻬﻤﻪ ﺍﯼ : ﺧﻨﺪﻳﺪ. ﺑﺰﻣﯽ ﺑﻮﺩ، ﺑﺮﭼﻴﺪﻧﺪ.
ﺧﻮﺍﺑﯽ ﺍﺯ ﭼﺸﻤﯽ ﺑﺎﻻ ﺭﻓﺖ. ﺍﻳﻦ ﺭﻫﺮﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﺭﻓﺖ ، ﺑﯽ ﻣﺎ ﺭﻓﺖ.
ﺭﺷﺘﻪ ﮔﺴﺴﺖ: ﻣﻦ ﭘﻴﭽﻢ، ﻣﻦ ﺗﺎﺑﻢ. ﮐﻮﺯﻩ ﺷﮑﺴﺖ: ﻣﻦ ﺁﺑﻢ.
ﺍﻳﻦ ﺳﻨﮓ ، ﭘﻴﻮﻧﺪﺵ ﺑﺎ ﻣﻦ ﮐﻮ ؟ ﺁﻥ ﺯﻧﺒﻮﺭ ، ﭘﺮﻭﺍﺯﺵ ﺗﺎ ﻣﻦ ﮐﻮ؟
ﻧﻘﺸﯽ ﭘﻴﺪﺍ ﺁﻳﻴﻨﻪ ﮐﺠﺎ؟ ﺍﻳﻦ ﻟﺒﺨﻨﺪ، ﻟﺐ ﻫﺎ ﮐﻮ؟ ﻣﻮﺝ ﺁﻣﺪ، ﺩﺭﻳﺎ ﮐﻮ؟
ﻣﯽ ﺑﻮﻳﻢ، ﺑﻮ ﺁﻣﺪ. ﺍﺯ ﻫﺮ ﺳﻮ، ﻫﺎﯼ ﺁﻣﺪ، ﻫﻮ ﺁﻣﺪ. ﻣﻦ ﺭﻓﺘﻢ، ﺍﻭ ﺁﻣﺪ، ﺍﻭ ﺁﻣﺪ.

 

[ibest]

شرح و اندوه . شورم را

ﻣﻦ ﺳﺎﺯﻡ : ﺑﻨﺪﯼ ﺁﻭﺍﺯ . ﺑﺮﮔﻴﺮﻡ ، ﺑﻨﻮﺍﺯﻡ. ﺑﺮﺗﺎﺭﻡ ﺯﺧﻤﻪ
ﻻ ﻣﯽ ﺯﻥ ، ﺭﺍﻩ ﻓﻨﺎ ﻣﯽ ﺯﻥ
ﻣﻦ ﺩﻭﺩﻡ: ﻣﯽ ﭘﻴﭽﻢ، ﻣﯽ ﻟﻐﺰﻡ ، ﻧﺎﺑﻮﺩﻡ.
ﻣﯽ ﺳﻮﺯﻡ ، ﻣﯽ ﺳﻮﺯﻡ : ﻓﺎﻧﻮﺱ ﺗﻤﻨﺎﻳﻢ . ﮔﻞ ﮐﻦ ﺗﻮ ﻣﺮﺍ ، ﻭ ﺩﺭﺁ.
ﺁﻳﻴﻨﻪ ﺷﺪﻡ ، ﺍﺯ ﺭﻭﺷﻦ ﻭ ﺍﺯ ﺳﺎﻳﻪ ﺑﺮﯼ ﺑﻮﺩﻡ . ﺩﻳﻮ ﻭ ﭘﺮﯼ ﺁﻣﺪ ،
ﺩﻳﻮ ﻭ ﭘﺮﯼ ﺑﻮﺩﻡ . ﺩﺭ ﺑﯽ ﺧﺒﺮﯼ ﺑﻮﺩﻡ.
ﻗﺮﺁﻥ ﺑﺎﻻﯼ ﺳﺮﻡ ، ﺑﺎﻟﺶ ﻣﻦ ﺍﻧﺠﻴﻞ ، ﺑﺴﺘﺮ ﻣﻦ ﺗﻮﺭﺍﺕ ، ﻭﺯﺑﺮ ﭘﻮﺷﻢ ﺍﻭﺳﺘﺎ، ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻢ ﺧﻮﺍﺏ:
ﺑﻮﺩﺍﻳﯽ ﺩﺭ ﻧﻴﻠﻮﻓﺮ ﺁﺏ.
ﻫﺮ ﺟﺎ ﮔﻞ ﻫﺎﯼ ﻧﻴﺎﻳﺶ ﺭﺳﺖ ، ﻣﻦ ﭼﻴﺪﻡ . ﺩﺳﺘﻪ ﮔﻠﯽ ﺩﺍﺭﻡ ، ﻣﺤﺮﺍﺏ ﺗﻮ ﺩﻭﺭ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ: ﺍﻭ ﺑﺎﻻ،
ﻣﻦ ﺩﺭ ﭘﺴﺖ.
ﺧﻮﺷﺒﻮ ﺳﺨﻨﻢ ، ﻧﯽ ؟ ﺑﺎﺩ ﺑﻴﺎ ﻣﯽ ﺑﺮﺩﻡ ، ﺑﯽ ﺗﻮﺷﻪ ﺷﺪﻡ ﺩﺭ ﮐﻮﻩ ﮐﺠﺎ ، ﮔﻞ ﭼﻴﺪﻡ ، ﮔﻞ ﺧﻮﺭﺩﻡ.
ﺩﺭ ﺭﮒ ﻫﺎ ﻫﻤﻬﻤﻪ ﺍﯼ ﺩﺍﺭﻡ ، ﺍﺯ ﭼﺸﻤﻪ ﺧﻮﺩ ﺁﺑﻢ ﺯﻥ ، ﺁﺑﻢ ﺯﻥ.
ﻭ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻳﮏ ﻗﻄﻪ ﮔﻮﺍﺭﺍ ﮐﻦ ، ﺷﻮﺭﻡ ﺭﺍ ﺯﻳﺒﺎ ﮐﻦ .
ﺑﺎﺩ ﺍﻧﮕﻴﺰ ، ﺩﺭﻫﺎﯼ ﺳﺨﻦ ﺑﺸﮑﻦ ، ﺟﺎ ﭘﺎﯼ ﺻﺪﺍﯼ ﻣﯽ ﺭﻭﺏ. ﻫﻢ ﺩﻭﺩ ﭼﺮﺍ ﻣﯽ ﺑﺮ، ﻫﻢ ﻣﻮﺝ ﻣﻦ ﻭ ﻣﺎ ﻭ ﺷﻤﺎ ﻣﯽ ﺑﺮ.
ﺯ ﺷﺒﻢ ﺗﺎ ﻻﻟﻪ ﺑﻴﺮﻧﮕﯽ ﭘﻞ ﺑﻨﺸﺎﻥ ، ﺯﻳﻦ ﺭﻭﻳﺎ ﺩﺭ ﭼﺸﻤﻢ ﮔﻞ
ﺑﻨﺸﺎﻥ ، ﮔﻞ ﺑﻨﺸﺎﻥ.

 

[ibest]

شرح و اندوه . شیطان هم

ﺍﺯ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺪﺭ ، ﺍﺯ ﮐﻮﭼﻪ ﺑﺮﻭﻥ، ﺗﻨﻬﺎﻳﯽ ﻣﺎ ﺳﻮﯼ ﺧﺪﺍ ﻣﯽ ﺭﻓﺖ.
ﺩﺭ ﺟﺎﺩﻩ ، ﺩﺭﺧﺘﺎﻥ ﺳﺒﺰ، ﮔﻞ ﻫﺎ ﻭﺍ، ﺷﻴﻄﺎﻥ ﻧﮕﺮﺍﻥ: ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﺭﻫﺎ
ﻣﯽ ﺭﻓﺖ.
ﺧﺎﺭ ﺁﻣﺪ، ﻭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ، ﻭ ﺳﺮﺍﺏ.
ﮐﻮﻩ ﺁﻣﺪ ﻭ ، ﺧﻮﺍﺏ.
ﺁﻭﺍﺯ ﭘﺮﯼ : ﻣﺮﻏﯽ ﺑﻪ ﻫﻮﺍ ﻣﯽ ﺭﻓﺖ؟
- ﻧﯽ ، ﻫﻤﺰﺍﺩ ﮔﻴﺎﻫﯽ ﺑﻮﺩ، ﺍﺯ ﭘﻴﺶ ﮔﻴﺎ ﻣﯽ ﺭﻓﺖ.
ﺷﺐ ﻣﯽ ﺷﺪ ﻭ ﺭﻭﺯ.
ﺟﺎﻳﯽ، ﺷﻴﻄﺎﻥ ﻧﮕﺮﺍﻥ: ﺗﻨﻬﺎﻳﯽ ﻣﺎ ﻣﯽ ﺭﻓﺖ.

 

[netmsm]

قرینگی در شعر سهراب
یکی از ویژگی های متمایز کننده اشعار سهراب، قرینه سازی معناییه. اگه خواننده اشعار سهراب بوده باشی لابد متوجه شدی که هنگام خوندن شعر سهراب، با شعر هم احساس میشی اما وقتی به شعر دقت می کنی متوجه میشی که یه حرفایی هم پشت کلمات پنهان کرده. نمونه این روش قرینگی تو شعر صدای پای آب زیاد هست. با خوندن شعر احساس مثبتی درک میشه اما در همون موقع، معنی شعر درک نشده. نیاز به تامل داره که معنی شعر هم درک بشه. مثلا: گاه تنهایی صورتش را به پس پنجره می چسبانید، شوق می آمد دست در گردن حس می انداخت... با خوندن مصرع اول، احساسی که به خواننده منتقل میشه، مثه لحظات تنهاییش هست و معنی اون درسته که بی ربط با احساس درک شده نیست اما میگه گاهی من لبریز بودم از اینکه یافته های درونم رو به دیگران منتقل کنم و یا لبریز بودم از خواهش ایجاد ارتباط و...
قرینگی معنایی در شعر، تقریبا میشه گفت ابتکار نیما بود و سپهری جور دیگه ای بهش بال و پر داد. به سمت دیگه ای هدایتش کرد. نیما از کاهش قافیه گفت و حرفش این بود که خواننده احساس کنه شعر قافیه داره. این ویژگی قرینگی به این گستردگی ویژه سهراب هستش. شما می خونید: آری تا شقایق هست زندگی باید کرد. شقایق در قسمت اول قرینه زندگی در قسمت دوم شعر شده. ربط معنایی قرینه ساز بین این دو تا کلمه در امیدواری هستش. شقایق در دشت ها اغلب به صورت تک بوته و حتی تک شاخه رشد میکنه و نشون میده که حتی در تنهایی، چقدر به حیات و به هستی امید داره. تو این شعر ِ توصیه گر، که میگه هر طوری هست نباید ناامید شد، زندگی رو به شقایق قرینه میکنه تا وجود امید رو به خواننده منتقل کنه.
قرینگی در شعر سهراب به اینها ختم نمیشه و اینها تنها مثال بود.
قرنیگی از نوع دوم، مشابهش در شعر قدیم هست و یه مقدار تفاوت داره، مثلا:
آتش آن نیست که از شعله او خندد شمع
آتش آن است که در خرمن پروانه زدند
اینجا شمع و پروانه قرینه شدن. ربط بین این دو تا، عشق هست. پروانه عاشق و شمع معشوق. شعر اشاره به آتش شعله شمع داره در مصرع اول و اینو قرینه کرده به آتشی که مربوط به سوز دل پروانه میشه.

 

[netmsm]

شرح و اندوه

نام کتاب شرح و اندوه نیست، شرق اندوه هستش که اشاره به مکان اندوه داره.

 

[amir.tabatabai]

صداي پاي آب، نثار شبهاي خاموش مادرم

اهل كاشانم
روزگارم بد نيست.
تكه ناني دارم ، خرده هوشي، سر سوزن ذوقي.
مادري دارم ، بهتر از برگ درخت.
دوستاني ، بهتر از آب روان.

و خدايي كه در اين نزديكي است:
لاي اين شب بوها، پاي آن كاج بلند.
روي آگاهي آب، روي قانون گياه.

من مسلمانم.
قبله ام يك گل سرخ.
جانمازم چشمه، مهرم نور.
دشت سجاده من.
من وضو با تپش پنجره ها مي گيرم.
در نمازم جريان دارد ماه ، جريان دارد طيف.
سنگ از پشت نمازم پيداست:
همه ذرات نمازم متبلور شده است.
من نمازم را وقتي مي خوانم
كه اذانش را باد ، گفته باد سر گلدسته سرو.
من نمازم را پي "تكبيره الاحرام" علف مي خوانم،
پي "قد قامت" موج.

كعبه ام بر لب آب ،
كعبه ام زير اقاقي هاست.
كعبه ام مثل نسيم ، مي رود باغ به باغ ، مي رود شهر به شهر.

"حجر الاسود" من روشني باغچه است.

اهل كاشانم.
پيشه ام نقاشي است:
گاه گاهي قفسي مي سازم با رنگ ، مي فروشم به شما
تا به آواز شقايق كه در آن زنداني است
دل تنهايي تان تازه شود.
چه خيالي ، چه خيالي ، ... مي دانم
پرده ام بي جان است.
خوب مي دانم ، حوض نقاشي من بي ماهي است.

اهل كاشانم
نسبم شايد برسد
به گياهي در هند، به سفالينه اي از خاك "سيلك".
نسبم شايد، به زني فاحشه در شهر بخارا برسد.

پدرم پشت دو بار آمدن چلچله ها ، پشت دو برف،
پدرم پشت دو خوابيدن در مهتابي ،
پدرم پشت زمان ها مرده است.
پدرم وقتي مرد. آسمان آبي بود،
مادرم بي خبر از خواب پريد، خواهرم زيبا شد.
پدرم وقتي مرد ، پاسبان ها همه شاعر بودند.
مرد بقال از من پرسيد : چند من خربزه مي خواهي ؟
من از او پرسيدم : دل خوش سيري چند؟

پدرم نقاشي مي كرد.
تار هم مي ساخت، تار هم مي زد.
خط خوبي هم داشت.

باغ ما در طرف سايه دانايي بود.
باغ ما جاي گره خوردن احساس و گياه،
باغ ما نقطه برخورد نگاه و قفس و آينه بود.
باغ ما شايد ، قوسي از دايره سبز سعادت بود.
ميوه كال خدا را آن روز ، مي جويدم در خواب.
آب بي فلسفه مي خوردم.
توت بي دانش مي چيدم.
تا اناري تركي برميداشت، دست فواره خواهش مي شد.
تا چلويي مي خواند، سينه از ذوق شنيدن مي سوخت.
گاه تنهايي، صورتش را به پس پنجره مي چسبانيد.
شوق مي آمد، دست در گردن حس مي انداخت.
فكر ،بازي مي كرد.
زندگي چيزي بود ، مثل يك بارش عيد، يك چنار پر سار.
زندگي در آن وقت ، صفي از نور و عروسك بود،
يك بغل آزادي بود.
زندگي در آن وقت ، حوض موسيقي بود.

طفل ، پاورچين پاورچين، دور شد كم كم در كوچه سنجاقك ها.
بار خود را بستم ، رفتم از شهر خيالات سبك بيرون دلم از غربت سنجاقك پر.

من به مهماني دنيا رفتم:
من به دشت اندوه،
من به باغ عرفان،
من به ايوان چراغاني دانش رفتم.
رفتم از پله مذهب بالا.
تا ته كوچه شك ،
تا هواي خنك استغنا،
تا شب خيس محبت رفتم.
من به ديدار كسي رفتم در آن سر عشق.
رفتم، رفتم تا زن،
تا چراغ لذت،
تا سكوت خواهش،
تا صداي پر تنهايي.

چيزهايي ديدم در روي زمين:
كودكي ديم، ماه را بو مي كرد.
قفسي بي در ديدم كه در آن، روشني پرپر مي زد.
نردباني كه از آن ، عشق مي رفت به بام ملكوت.
من زني را ديدم ، نور در هاون مي كوفت.
ظهر در سفره آنان نان بود ، سبزي بود، دوري شبنم بود، كاسه داغ محبت بود.
من گدايي ديدم، در به در مي رفت آواز چكاوك مي خواست و سپوري كه به يك پوسته خربزه مي برد نماز.

بره اي ديدم ، بادبادك مي خورد.
من الاغي ديدم، ينجه را مي فهميد.
در چراگاه " نصيحت" گاوي ديدم سير.

شاعري ديدم هنگام خطاب، به گل سوسن مي گفت: "شما"

من كتابي ديدم ، واژه هايش همه از جنس بلور.
كاغذي ديدم ، از جنس بهار،
موزه اي ديدم دور از سبزه،
مسجدي دور از آب.
سر بالين فقهي نوميد، كوزه اي ديدم لبريز سوال.

قاطري ديدم بارش "انشا"
اشتري ديدم بارش سبد خالي " پند و امثال".
عارفي ديدم بارش " تننا ها يا هو".

من قطاري ديدم ، روشنايي مي برد.
من قطاري ديدم ، فقه مي برد و چه سنگين مي رفت .
من قطاري ديدم، كه سياست مي برد ( و چه خالي مي رفت.)
من قطاري ديدم، تخم نيلوفر و آواز قناري مي برد.
و هواپيمايي، كه در آن اوج هزاران پايي
خاك از شيشه آن پيدا بود:
كاكل پوپك ،
خال هاي پر پروانه،
عكس غوكي در حوض
و عبور مگس از كوچه تنهايي.
خواهش روشن يك گنجشك، وقتي از روي چناري به زمين مي آيد.
و بلوغ خورشيد.
و هم آغوشي زيباي عروسك با صبح.

پله هايي كه به گلخانه شهوت مي رفت.
پله هايي كه به سردابه الكل مي رفت.
پله هايي كه به قانون فساد گل سرخ
و به ادراك رياضي حيات،
پله هايي كه به بام اشراق،
پله هايي كه به سكوي تجلي مي رفت.

مادرم آن پايين
استكان ها را در خاطره شط مي شست.

شهر پيدا بود:
رويش هندسي سيمان ، آهن ، سنگ.
سقف بي كفتر صدها اتوبوس.
گل فروشي گل هايش را مي كرد حراج.
در ميان دو درخت گل ياس ، شاعري تابي مي بست.
پسري سنگ به ديوار دبستان مي زد.
كودكي هسته زردآلو را ، روي سجاده بيرنگ پدر تف مي كرد.
و بزي از "خزر" نقشه جغرافي ، آب مي خورد.

بند رختي پيدا بود : سينه بندي بي تاب.

چرخ يك گاري در حسرت واماندن اسب،
اسب در حسرت خوابيدن گاري چي ،
مرد گاري چي در حسرت مرگ.

عشق پيدا بود ، موج پيدا بود.
برف پيدا بود ، دوستي پيدا بود.
كلمه پيدا بود.
آب پيدا بود ، عكس اشيا در آب.
سايه گاه خنك ياخته ها در تف خون.
سمت مرطوب حيات.
شرق اندوه نهاد بشري.
فصل ول گردي در كوچه زن.
بوي تنهايي در كوچه فصل.

دست تابستان يك بادبزن پيدا بود.

سفر دانه به گل .
سفر پيچك اين خانه به آن خانه.
سفر ماه به حوض.
فوران گل حسرت از خاك.
ريزش تاك جوان از ديوار.
بارش شبنم روي پل خواب.
پرش شادي از خندق مرگ.
گذر حادثه از پشت كلام.

جنگ يك روزنه با خواهش نور.
جنگ يك پله با پاي بلند خورشيد.
جنگ تنهايي با يك آواز:
جنگ زيبايي گلابي ها با خالي يك زنبيل.
جنگ خونين انار و دندان.
جنگ "نازي" ها با ساقه ناز.
جنگ طوطي و فصاحت با هم.
جنگ پيشاني با سردي مهر.

حمله كاشي مسجد به سجود.
حمله باد به معراج حباب صابون.
حمله لشگر پروانه به برنامه " دفع آفات".
حمله دسته سنجاقك، به صف كارگر " لوله كشي".
حمله هنگ سياه قلم ني به حروف سربي.
حمله واژه به فك شاعر.

فتح يك قرن به دست يك شعر.
فتح يك باغ به دست يك سار.
فتح يك كوچه به دست دو سلام.
فتح يك شهر به دست سه چهار اسب سواري چوبي.
فتح يك عيد به دست دو عروسك ، يك توپ.

قتل يك جغجغه روي تشك بعد از ظهر.
قتل يك قصه سر كوچه خواب .
قتل يك غصه به دستور سرود.
قتل يك مهتاب به فرمان نئون.
قتل يك بيد به دست "دولت".
قتل يك شاعر افسرده به دست گل يخ.

همه روي زمين پيدا بود:
نظم در كوچه يونان مي رفت.
جغد در "باغ معلق " مي خواند.
باد در گردنه خيبر ، بافه اي از خس تاريخ به خاور مي راند.
روي درياچه آرام "نگين" ، قايقي گل مي برد.
در بنارس سر هر كرچه چراغي ابدي روشن بود.

مردمان را ديدم.
شهرها را ديدم.
دشت ها را، كوه ها را ديدم.
آب را ديدم ، خاك را ديدم.
نور و ظلمت را ديدم.
و گياهان را در نور، و گياهان را در ظلمت ديدم.
جانور را در نور ، جانور را در ظلمت ديدم.
و بشر را در نور ، و بشر را در ظلمت ديدم.


اهل كاشانم، اما
شهر من كاشان نيست.
شهر من گم شده است.
من با تاب ، من با تب
خانه اي در طرف ديگر شب ساخته ام.
من در اين خانه به گم نامي نمناك علف نزديكم.
من صداي نفس باغچه را مي شنوم.
و صداي ظلمت را ، وقتي از برگي مي ريزد.
و صداي ، سرفه روشني از پشت درخت،
عطسه آب از هر رخنه سنگ ،
چكچك چلچله از سقف بهار.
و صداي صاف ، باز و بسته شدن پنجره تنهايي.
و صداي پاك ، پوست انداختن مبهم عشق،
متراكم شدن ذوق پريدن در بال
و ترك خوردن خودداري روح.
من صداي قدم خواهش را مي شنوم
و صداي ، پاي قانوني خون را در رگ،
ضربان سحر چاه كبوترها،
تپش قلب شب آدينه،
جريان گل ميخك در فكر،
شيهه پاك حقيقت از دور.
من صداي وزش ماده را مي شنوم
و صداي ، كفش ايمان را در كوچه شوق.
و صداي باران را، روي پلك تر عشق،
روي موسيقي غمناك بلوغ،
روي آواز انارستان ها.
و صداي متلاشي شدن شيشه شادي در شب،
پاره پاره شدن كاغذ زيبايي،
پر و خالي شدن كاسه غربت از باد.

من به آغاز زمين نزديكم.
نبض گل ها را مي گيرم.
آشنا هستم با ، سرنوشت تر آب، عادت سبز درخت.

روح من در جهت تازه اشيا جاري است .
روح من كم سال است.
روح من گاهي از شوق ، سرفه اش مي گيرد.
روح من بيكار است:
قطره هاي باران را، درز آجرها را، مي شمارد.
روح من گاهي ، مثل يك سنگ سر راه حقيقت دارد.

من نديدم دو صنوبر را با هم دشمن.
من نديدن بيدي، سايه اش را بفروشد به زمين.
رايگان مي بخشد، نارون شاخه خود را به كلاغ.
هر كجا برگي هست ، شور من مي شكفد.
بوته خشخاشي، شست و شو داده مرا در سيلان بودن.

مثل بال حشره وزن سحر را مي دانم.
مثل يك گلدان ، مي دهم گوش به موسيقي روييدن.
مثل زنبيل پر از ميوه تب تند رسيدن دارم.
مثل يك ميكده در مرز كسالت هستم.
مثل يك ساختمان لب دريا نگرانم به كشش هاي بلند ابدي.

تا بخواهي خورشيد ، تا بخواهي پيوند، تا بخواهي تكثير.

من به سيبي خوشنودم
و به بوييدن يك بوته بابونه.
من به يك آينه، يك بستگي پاك قناعت دارم.
من نمي خندم اگر بادكنك مي تركد.
و نمي خندم اگر فلسفه اي ، ماه را نصف كند.
من صداي پر بلدرچين را ، مي شناسم،
رنگ هاي شكم هوبره را ، اثر پاي بز كوهي را.
خوب مي دانم ريواس كجا مي رويد،
سار كي مي آيد، كبك كي مي خواند، باز كي مي ميرد،
ماه در خواب بيابان چيست ،
مرگ در ساقه خواهش
و تمشك لذت ، زير دندان هم آغوشي.


زندگي رسم خوشايندي است.
زندگي بال و پري دارد با وسعت مرگ،
پرشي دارد اندازه عشق.
زندگي چيزي نيست ، كه لب طاقچه عادت از ياد من و تو برود.
زندگي جذبه دستي است كه مي چيند.
زندگي نوبر انجير سياه ، كه در دهان گس تابستان است.
زندگي ، بعد درخت است به چشم حشره.
زندگي تجربه شب پره در تاريكي است.
زندگي حس غريبي است كه يك مرغ مهاجر دارد.
زندگي سوت قطاري است كه در خواب پلي مي پيچد.
زندگي ديدن يك باغچه از شيشه مسدود هواپيماست.
خبر رفتن موشك به فضا،
لمس تنهايي "ماه"، فكر بوييدن گل در كره اي ديگر.

زندگي شستن يك بشقاب است.


زندگي يافتن سكه دهشاهي در جوي خيابان است.
زندگي "مجذور" آينه است.
زندگي گل به "توان" ابديت،
زندگي "ضرب" زمين در ضربان دل ما،
زندگي "هندسه" ساده و يكسان نفسهاست.

هر كجا هستم ، باشم،
آسمان مال من است.
پنجره، فكر ، هوا ، عشق ، زمين مال من است.
چه اهميت دارد
گاه اگر مي رويند
قارچهاي غربت؟

من نمي دانم
كه چرا مي گويند: اسب حيوان نجيبي است ، كبوتر زيباست.
و چرا در قفس هيچكسي كركس نيست.
گل شبدر چه كم از لاله قرمز دارد.
چشم ها را بايد شست، جور ديگر بايد ديد.
واژه ها را بايد شست .
واژه بايد خود باد، واژه بايد خود باران باشد.

چترها را بايد بست.
زير باران بايد رفت.
فكر را، خاطره را، زير باران بايد برد.
با همه مردم شهر ، زير باران بايد رفت.
دوست را، زير باران بايد ديد.
عشق را، زير باران بايد جست.
زير باران بايد با زن خوابيد.
زير باران بايد بازي كرد.
زير بايد بايد چيز نوشت، حرف زد، نيلوفر كاشت
زندگي تر شدن پي در پي ،
زندگي آب تني كردن در حوضچه "اكنون"است.

رخت ها را بكنيم:
آب در يك قدمي است.

روشني را بچشيم.
شب يك دهكده را وزن كنيم، خواب يك آهو را.
گرمي لانه لكلك را ادراك كنيم.
روي قانون چمن پا نگذاريم.
در موستان گره ذايقه را باز كنيم.
و دهان را بگشاييم اگر ماه در آمد.
و نگوييم كه شب چيز بدي است.
و نگوييم كه شب تاب ندارد خبر از بينش باغ.

و بياريم سبد
ببريم اين همه سرخ ، اين همه سبز.

صبح ها نان و پنيرك بخوريم.
و بكاريم نهالي سر هر پيچ كلام.
و بپاشيم ميان دو هجا تخم سكوت.
و نخوانيم كتابي كه در آن باد نمي آيد
و كتابي كه در آن پوست شبنم تر نيست
و كتابي كه در آن ياخته ها بي بعدند.
و نخواهيم مگس از سر انگشت طبيعت بپرد.
و نخواهيم پلنگ از در خلقت برود بيرون.
و بدانيم اگر كرم نبود ، زندگي چيزي كم داشت.
و اگر خنج نبود ، لطمه ميخورد به قانون درخت.
و اگر مرگ نبود دست ما در پي چيزي مي گشت.
و بدانيم اگر نور نبود ، منطق زنده پرواز دگرگون مي شد.
و بدانيم كه پيش از مرجان خلائي بود در انديشه درياها.

و نپرسيم كجاييم،
بو كنيم اطلسي تازه بيمارستان را.

و نپرسيم كه فواره اقبال كجاست.
و نپرسيم چرا قلب حقيقت آبي است.
و نپرسيم پدرهاي پدرها چه نسيمي، چه شبي داشته اند.
پشت سر نيست فضايي زنده.
پشت سر مرغ نمي خواند.
پشت سر باد نمي آيد.
پشت سر پنجره سبز صنوبر بسته است.
پشت سر روي همه فرفره ها خاك نشسته است.
پشت سر خستگي تاريخ است.
پشت سر خاطره موج به ساحل صدف سر دسكون مي ريزد.

لب دريا برويم،
تور در آب بيندازيم
و بگيريم طراوت را از آب.

ريگي از روي زمين برداريم
وزن بودن را احساس كنيم.

بد نگوييم به مهتاب اگر تب داريم
(ديده ام گاهي در تب ، ماه مي آيد پايين،
مي رسد دست به سقف ملكوت.
ديده ام، سهره بهتر مي خواند.
گاه زخمي كه به پا داشته ام
زير و بم هاي زمين را به من آموخته است.
گاه در بستر بيماري من، حجم گل چند برابر شده است.
و فزون تر شده است ، قطر نارنج ، شعاع فانوس.)
و نترسيم از مرگ
(مرگ پايان كبوتر نيست.
مرگ وارونه يك زنجره نيست.
مرگ در ذهن اقاقي جاري است.
مرگ در آب و هواي خوش انديشه نشيمن دارد.
مرگ در ذات شب دهكده از صبح سخن مي گويد.
مرگ با خوشه انگور مي آيد به دهان.
مرگ در حنجره سرخ - گلو مي خواند.
مرگ مسئول قشنگي پر شاپرك است.
مرگ گاهي ريحان مي چيند.
مرگ گاهي ودكا مي نوشد.
گاه در سايه است به ما مي نگرد.
و همه مي دانيم
ريه هاي لذت ، پر اكسيژن مرگ است.)

در نبنديم به روي سخن زنده تقدير كه از پشت چپر هاي صدا مي شنويم.

پرده را برداريم :
بگذاريم كه احساس هوايي بخورد.
بگذاريم بلوغ ، زير هر بوته كه مي خواهد بيتوته كند.
بگذاريم غريزه پي بازي برود.
كفش ها را بكند، و به دنبال فصول از سر گل ها بپرد.
بگذاريم كه تنهايي آواز بخواند.
چيز بنويسد.
به خيابان برود.

ساده باشيم.
ساده باشيم چه در باجه يك بانك چه در زير درخت.

كار ما نيست شناسايي "راز" گل سرخ ،
كار ما شايد اين است
كه در "افسون" گل سرخ شناور باشيم.
پشت دانايي اردو بزنيم.
دست در جذبه يك برگ بشوييم و سر خوان برويم.
صبح ها وقتي خورشيد ، در مي آيد متولد بشويم.
هيجان ها را پرواز دهيم.
روي ادراك فضا ، رنگ ، صدا ، پنجره گل نم بزنيم.
آسمان را بنشانيم ميان دو هجاي "هستي".
ريه را از ابديت پر و خالي بكنيم.
بار دانش را از دوش پرستو به زمين بگذاريم.
نام را باز ستانيم از ابر،
از چنار، از پشه، از تابستان.
روي پاي تر باران به بلندي محبت برويم.
در به روي بشر و نور و گياه و حشره باز كنيم.

كار ما شايد اين است
كه ميان گل نيلوفر و قرن
پي آواز حقيقت بدويم.


كاشان، قريه چنار، تابستان 1343

عاشق این قسمتشم

كار ما شايد اين است
كه ميان گل نيلوفر و قرن
پي آواز حقيقت بدويم.

اینم هدیه من به شما
صدای پای آب باصدای خسرو شکیبایی

 

[ibest]

نه تو می مانی و نه اندوه
و نه هیچیک از مردم این آبادی...
به حباب نگران لب یک رود قسم،
و به کوتاهی آن لحظه شادی که گذشت،
غصه هم می گذرد،
آنچنانی که فقط خاطره ای خواهد ماند...
لحظه ها عریانند.
به تن لحظه خود، جامه اندوه مپوشان هرگز.

سهراب

 

[makh1226]

به سراغ من اگر مي آييد

پشت هيچستانم

پشت هيچستان جايي است

پشت هيچستان رگ هاي هوا پر قاصدهايي است

كه خبر مي آرند از گل واشده دورترين بوته خاك

روي شنها هم نقشهاي سم اسبان سواران ظريفي است كه صبح

به سرتپه معراج شقايق رفتند


پشت هيچستان چتر خواهش باز است

تا نسيم عطشي در بن برگي بدود

زنگ باران به صدا مي آيد

آدم اينجا تنهاست

و در اين تنهايي سايه ناروني تا ابديت جاري است


به سراغ من اگرمي آييد

نرم و آهسته بياييد مبادا كه ترك بردارد

چيني نازك تنهايي من


سهراب سپهری"

 

[makh1226]

شب تنهایی


گوش کن

دورترین مرغ جهان می خواند.

شب سلیس است

و یکدست

و باز.

شمعدانی ها

و صدادارترین شاخه فصل

ماه را می شنوند.

پلکان جلو ساختمان

در فانوس به دست

و در اسراف نسیم


گوش کن

جاده صدا می زند از دور قدم های تو را.

چشم تو زینت تاریکی نیست.

پلک ها را بتکان

کفش به پا کن

و بیا.

و بیا تا جایی

که پر ماه به انگشت تو هشدار دهد

و زمان روی کلوخی بنشیند با تو

و مزامیر شب اندام تو را

مثل یک قطعه آواز به خود جذب کند.

پارسایی است در آنجا که ترا خواهد گفت:

بهترین چیز رسیدن به نگاهیست که از حادثه عشق تر است.

"سهراب سپهری"

 

[makh1226]

و به آغاز کلام

و به پرواز کبوتر از ذهن

واژه ای در قفس است.

حرف هایم ، مثل یک تکه چمن روشن بود.

من به آنان گفتم :

آفتابی لب درگاه شماست

که اگر در بگشایید به رفتار شما می تابد.

و به آنان گفتم :

سنگ آرایش کوهستان نیست

همچنانی که فلز ، زیوری نیست به اندام کنلگ .

در کف دست زمین گوهر ناپیدایی است

که رسولان همه از تابش آن خیره شدند.

پی گوهر باشید.

لحظه ها را به چراگاه رسالت ببرید.

و من آنان را ، به صدای قدم پیک بشارت دادم

و به نزدیکی روز ، و به افزایش رنگ .

به طنین گل سرخ ، پشت پرچین سخن های درشت.

و به آنان گفتم :

هر که در حافظۀ چوب ببیند باغی

صورتش در وزش بیشه شور ابدی خواهد ماند.

هر که با مرغ هوا دوست شود

خوابش آرام ترین خواب جهان خواهد بود.

آنکه نور از سر انگشت زمان برچیند

می گشاید گرۀ پنجره ها را با آه.

زیر بیدی بودیم.

برگی از شاخه بالای سرم چیدم، گفتم :

چشم را باز کنید ، آیتی بهتر از این می خواهید ؟

می شنیدم که به هم می گفتند :

سحر میداند ، سحر !

سر هر کوه رسولی دیدند

ابر انکار به دوش آوردند.

باد را نازل کردیم

تا کلاه از سرشان بردارد.

خانه هاشان پر داوودی بود،

چشمشان را بستیم.

دستشان را نرساندیم به سر شاخه هوش.

جیبشان را پر عادت کردیم.

خوابشان را به صدای سفر آینه ها آشفتیم.

" سهراب سپهری "

 

[netmsm]

عینی سازی (Objectify) در شعر سهراب سپهری
تعداد کلماتی که افراد عام جامعه، در طول زندگیشون استفاده میکنن، به طور متوسط بین 300 الی 400 کلمه هست که به این تعداد کلمه، دایره لغات گفته میشه. دایره لغات یه ادیب به مراتب بیشتر از یه فرد معمولیه و دایره لغات یه شاعر بسیار بیشتر از ادیب.

- وقتی یک مفهوم در ذهن شکل میگیره، به درستی و به کمال، بیان کردنش کار آسونی نیست!
بیان مفهوم ذهنی، وابستگی کامل به دایره لغات داره. لابد بارها برای شما اتفاق افتاده که حین گفتگو، ناگهان یک کلمه، به ذهن شما یادآوری نمیشه و بجای اون از کلمه «چیز» استفاده میکنید ^__^ حالا فرض کنید که یه مفهوم جدید در ذهن شما شکل گرفته، چقدر باید در ساخت جمله و انتخاب کلمات، برای بیان اون مفهوم جدید، دقت کنید؟

- وقتی یک احساس در وجود آدم شکل میگیره، تقریبا میشه گفت، به درستی و به کمال، غیر قابل بیان شدنه!
مثلا وقتی شما در حال میل کردن انگور باشید، چطور میتونید مزه انگور رو برای دیگران بیان کنید؟ به طوری که دیگران، مزه انگور رو احساس کنن! ممکنه شما بگید شیرینه، ترشه و یا مزه های دیگه ای رو برای بیان مزه انگور استفاده کنید ولی هرگز نمیتونید مزه انگور رو در قالب کلمات بیان کنید!

یه شعر، یه قطعه شعر یه بیت، یه مصرع، آمیزه ای از کلمات هست، فقط همین! پس یه شاعر، تنها کاری که انجام میده، اینه که چیدمان کلمات رو طراحی میکنه. دو قطعه شعر زیر رو مقایسه کنید:
دور خواهم شد از این خاک غریب که در آن هیچ کسی نیست که در بیشه عباس آباد قهرمانان را بیدار کند.
دور خواهم شد از این خاک غریب که در آن هیچ کسی نیست که در بیشه عشق قهرمانان را بیدار کند.
در قطعه دوم، وجود کلمه عشق، ابهام رو به قطعه بخشیده و باعث میشه که ذهن خواننده رو درگیر کنه. قطعه اول، فاقد این قابلیت هست! وقتی به انتهای قطعه اول برسید، ذهن شما کل متن رو به راحتی پردازش و هضم کرده.
پس در واقع، این چیدمان کلمات هستش که یک متن ساده رو میتونه به یک قطعه شعر تبدیل کنه.

یه متن اگه قراره یه شعر باشه، فقط به این نیست که موزون باشه و کلماتش، ذهن رو درگیر کنن. یه ویژگی بسیار مهم در شعر، تناسب بین عناصر ذهنی و عناصر عینی هست. در ادبیات فارسی، از این ویژگی بسیار استفاده شده.
مثلا حافظ:
گریه حافظ چه سنجد پیش استغنای عشق - کاندرین طوفان نماید هفت دریا شبنمی
خب حافظ به راحتی و با نایب قرار دادن شبنم به جای هفت دریا و سپس با مورد مقایسه قرار دادن شبنم و طوفان، که همگی از عناصر عینی هستن، یه مفهوم ذهنی رو، در رابطه با عظمت عشق بیان میکنه.

سهراب:
زندگانی سیبی است، گاز باید زد با پوست.
فراز و نشیب زندگی رو با استفاده از اجزای ترد و سفت (پوست) سیب، عینیت می بخشه. اونقدر این عینی سازی، در اوج انجام گرفته که حتی یه مخاطب کم تجربه با خوندن شعر، این مفهوم رو تایید میکنه که زندگی دارای پستی و بلندی ها، شیرینی ها و تلخی هاست. گاه یک اتفاق در زندگی به سختی پذیرش میشه و به سختی هضم میشه (پوست سیب) در حالی که، ممکنه صدها و هزاران اتفاق دیگه رو اونقدر راحت بپذیریم (اجزای ترد سیب - زیر پوست سیب) که هیچ گاه به یاد نیاریم که در زندگی، بارها تکرار شدن.

تفاوتی زیاد و لطیف، بین دو مثال بالا قابل درک هستش. در ادبیات قدیم، شراب، شاهد، مستی، می، ساقی، مسجد، شمع، پروانه و ... کاربرد زیادی داشتن و تقریبا جور ایجاد تناسب رو با عناصر ذهنی به دوش می کشیدن. سهراب، این قاعده رو به هم زد. براحتی. شاید شاعر دیگه ای رو نتونیم پیدا کنیم که در یک شعر هم از «جرثقیل» و «سیمان» و «کلنگ» صحبت کرده باشه و هم از «گل یاس» و «قناری» و «شقایق». (شعر به باغ همسفران - حجم سبز)

 

[ibest]

هر کجا هستم باشم
آسمان مال من است
پنجره ، فکر، هوا، عشق، زمین مال من است
چه اهمیت دارد
گاه اگر می رویند
قارچ های غربت ؟ سهراب سپهری

 

[ibest]

بهترین چیز رسیدن به نگاهی است
که از حادثه عشق تر است سهراب سپهری

 

[netmsm]

بیا آب شو مثل یک واژه در سطر خاموشی ام.

این شعر از بخش های زیر تشکیل شده:
بیا
آب شو
مثل یک واژه
در سطر خاموشی ام.

«بیا» ندای خواهش هست و نشون دهنده نبودن «کسی در حال حاضر» است. «آب» مظهر زیست و زندگیست. «خاموشی» یعنی سکوت و در اینجا مجاز از فنا و نیستی میشه. شاعر بیان میکنه که من «نیستم» و یا در فنا هستم، من پوچ هستم و از تو (کسی که ندا زده میشه) درخواست میکنم (بیا) که به من حیات (آب شو) ببخشی.
اقبال لاهوری مدت های زیادی شاگرد و شیفته هگل بوده ... در زمانی هم از شیفتگی هگل خارج میشه و میگه که هگل بزرگ بود ولی بی نتیجه بود! و میگه: گر چه فکر بکر او پیرایه بندد چون عروس - ماکیان کز زور مستی خایه بندد بی خروس. در واقع اقبال در مکتب هگل، پوچی و یا فنا رو دریافت کرده و مکتب هگل رو به تخم مرغ بدون نطفه خروس تشبیه کرده...
سهراب در این قطعه شعر، از پوچی و فنای مطلق صحبت نمیکنه! اگه فرض کنیم که ندا شونده ی «بیا» خدا باشه، در اینجا پوچی نسبی رو بی خدایی میدونه.

استفاده از «سطر« در کنار »خاموشی» تاکیدی بر پوچی هست چون «سطر» بیانگر یکنواختی میشه و یکنواختی مطلق یعنی مرگ چرا که هیچ جانداری ساکن نیست!

پس باید گفت که شاعر به زیبایی داره بیان میکنه که: من بدون تو خاموشم، سکوت هستم. سکوت با هر واژه ای شکسته میشه و از بین میره. از بین رفتن پوچی و فنا، یعنی زندگی یعنی حیات! از تو خواهش میکنم که سکوت (در واقع یعنی من) رو بشکنی و این سکوت شکنی رو به «آب شدن» توصیف میکنه چرا که آب مایه حیات هستش؛ و واژه تو جایگزین سکوت من بشه. در یک جمله، واژه که سکوت شکن هست، آب حیات بخشه.

مولانا میگه: آدمی چون کشتی است و بادبان - تا کی آرد باد را آن بادران. کشتی بادبانی بدون باد حرکت نمیکنه! خاموشه، سکوته! تا زمانی که بادران (پروردگار جهان) باد رو بفرسته و کشتی به حرکت در بیاد. در واقع مولانا هم مانند سهراب و اقبال، زندگی بی خدا رو پوچی و فنا به حساب میاره.

 

[ctcn8311885]

یه شعر داشت داخلش نوشته بود مادر نان و ریحان می آورد... متن کاملش چی بود؟

 

[netmsm]

مادر نان و ریحان می آورد

اگه منظور شما «مادرم ریحان می چیند» باشه، این رو در شعر «روشنی، من، گل، آب» میتونی پیدا کنی.

 

[goldenboy_erfan]

شب ايستاده است.
خيره نگاه او
بر چهارچوب پنجره من.
سر تا به پاي پرسش، اما
انديشناك مانده و خاموش:
شايد
از هيچ سو جواب نيايد.

ديري است مانده يك جسد سرد
در خلوت كبود اتاقم.
هر عضو آن ز عضو دگر دور مانده است ،
گويي كه قطعه ، قطعه ديگر را
از خويش رانده است.
از ياد رفته در تن او وحدت.
بر چهرهاش كه حيرت ماسيده روي آن
سه حفره كبود كه خالي است
از تابش زمان.
بويي فساد پرور و زهر آلود
تا مرزهاي دور خيالم دويده است.
نقش زوال را
بر هرچه هست، روشن و خوانا كشيده است.
در اضطراب لحظه زنگار خورده اي
كه روزهاي رفته در آن بود ناپديد،
با ناخن اين جسد را
از هم شكافتم،
رفتم درون هر رگ و هر استخوان آن
اما از آنچه در پي آن بودم
رنگي نيافتم.

شب ايستاده است.
خيره نگاه او
بر چارچوب پنجره من.
با جنبش است پيكر او گرم يك جدال .
بسته است نقش بر تن لب هايش
تصوير يك سوال.

 

[ibest]

باران نور
که از شبکه دهلیز بی پایان فرو می ریخت
روی دیوار کاشی گلی را می شست.
مار سیاه ساقه این گل
در رقص نرم و لطیفی زنده بود.
گفتی جوهر سوزان رقص
در گلوی این مار سیه چکیده بود.
گل کاشی زنده بود
در دنیایی راز دار،
دنیای به ته نرسیدنی آبی.
هنگام کودکی
در انحنای سقف ایوان ها،
درون شیشه های رنگی پنجره ها،
میان لک های دیوارها،
هر جا که چشمانم بیخودانه در پی چیزی ناشناس بود
شبیه این گل کاشی را دیدم
و هر بار رفتم بچینم
رویایم پرپر شد.
نگاهم به تار و پود سیاه ساقه گل چسبید
و گرمی رگ هایش را حس کرد:
همه زندگی ام در گلوی گل کاشی چکیده بود.
گل کاشی زندگی دیگر داشت.
آیا این گل
که در خاک همه رویاهایم روییده بود
کودک دیرین را می شناخت
و یا تنها من بودم که در او چکیده بودم،
گم شده بودم؟
نگاهم به تار و پود شکننده ساقه چسبیده بود.
تنها به ساقه اش می شد بیاویزد.
چگونه می شد چید
گلی را که خیالی می پژمراند؟
دست سایه ام بالا خزید.
قلب آبی کاشی ها تپید.
باران نور ایستاد:
رویایم پرپر شد.

 

[benyamin1000]

چرخ یک گاریچی در حسرت واماندن اسب

اسب در حسرت خوابیدن گاریچی

مرد گاریچی در حسرت مرگ...

 

[ali 74]

و اب را گل نکنیم