تاپیک جامع آموزش بورس ،مدیریت مالی،حسابداری،مالیاتی،تجزیه وتحلیل

[clickmax]

بالا باش :general408:

 

[clickmax]

حتما شما هم تاکنون، بارها و بارها، در صدا و سيما و ساير رسانه‌ها، شنيده‌ايد که مثلا شاخص بورس امروز با 50 واحد رشد، به عدد 32 هزار واحد رسيد. همچنين گاهي اوقات رسانه‌ها از کاهش شاخص بورس خبر مي‌دهند. اما تا به حال به اين موضوع فکر کرده‌ايد که شاخص بورس، بيانگر چيست و چرا افزايش يا کاهش آن، اهميت دارد؟ اساس نوسانات شاخص چه مفهومي دارد؟ در اين برنامه، قصد داريم درباره شاخص‌هاي بورس و انواع آنها صحبت کنيم.



شاخص چيست؟

شاخص، در مفهوم کلي، معياري است که براساس آن مي‌توان چيـزي را تشخيص داد. در بورس هم شاخص‌ها، در واقع معيارهاي مهمي هستند که با بررسي و تحليل آنها، مي‌توان وضعيت گذشته و حال بورس را از جنبه‌هاي مختلف، ارزيابي و حتي روند آينده بورس را پيش‌بيني کرد، بنابراين، طبيعتا باتوجه به نقش بسيار مهمي که شاخص‌هاي بورس، در تصميم‌گيري سرمايه‌گذاران ايفا مي‌کنند، نوسانات شاخص‌ها نيز براي سرمايه‌گذاران بسيار حائز اهميت است. شاخص‌ها بورس، انواع مختلفي دارند که هر کدام، وضعيت بورس را از جنبه‌ خاصي نشان مي‌دهد، بنابراين سرمايه‌گذاران در تحليل شاخص‌هاي بورس بايد به کارکرد هر شاخص توجه کافي داشته باشند. در ادامه، مهمترين شاخص‌هاي بورس را به شما معرفي مي‌کنيم.

شاخص کل

شاخص کـل که به آن شاخص قيمت و بازده نقدي هم مي‌گويند، بيانگر سطح عمومي قيمت و سود سهام شرکت‌هاي پذيرفته شده در بورس است، به بيان ساده‌تر، "تغييرات شاخص کل در واقع بيانگر ميانگين بازدهي سرمايه‌گذاران در بورس است".

لازم است در اين خصوص مقداري توضيح دهيم. اگر به خاطر داشته باشيد، در برنامه‌هاي گذشته گفتيم که بازدهي سرمايه‌گذاران در بورس از دو طريق بدست مي‌آيد. اول دريافت سود نقدي ساليانه و دوم، تغيير قيمت سهم در طول دوره سرمايه‌گذاري. براي مثال، فردي را درنظر بگيريد که سهام شرکت الف را در ابتداي سال، با قيمت 150 تومان خريداري مي‌کند. اگر قيمت سهام اين فرد در پايان سال، به 180 تومان افزايش يابد و شرکت، در پايان سال نيز 15 تومان به عنوان سود نقدي، به ازاي هر سهم توزيـع کند، اين فرد مجموعا 45 تومان سود از محل افزايش قيمت سهم و دريافت سود نقدي بدست آورده است و بنابراين، بازدهي وي در پايان سال، 30 درصد خواهد بود، زيرا سرمايه وي از 150 تومان به 195 تومان افزايش يافته است.

تغييرات شاخص کل نيز دقيقا بيانگر ميانگين بازدهي بورس است، بنابراين، اگر به عنوان مثال، شاخص کل بورس در ابتداي سال، 20 هزار واحد باشد و در پايان سال، با 10 هزار واحد افزايش، به 30 هزار واحد برسد، به اين معناست که ميانگين بازدهي بورس از محل افزايش قيمت سهام شرکت‌ها و تقسيم سود نقدي بين سرمايه‌گذاران در آن سال، 50 درصد بوده است:

(ميزان رشد شاخص در طول سال) 10000 = 50 % × 20000



دو نکته قابل توجه درخصوص شاخص کل مي‌بايست مدنظر سرمايه‌گذاران باشد:

نکتـه اول اينکه افزايش شاخص کل، لزومـا به معناي سودآوري سهام همه شرکت‌هاي حاضر در بورس نيست، همانطور که کاهش شاخص کل نيز لزوما به معناي ضرردهي سهام همه شرکت‌ها در بورس نيست، زيرا همانگونه که گفته شد، شاخص کل، بيانگر ميانگين بازدهي بورس است و چه بسا، در برخـي موارد، عليرغم رشد قابل توجه شاخص کل بورس، برخي سهام با افت قيمت مواجه شده و سهامداران خود را با زيان مواجه سازنـد و يا در شرايطي که شاخص کل با کاهش مواجه است، برخي سرمايه‌گذاران که سهام ارزنده‌اي را در سبد سهام خود دارند، سود قابل قبولي بدست مي‌آورند. بنابراين، سرمايه‌گذاران نبايد صرفا با اتکا به اخبار رشد شاخص کل و بدون بررسي کامل درخصوص ارزش ذاتي سهام، اقدام به سرمايه‌گذاري در بورس کنند و حتي در شرايط رشد مستمر شاخص‌ کل نيز در انتخاب سهام، کاملا دقت نمايند.

نکته دوم ارتباط بيـن شاخص کل و سبد سهام است. حتما به خاطر داريد که يکي از اصول بسيار مهم سرمايه‌گذاري در بورس، تشکيل سبد سهام متنـوع است. هر اندازه سبد سهام يک سرمايه‌گذار، متنوع‌تر و به ترکيب سهام شرکت‌هاي موجود در بورس نزديک‌تر باشد، بازدهي آن سرمايه‌گذار نيز به متوسط بازدهي کل بورس که توسط شاخص کل نشان داده مي‌شود، نزديک‌تر خواهد بود، تا آنجا که اگر فردي بتواند ترکيب سهام موجود در سبد سهـام خود را بطور کامل، منطبق بر ترکيب تمامي سهام حاضر در بورس نمايـد، بازدهي وي نيز بطور کامل منطبق بر نوسانات شاخص کل بورس خواهد بود و مثلا با رشد 30 درصدي شاخص، وي نيـز حدودا 30 درصد سـود بدست خواهد آورد.

در اين برنامه، با مفهوم شاخص کل بورس آشنا شديد. لازم به ذکر است اطلاعات مربوط به شاخص‌هاي بورس بصورت لحظه‌اي در پايگاه اطلاع‌رساني بورس اوراق بهادار تهران به نشاني www.irbourse.com (خوانده شود آي آر بورس نقطه کام) و پايگاه اطلاع‌رساني شرکت مديريت فناوري بورس تهران به نشاني www.tsetmc.com (خوانده شود تي اس اي تي ام سي نقطه کام) قابل مشاهده است. در برنامه بعد، ساير شاخص‌هاي بورس را به شما معرفي خواهيـم کرد. خدانگهدار

 

[clickmax]

تاکنون با دو دسته از عوامل موثر در تعيين قيمت سهام شرکت‌ها آشنا شده ايد: 1- عوامل کلان يا محيطي و 2- عوامل مرتبط با صنعت

در اين قسمت، قصد داريم درباره سومين دسته از عوامل موثر در تعيين قيمت سهام شرکت‌ها، يعني عوامل دروني يا اصطلاحا عوامل خرد صحبت کنيم. برخلاف عوامل محيطي و عوامل مرتبط با صنعت، عوامل دروني، همانطور که از اسمش هم پيداست، به وضعيت داخلي شرکت مربوط‌‌اند. در ادامه، مهمترين عوامل دروني موثر بر قيمت سهام را براي شما بازگو مي‌کنيم.

1- ميزان سودآوري شرکت و ثبات آن: بدون ترديد، مهمترين انگيزه يک سرمايه‌گذار از خريد سهام شرکت، کسب سود است. براي يک سرمايه‌گذار بسيار مهم است که شرکتي که سهمش را خريده، بتواند عملکرد مناسبي داشته و سود قابل قبولي در پايان سال بدست آورد. البته، تداوم روند سودآوري نيز بسيار حائز اهميت است، چرا که از ديد سرمايه‌گذاران، شرکتي که فقط در يک دوره سود خوبي کسب کند، اما نتواند به اين روند ادامه دهد، گزينه مناسبي براي سرمايه‌گذاري نخواهد بود. نکته ديگري که بايد مورد توجه قرار گيرد اين است که شرکت‌ها، در سال‌هاي آغازين فعاليت خود، سودآوري چندان بالايي ندارند و به تدريج، روند سودآوري آنها بهبود مي يابد که لازم است سرمايه‌گذاران به اين موضوع توجه داشته و با ديد بلندمدت، سودآوري شرکت را مورد ارزيابي قرار دهند.

2- نسبت قيمت به درآمد سهم (P/E): نسبت P به E از تقسيم کردن قيمت سهم ((Price به سود ساليانه سهم (Earning) بدست مي آيد. براي مثال، دو شرکت الف و ب را که هر دو در صنعت ساختمان فعاليت مي‌کنند و در اغلب شرايط نيز با هم يکسان هستند، درنظر بگيريـد. اگر سود سهام هر دو شرکت در پايان سال 100 تومان باشد، اما قيمت سهام شرکت الف در بورس 500 تومان و قيمت سهام شرکت ب، 1000 تومان، شما چه نتيجه اي خواهيد گرفت؟ طبيعتا اولين چيزي که به ذهن مي‌رسد اين است که با فرض تداوم روند سودآوري، شرکت "الف" پس از 5 سال، خواهد توانست اصل سرمايه سهامدارانش را از محل سود سهام، تأمين نمايد (5=100/500)، درحاليکه اين مدت در شرکت "ب"، 10 سال است (10=100/1000). بنابراين، احتمالا شرکت "الف" در مقايسه با شرکت "ب"، در وضعيت مناسب تري قرار دارد. معمولا در شرايط يکسان، هر اندازه نسبت P به E يک شرکت در مقايسه با ساير شرکت‌هاي موجود در آن صنعت کمتر باشد، نشان دهنده ارزنده بودن سهم است.

همچنين با بررسي نسبت P به E يک شرکت و مقايسه آن با نسبت P به E ساير شرکت‌هاي فعال در آن صنعت، مي‌توان دريافت که آيا قيمتي که هم‌اکنون براي سهم مذکور در بورس تعيين شده، قيمت مناسبي است يا خير؟ البته بايد توجه داشت که نسبت P به E تنها يکي از معيارهاي ارزيابي سهم است و نبايد به تنهايي و بدون درنظر گرفتن ساير معيارها، ملاک تصميم‌گيري قرار گيرد.

3- قابليت نقدشوندگي سهام: قبلا هم توضيح داديم که يکي از ويژگي‌هاي يک دارايي خوب، اين است که سريع به پول نقد تبديل شود. سهام نيز به عنوان يک دارايي، از اين ويژگي مستثني نيست و طبيعتا سهامداران انتظار دارند هر زمان که خواستند، بتوانند سهام خود را فروخته و به پول نقد تبديل کنند. هر اندازه حجم معاملات، دفعات معامله و تعداد سهام معامله شده يک شرکت در بورس بيشتر باشد، نشان دهنده قابليت نقدشوندگي بالاي اين سهم است.

4- وضعيت دارايي‌ها و بدهي‌هاي شرکت: با بررسي صورت‌هاي مالي اساسي شرکت ازجمله ترازنامه، مي‌توان شناخت خوبي نسبت به وضعيت مالي شرکت و بخصوص ميزان دارايي‌ها و بدهي‌هاي آن بدست آورد. طبيعتا براي سهامدار، به عنوان فردي که به نسبت سهامش مالک شرکت محسوب مي‌شود، اين موضوع بسيار حائز اهميت است که شرکت، چه دارايي‌هايي در اختيار دارد، به چه ميزان بدهي دارد و آيا براساس اين حجم دارايي و بدهي، سهام شرکت براي خريد مناسب است يا خيـر؟ با بررسي ترازنامه و ساير صورت‌هاي مالي شرکت، مي‌توان اين اطلاعات را بدست آورد.

5- طرح‌هاي توسعه شرکت: هر اندازه طرح‌هاي توسعه‌اي در يک شرکت بيشتر باشد، نشان‌دهنده رشد و پويايي آن شرکت خواهد بود. بنابراين وجود طرح‌هاي توسعه‌اي، مي‌تواند يکي از نشانه‌هاي ارزنده بودن سهام شرکت باشد. البته بايد هدف از انجام طرح توسعه‌اي در شرکت و ميزان تأثير آن در فروش و سودآوري شرکت، بطور کامل مورد بررسي قرار گيرد، زيرا همه طرح هاي توسعه‌اي به يک اندازه در شرکت تأثيرگذار نيستند، مثلا طرح‌هايي که براي تعويض ماشين‌آلات فرسوده يک شرکت اجرا ميشود، در مقايسه با طرح‌هايي که با هدف راه‌اندازي خطوط توليد جديد اجرا مي شود، تأثير کمتـري در ميزان سودآوري شرکت دارند.

6- ميزان سهام در دست مردم: هرچه تعداد بيشتري از مردم، سهامدار يک شرکت باشند، وضعيت آن سهم مناسب‌تر خواهد بود، زيرا اولا همواره خريداران و فروشندگان زيادي براي سهم وجود داشته و در نتيجه، قابليت نقدشوندگي سهم در بورس افزايش مي يابد و ثانيا امکان دستکاري قيمت سهم توسط گروهي خاص از سهامداران، کاهش مي‌يابد. به آن بخش از سهام شرکت که در اختيـار تعداد زيادي سرمايه‌گذاران قرار دارد، سهام شناور آزاد گفته مي شود.

7- ترکيب سهامداران شرکت: وجود برخي نهادها و سازمان‌هاي بزرگ به عنوان سهامداران عمده يک شرکت، مي‌تواند به عنوان نقطه قوت براي سهام آن شرکت محسوب شود، زيرا سهامداران عمده در شرايط خاص مي‌توانند با حمايت از سهم، مانع از افت قيمت سهام و در نتيجه، ضرر و زيان سهامداران شوند. البته وجود سازمان‌ها و نهادها در ترکيب سهامداري يک شرکت، لزوما به معناي حمايت آنان از سهم نيست و بايد عملکرد گذشته سهامداران عمده در اين خصوص مورد بررسي قرار گيرد.

در اين برنامه، با هفت عامل دروني يک شرکت که بر قيمت و ميزان اقبال سرمايه‌گذاران به خريد سهام آن شرکت اثرگذار است، آشنا شديد. شايد براي شما اين سوال بوجود آمده باشد که اطلاعات مربوط به اين عوامل، ازجمله ميزان سودآوري، وضعيت مالي، نسبت P به E، اطلاعات مربوط به قابليت نقدشوندگي، ترکيب سهامداران، طرح‌هاي توسعه‌اي و... درخصوص يک شرکت را چگونه مي‌تواند بدست آورد. خوشبختانه در حال حاضر، همه اين اطلاعات ازطريق پايگاه هاي اينترنتي رسمي بورس به نشاني www.tsetmc.com و www.codal.ir بصورت لحظه‌اي در دسترس سرمايه گذاران قرار دارد. فقط کافيست به اينترنت دسترسـي داشته باشيد.

 

[clickmax]

دومين دسته از عاملي که بر قيمت سهام يک شرکت تأثير مستقيم دارند، عوامل مرتبط با صنعتي هستند که شرکت، در آن صنعت فعاليت مي کند. براي مثال، عوامل مرتبط با صنعت سيمان، پتروشيمي، خودروسازي، ساختمان و... بطور خاص بر قيمت سهام شرکت‌هاي فعال در اين صنايع تأثير مي‌گذارند. اما عوامل مرتبط با صنعت، دقيقا چه هستند. براي دريافتن پاسخ اين سوال، با ادامه برنامه همراه باشيد

1- نحوه قيمت‌گذاري محصولات: نخستين عاملي که بر قيمت سهام شرکت‌هاي فعال در يک صنعت تأثير مستقيم دارد، نحوه قيمت‌گذاري محصولات آن صنعت است. براي مثال، فرض کنيد قيمت محصولات شرکت‌هاي خودروسازي بدون دخالت دولت و براساس ميزان عرضه و تقاضا در بازار تعيين شود. طبيعتا انتظار سرمايه‌گذاران از ميزان درآمد و سودآوري شرکت‌هاي خودروسازي در اين شرايط، متفاوت از زماني خواهد بود که دولت با هدف تنظيم بازار، مستقيما بر قيمت خودروهاي توليد داخل، نظارت کرده و قيمت آنها را تعيين کند. بنابراين، نحوه قيمت گذاري محصولات در يک صنعت، مي‌تواند قيمت سهام شرکت‌هاي فعال در آن صنعت را تحت تأثير قرار دهد.

2- ميزان عرضه و تقاضا براي محصولات: دومين عامل از مجموعه عوامل مرتبط با صنعت، ميزان عرضه و تقاضا براي محصولاتي است که شرکت‌هاي فعال در آن صنعت، توليد مي‌کنند. براي مثال، رونق صنعت ساختمان‌سازي در کشور، مي‌تواند به افزايش تقاضا براي مصالح ساختماني ازجمله سيمان منجر شده و اين افزايش تقاضا نيز به دليل تأثير مستقيمي که بر ميزان فروش و سودآوري شرکت‌هاي سيماني دارد، افزايش قيمت سهام اين شرکت‌ها در بورس را بدنبال داشته باشد.

3- رقابتـي يا انحصاري بودن صنعت: هراندازه يک محصول انحصاري‌تر باشد، امکان سودآوري شرکت‌هاي توليدکننده آن محصـول بيشتر خواهد بود، زيرا به علت نبود رقيب، توليدکننده مي‌تواند هر قيمتي را که خواست، براي محصول خود تعيين کند. طبيعتا، با ورود رقباي جديد به يک صنعت و افزايش شدت رقابت در آن صنعت، از ميزان انحصار شرکت‌ها کاسته شده و سودآوري آنها نيز کاهش خواهد يافت. بنابراين لازم است سرمايه‌گذار قبل از خريد سهام يک شرکت، وضعيت حال و آينده صنعت موردنظر را ازنظر ميزان انحصار، احتمال ورود رقباي جديد و تأثير آن بر قيمت سهام شرکت بطور کامل بررسي کند.

4- حجم سرمايه‌گذاري در صنعت: ميزان سرمايه‌گذاري هاي صورت گرفته و جهت‌گيري دولت و بخش خصوصي درخصوص يک صنعت، مي‌تواند چشم‌انداز آينده آن صنعت را تا حد زيادي مشخص کرده و به سرمايه‌گذاران در تصميم گيري براي خريد يا فروش سهام شرکت‌هاي فعال در آن صنعت کمک کند. هر اندازه حجم سرمايه‌گذاري‌ها در يک صنعت بيشتر باشد، به معناي آن است که انتظار سودآوري در آن صنعت بيشتر است.

5- وضعيت صنايع مرتبط: يکي از عوامل اثرگذار بر قيمت شرکت‌ها در صنايع مختلف، وضعيت صنايع مرتبط با صنعت موردنظر است. براي مثال، صنعت فولاد بطور مستقيم با صنايعي مانند استخراج سنگ آهن و همچنين صنعت خودروسازي در ارتباط است، زيرا از يکسو سنگ آهن، اصلي‌ترين ماده اوليه موردنياز براي توليد فولاد است و از سوي ديگر، محصولات فولادي بطور مستقيم در صنايعي مانند خودروسازي بکار برده مي‌شود. بنابراين، هرگونه رکود و يا رونق در صنايع قبل و بعد از صنعت فولاد، مي‌تواند قيمت سهام شرکت‌هاي فعال در اين صنعت را تحت تأثير قرار دهد.

6- تحولات فناوري: سرعت تغيير فناوري در صنايع، از ديگر عوامل اثرگذار بر قيمت سهام حاضر در آن صنعت است. براي مثال، سرعت تغييرات فناوري در صنعت ارتباطات بسيار بيشتر از سرعت تغييرات فناوري در صنعت سيمان است. طبيعتا هر اندازه سرعت تغيير فناوري در يک صنعت بيشتر باشد، ميزان تغييرات قيمت سهام شرکت‌هاي حاضر در آن صنعت بيشتر خواهد بود. همچنين لازم است سرمايه‌گذار هنگام خريد سهام شرکت‌هايي که تحولات فناوري در آنها بسيار سريع است، به اين موضوع توجه داشته باشد که ايا شرکت مذکور، توانايي انطباق سريع با تغييرات فناوري را دارد يا خير؟

 

[clickmax]

تاکنـون ضمن معرفي سهام به عنوان مهمترين ورقه بهاداري که در بورس معامله ميشود، به مقايسه سهام با اوراق مشارکت و اوراق اجاره پرداختيم و گفتيم که سرمايه‌گذاري در سهام، در مقايسه با اين اوراق، ريسک بيشتري داشته و البته، بازدهي مورد انتظار آن نيز بيشتر است. همچنين با بيان اينکه دارنده سهام شرکت، به اندازه سهم خود مالک شرکت محسوب شده و در سود و زيان شرکت سهيم خواهد بود، برخي مزاياي سرمايه‌گذاري در سهام ازجمله امکان کسب بازدهي بيشتر در مقايسه با اوراق بهادار با درآمد ثابت، امکان مشارکت در تصميم‌گيري‌هاي کليدي شرکت، اولويت براي خريد سهام جديد و همچنين امکان دريافت سهام جايـزه را ذکر کرديـم.

در کنار همه مزايايي که براي سهام ذکر شد، توجه به اين نکته مهم بسيار ضروري است که انتخاب سهام يک شرکت، بايد با شناخت کامل نسبت به وضعيت حال و آينده شرکت موردنظر انجام گيرد. به بيان ديگر، لازم است سرمايه گذار پس از آشنايي و تحليل کافي پيرامون عوامل اثرگذار بر قيمت سهام شرکت يا شرکت‌هاي موردنظر خود، نسبت به خريد سهام مذکور اقدام کند. اما چه عواملي مي‌تواند بر قيمت سهام، تأثيرگذار باشد. بطور کلي، سه دسته عوامل مي‌توانند قيمت سهام شرکت‌ها را تحت تأثير قرار دهند:

الف: عوامل کلان يا محيطي

ب: عوامل مرتبط با صنعتي که شرکت در آن فعاليت مي‌کند

ج: عوامل دروني شرکت

در ادامه، درخصوص هريک از عوامل اثرگذار بر قيمت سهام شرکت توضيح خواهيم داد:

عوامل کلان يا محيطي

نخستيـن عامل اثرگذار بر قيمت سهام شرکت‌ها، عوامل کلان يا محيطي هستنـد. منظور از عوامل محيطي، عواملي هستند که کاملا خارج از اختيار شرکت‌ها بوده، ولي ارزش سهام آنها را تحت تأثير قرار مي دهند. به نظر شما، چه عوامل محيطي مي تواند قيمت سهم را تحت تأثير قرار دهـد؟

1- وضعيت اقتصادي و سياسي: يکي از عوامل بيروني که مي‌تواند قيمت سهام را تحت تأثير قرار دهد، ثبات يا عدم ثبات در اوضاع اقتصادي و سياسي در عرصه داخلي و بين‌المللي است. بدون ترديد، آرامش فضاي اقتصادي و سياسي کشورها، به دليل آنکه زمينه تداوم فعاليت رو به رشد بنگاه‌هاي اقتصادي را فراهم مي‌کند، اين اطمينان خاطر را نيز براي سرمايه‌گذاران ايجاد مي‌کند که با خريد سهام اين شرکت‌ها، مي‌توانند به سود قابل قبولي برسند.

2- سياست هاي کلان پولي، مالي و ارزي: يکي از مهمترين عواملي که مي‌تواند بر روند فعاليت، سودآوري و در نتيجه قيمت سهام شرکت‌ها اثرگذار باشد، سياست‌هاي دولت در حوزه پولي، مالي و ارزي است. براي مثال، درصورت افزايش نرخ ارز، آندسته از شرکت هاي بورسي که اغلب محصولات خود را به خارج از کشور صادر مي‌کنند، با افزايش سودآوري مواجه خواهند شد، زيرا درآمد حاصل از فروش آنها افزايش مي‌يابد، اما در مقابل، شرکت‌هايي که بخش عمده مواد اوليه موردنياز خود را از خارج کشور تأمين مي‌کنند، با افزايش هزينه‌ها و در نتيجه، کاهش سودآوري مواجه شده و ارزش سهام آنها تحت تأثير قرار مي‌گيرد. همچنين درصورتي که دولت نرخ سود تسهيلات اعطايي به بنگاه‌هاي اقتصادي را کاهش دهد، طبيعتا هزينه تأمين مال بنگاه‌ها کاهش يافته و ميزان سودآوري و در نتيجه، ارزش سهام آنها افزايش خواهد يافت.

3- بودجه سالانه کشور: سومين عامل محيطي اثرگذار بر ارزش سهام شرکت ها، ترکيب بودجه ساليانه کشور است، زيرا ترکيب بودجه، در واقع جهت‌گيري اصلي دولت در طول سال را نشان مي‌دهد. براي مثال، اگر دولت در بودجه ساليانه خود، برنامه گسترده‌اي براي توسعه صنعت پتروشيمي درنظر گرفته باشد، طبيعتا به اين معناست که شرکت‌هاي فعال در اين صنعت، تحت تأثير برنامه‌هاي توسعه‌اي دولت، با رشد قابل توجهي مواجه شوند، همين امر تقاضا براي خريد سهام شرکت‌هاي پتروشيمي و در نتيجه، ارزش سهام آنها در بورس را افزايش خواهد داد.

4- قوانين و مقررات: چهارمين عامل محيطي اثرگذار بر قيمت سهام شرکت‌ها، قوانين و مقررات است. براي مثال، فرض کنيد براي صادرات برخي محصولات پتروشيمي به خارج از کشور، تعرفه وضع شود. طبيعتا اين تصميم بر قيمت سهام آندسته از شرکت هاي بورسي که درآمد آنها از محل صادرات محصولات پتروشيمي مذکور بدست مي آيد، تأثير منفي خواهد داشت، زيرا هزينه‌هاي آنها را افزايش مي دهد. لازم به ذکر است هر اندازه ثبات در قوانين و مقررات بيشتر باشد، امکان تصميم‌گيري بهتر و دقيق‌تر براي سرمايه‌گذاران بيشتر فراهم خواهد شد.

 

[clickmax]

شايد اين سوال براي شما بوجود آمده باشد که اساسا خريد و فروش سهام در مقايسه با اوراق بهادار با درآمد ثابت مانند اوراق مشارکت و اوراق اجاره، چه مزايايي دارد و چرا بسياري از سرمايه گذاران، سهام را به ساير انواع اوراق بهادار، ترجيح مي دهند. در اين بخش، قصد داريم چهار مزيت اصلي سهام را تشريح کنيم.

1- اولين مزيت سرمايه‌گذاري در سهام، امکان کسب بازدهي بيشتر در ازاي پذيرش ريسک بالاتر است. اگر به خاطر داشته باشيد، در معرفي اوراق مشارکت گفتيم که اگرچه نرخ سود اين اوراق، علي‌الحساب است و نرخ سود قطعي پروژه در سررسيد محاسبه و پرداخت مي‌گردد، اما معمولا نرخ سود قطعي تفاوت زيادي با نرخ سود علي‌الحساب نمي کند، بنابراين، آنچه که سرمايه‌گذار مي‌تواند به عنوان بازدهي قطعي خود تلقي کند، حدودا معادل همان مبلغي است که به عنوان سود علي‌الحساب به وي پرداخت مي‌گردد که اين ميزان بازدهي، ممکن است براي بسياري از سرمايه‌گذاران، بويژه سرمايه‌گذاران جذاب نباشد. در مورد اوراق اجاره هم اينچنين است، زيرا بازدهي اين اوراق نيز مبلغ ثابتي است که در قالب اجاره بها، بصورت دوره‌اي به خريداران اوراق پرداخت مي‌شود.

اما برخلاف اوراق مشارکت و اوراق اجاره، دارندگان سهام يک شرکت، به ميزان سهامي که دارند، در کليه منافع شرکت، ازجمله سود ساليانه و افزايش قيمت سهام، شريک هستند و اگر براي مثال، شرکت در طول يکسال فعاليت خود، حتي صد درصد هم سود کند، اين سود به سهامداران تعلق دارد. البته، بايد توجه داشت که همواره، چنين سودهايي نصيب سهامداران نمي‌شود و گاهي اوقات ممکن است شرکت سود بسيار اندکي داشته باشد و حتي زيان دهد که در اين موارد نيز سهامداران، در زيان شرکت سهيـم خواهند بود. پس ريسک سرمايه‌گذاري در سهام بيشتر و البته، بازدهي موردانتظار خريداران سهام نيز بالاتر از اوراق مشارکت و اوراق اجـاره است. بنابراين، بررسي کامل شرکت‌ها و انتخاب هوشمندانه سهام آنها، بسيار حائز اهميت است.

2- دومين مزيت سهام در مقايسه با اوراق بهادار با درآمد ثابت، امکان مشارکت سهامدار در نحوه اداره شرکت است. اگر به خاطر داشته باشيد، در توضيح اوراق مشارکت و اوراق اجاره گفتيم که خريداران اين اوراق، در طول دوره سرمايه‌گذاري (مثلا 4 سال) سود مشخصي را دريافت کرده و در پايان دوره هم اصل سرمايه‌شان را دريافت کرده و به سرمايه‌گذاري خود پايان مي‌دهند، بدون آنکه دخالتي در نحوه انجام کار داشته باشند. اما در سهام، اينطور نيست. سهامداران به نسبت سرمايه خود، داراي حق رأي هستند و مي‌توانند با شرکت در مجامع عمومي شرکتي که سهامش را در اختيار دارند، درباره مسائل اساسي شرکت مانند انتخاب اعضاي هيئت مديره، نحوه تقسيم سود و... اظهارنظر کنند.

3- سومين مزيتي که شامل حال سهامداران يک شرکت مي شود، اولويت آنها براي خريد سهام جديد آن شرکت است. لازم است در اين خصوص، کمي توضيح دهيم. وقتي شرکت‌ها براي اولين‌بار سهام خود را منتشر مي‌کنند، قيمت پايـه سهام آنها که اصطلاحا قيمت اسمي نام دارد، هزار ريال (100 تومان) است، به اين معنـا که اگر مثلا سرمايه شرکت صد ميليون تومان باشد، شرکت بايد يک ميليون سهم 100 توماني منتشر کند. اما قيمت سهم در بورس، لزوما هميشه معادل قيمت اسمي يعني 100 تومان نيست، زيرا براساس نوع عملکرد شرکت و ميزان تقاضايي که براي آن سهم در بورس وجود دارد، قيمت سهام ممکن است با افزايش يا کاهش مواجه شود. کافيست نگاهي به قيمت سهام شرکت‌هاي مختلفي که هم اکنون در بورس خريد و فروش مي شوند، بياندازيد. خواهيد ديد که قيمت سهام اغلب شرکت‌ها بالاتر از 100 تومان، يعني بالاتر از ارزش اسمي است. حال فرض کنيد شرکتي که هم‌اکنون سهامش مثلا با قيمت 180 تومان در بورس خريد و فروش مي شود، قصد دارد براي تامين منابع مالي بيشتر، سهام جديد منتشر کند. طبيعتا براساس قانون، اولا شرکت بايد براساس قيمت اسمي، يعني 100 تومان، سهام منتشر کند و ثانيا، سهامداران فعلي شرکت، در اولويت براي خريد سهام اين شرکت مي باشند، نتيجه کاملا مشخص است. سهامداران فعلي با خريد سهام جديد شرکت مي توانند به ازاي هر سهم، 80 تومان سود کسب کنند، زيـرا سهمي را که در بورس، با قيمت 180 تومان خريدار دارد، به قيمت 100 تومان (ارزش اسمي سهم) خريداري مي‌کنند.

4- چهارمين مزيت خريد سهام، امکان دريافت سهام جايزه از شرکت است. همانطور که گفتيم، شرکت‌ها معمولا در پايان هر سال، مبلغي را به عنوان سود بدست مي‌آورند. نحوه استفاده از سود ساليانه در شرکت‌ها متفاوت است. برخي شرکت‌ها تصميم مي‌گيرند درصدي از سود را بين سهامدارانشان توزيع کنند، اما برخي ديگر ترجيح مي‌دهند بجاي آنکه با توزيع سود، نقدينگي را از شرکت خارج کنند، سود بدست آمده را صرف توسعه شرکت نمايند. به همين دليل، از محل سود ساليانـه، سرمايه خود را افزايش مي‌دهند.

براي مثال، شرکتي با سرمايه 10 ميليارد توماني را درنظر بگيريد. فرض کنيد اين شرکت در پايان سال، 3 ميليارد تومان سود بدست آورده و تصميم گرفته است از اين مبلغ، 2 ميليارد تومان را به افزايش سرمايه اختصاص دهد. بنابراين، سرمايه شرکت 20 درصد افزايش يافته و از 10 ميليارد تومان به 12 ميليارد تومان مي رسد. همانطور که قبلا هم توضيح داديم، چون اين سود متعلق به سهامداران فعلي شرکت است، بنابراين منافع حاصل از افزايش سرمايه نيز به سهامداران فعلي شرکت تعلق خواهد داشت. پس ميزان سرمايـه سهامداران نيز بايد به ميزان 20 درصد افزايش يابد. به عنوان مثال، فردي که تا پيش از افزايش سرمايه، مالک 100 سهم شرکت بوده است، پس از افزايش سرمايه مالک 120 سهم شرکت خواهد بود، يعني 20 سهم جديد را به عنوان سهام جايزه دريافت کرده است. چون سهامداران شرکت براي دريافت اين سهام، پولي پرداخت نمي‌کنند، به اين سهام، سهام جايزه گفته مي‌شود.

 

[clickmax]

تاكنون روش‌هاي مراجعه حضوري و ارائه سفارش به صورت تلفني، را جهت خريد و فروش اوراق بهادار در بورس معرفي كردين در اين برنامه قصد داريم روش‌هاي اينترنتي و برخط (آنلاين) را توضيح دهيم.

روش اينترنتي از نظر عملكرد شبيه روش تلفني است. همان طور که در روش تلفني، سرمايه‌گذار ازطريق تماس تلفني با سامانه مرکز تماس کارگزاري، سفارش خريد يا فروش خود را به کارگزار ارائه کرده و کارگزار، پس از دريافت سفارش مذکور، آن را وارد سامانه معاملات بورس مي‌کند، در روش اينترنتـي هم مشتري پس از دريافت رمز عبور از شرکت کارگزاري، به سايت اينترنتي کارگزار مراجعه کرده و با تکميل فرم‌هاي درخواست خريد يا فروش به صورت اينترنتي، سفارش خود را در سامانه کارگزار ثبت مي‌کند.

ما قصد نداريم درباره روش خريد و فروش اوراق بهادار به صورت اينترنتي خيلي صحبت کنيم؛ چون باتوجه به راه‌اندازي سامانه معاملات برخط (آنلاين) سهام در بورس، امروزه ديگر از روش ارائه سفارش اينترنتي چنـدان استفاده نمي‌شود.

همان طور که به‌خوبي مشخص است، در هر سه روشي که تاکنون توضيح داده‌ايم، يعني روش مراجعه حضوري به کارگزار، ارائه سفارش به صورت تلفني و يا ارائه سفارش به صورت اينترنتي، يک نکته مشترک وجود دارد و آن هم اين است که در هر سه روش، مشتري، سفارش خود را به شرکت کارگزاري داده و اين، کارگزار است که درخواست مشتري را وارد سامانه معاملات مي‌کند. بنابراين، مشتري مستقيما اقدام به خريد يا فروش اوراق بهادار نمي‌کند.

اما روش چهارم، يعني معاملات برخط (آنلاين) که قصد داريم در ادامه، درباره آن صحبت کنيم، اين امکان را براي سرمايه‌گذار فراهم مي‌کند که خود، مستقيما درخواست‌هاي خريد يا فروش سهام را بدون واسطه کارگـزار، وارد سامانه معاملات بورس نمايد. اما روش معاملات برخط، چيست و چه مزايايـي دارد؟



معاملات برخط (آنلاين) سهام:

همانطور که گفتيم، مهم ترين تفاوت روش خريد و فروش برخط سهام با ساير روش‌ها، اين است که به سرمايه‌گذار اجازه مي‌دهد مستقيما و بدون واسطه کارگزار، اقدام به خريد و فروش سهام نمايد. جذابيت معاملات برخط براي سرمايه‌گذاران به حدي زياد بوده است که باوجود گذشت تنها حدود دو سال از راه‌اندازي اين سامانه در بورس ايران، هم‌اکنون تعداد زيادي از سهامداران از روش برخط، براي خريد و فروش سهام استفاده مي‌کنند.

براساس آمارها، تنها در نيمه نخست سال 1391، بيش از 35 درصد سهامداران بورس از روش آنلاين براي خريد و فروش سهام در بورس استفاده کرده‌اند که اين آمار، به سرعت در حال افزايش است. اما چرا روش معاملات آنلايـن، تا اين اندازه براي سرمايه‌گـذاران جذابيت دارد:

1- سرعت عمل در خريد و فروش: يکي از نکات مهم سرمايه‌گذاري در بورس، سرعت عمل در تصميم‌گيري براساس اطلاعات است؛ به اين معنا که به محض دريافت اطلاعات معتبر درخصوص يک سهم، سرمايه‌گذار بايد در کمترين زمان، نسبت به خريد يا فروش آن سهم تصميم‌گيري نمايد. چه بسا چند دقيقه و حتي ثانيه تأخير در خريد يا فروش يک سهم، باعث شود تا سرمايه‌گذار مجبور شود سهم مورد نظر خود را با قيمت بالاتري خريداري کرده و يا سهمي را که در اختيار دارد، با قيمت کمتري، بفروشد. طبيعتا در روش‌هاي سنتي که درخواست خريد يا فروش، ازطريق کارگزار انجام مي‌شود، زمان بيشتري طول خواهد کشيد تا کارگزار، درخواست را وارد سامانه معاملات نمايد، درحالي که در روش برخط (آنلاين)، سرمايه‌گذار مي‌تواند تنها با در اختيار داشتن يک رايانه متصل به اينترنت، در کسري از ثانيه نسبت به خريد يا فروش سهم موردنظـر خود، اقدام نمايد.

2- حذف محدوديت زماني و مکاني در سرمايه‌گذاري: با استفاده از سامانه معاملات برخط سهام، سرمايه‌گذار مي‌تواند تنها با در اختيار داشتن يک رايانه متصل به اينترنت، حتي از منزل و محل کار خود مستقيما اقدام به خريد و فروش سهام نمايد. بنابراين، مشکلات موجود در روش مراجعه حضوري اعم از محدوديت دسترسي به کارگزاران بورس، ترافيک، آلودگي هوا، صرف وقت و زمان بسيار زياد و... در اين روش وجود ندارد و سرمايه‌گذار، حتي از دورترين نقاط کشور و يا کشورهاي ديگر مي‌تواند در بورس سرمايه‌گذاري کند.

3- کاهش اختلافات احتمالي بين مشتري و کارگزاري: در برخي موارد، مشاهده مي‌شود که بين مشتري و کارگزار، اختلاف ايجاد مي‌شود، به عنوان مثال، مشتري مي‌گويد که کارگزار درخواست وي را به‌موقع وارد سامانه معاملات نکرده و لذا، به خاطر اين تأخير، متحمل زيان شده است، درحالي که کارگزار، چنين ادعايـي را قبول ندارد. درست است كه اين موارد بسيار اندك است ولي با استفاده از روش معاملات برخط، اينگونه اختلافات بين کارگزاري و مشتري از بين مي‌رود، زيرا مشتري، خود مستقيما درخواست خريد يا فروش خود سهام را وارد سامانه معاملات مي‌کند و شرکت کارگزاري، در ثبت اين درخواست دخيل نيست.

4- استقلال کامل در تصميم‌گيري سرمايه‌گذار: در روش‌هاي سنتي، چون سفارش‌هاي مشتريان توسط معامله‌گران شاغل در شرکت کارگزاري وارد سامانه معاملات مي‌شود، اين احتمال وجود دارد که در مواردي هرچند بسيار محدود، برخي خطاهاي انساني در کيفيت ثبت درخواست مشتريان در سامانه معاملات صورت گرفته و يا معامله‌گران در تصميم سرمايه‌گذار براي خريد يا فروش سهم اثرگذار باشند، در حاليکه در روش معاملات برخط، اين تنها خود سرمايه‌گذار است که درباره خريد يا فروش سهم تصميم‌ مي‌گيرد و هيچ شخص ثالثي در اين موضوع دخيل نيست، بنابراين، استقلال فرد تصميم‌گير به طور کامل رعايت خواهد شد.

5- نقل و انتقال وجوه لازم براي سرمايه‌گذاري، به صورت الکترونيک: در روش معاملات برخط سهام، در کمترين زمان ممکن پس از انجام معامله، مبلغ موردنياز براي خريد سهام به همراه کارمزد مربوط به صورت خودکار از حساب بانکي الکترونيكي مشتري کسر شده و همچنين، وجوه حاصل از فروش سهام، پس از کسر کارمزدهاي مربوط، به حساب فرد واريز مي‌شود؛ بنابراين براي دريافت و پرداخت وجه، نيازي به مراجعه حضوري به بانک نيست و مشتري، در هر لحظه از زمان مي‌تواند آخرين وضعيت گردش مالي و موجودي حساب خود را کنترل کند.



علاوه‌بر همه آنچه که به عنوان مزاياي روش معاملات برخط (آنلاين) براي سرمايه‌گذاران ذکر شد، اين روش يک مزيت بسيار مهم نيز براي بازار سرمايه دارد و آن اينکه به علت تسهيل فرآيند سرمايه‌گذاري در بورس، به رشد و توسعه مداوم بازار سرمايه و فراگيرشدن اين بازار در بين قشرهاي مختلف جامعه، بسيار کمک مي‌کند. در قسمت بعد، نحوه استفاده از روش معاملات برخط (آنلاين) سهام و دسترسي به اين سامانه را براي شما بازگو مي‌کنيـم.

 

[clickmax]

در قسمت گذشته، روش معاملات برخط (آنلاين) سهام و مزيت‌هاي متعدد اين روش را در مقايسه با سه روش ديگر، يعني روش مراجعه حضوري به کارگزار، ارائه سفارش به صورت تلفني و ارائه سفارش به صورت اينترنتي، تشريح کرديـم. ممكن است اين سوال براي شما ايجاد شده باشد که نحوه خريد و فروش برخط (آنلاين) سهام چگونه است و چطور مي‌شود به اين سامانه دسترسي پيدا کرد؟ پاسخ اين سوال را در ادامه برنامـه، خواهيد ديـد.

اگر به خاطر داشته باشيد، در روش ارائه سفارش به صورت تلفني توضيح داديم که متقاضي استفاده از اين روش، بايد به شرکت‌هاي کارگزاري مراجعه کرده و قراردادي را درخصوص استفاده از اين خدمات، با کارگزاري منعقد کنـد، در روش معاملات برخط (آنلاين) سهام هم همين‌طور است؛ يعني اگرچه در روش معاملات برخـط (آنلاين)، سرمايه‌گذار خود مستقيما اقدام به خريد و فروش سهام مي‌کند و کارگزار در اين امر، دخالتي ندارد، اما به دليل آنکـه فرايند تسويه معاملات و نقل و انتقال مالکيت سهام بين خريدار و فروشنده، ازطريق کارگزاران به‌عنوان واسطه ميان بورس و سرمايه‌گذاران انجام مي‌شود، دسترسي به سامانه معاملات نيز ازطريق شرکت‌هاي کارگزاري، براي متقاضيان ايجاد مي‌شود.

بنابراين، در نخستين‌گام براي دسترسي به سامانه معاملات برخط سهام، متقاضي بايد به يکي از شرکت‌هاي کارگزاري بورس در سراسر کشور مراجعه و درخواست خود براي دسترسي به سامانه معاملات برخط را به شرکت مذکور کنـد.

يکي از پيش‌شرط‌هاي اساسي که سازمان بورس براي استفاده سرمايه‌گذار از سامانه معاملات برخط (آنلاين) تعيين کرده است، آشنايي کافي سرمايه‌گذار با اصول خريد و فروش اوراق بهادار در بورس، قوانين و مقررات اساسي مرتبط با سرمايه‌گذاري در بورس و نحوه استفاده از سامانه معاملـه برخط است؛ زيرا همان طور که گفته شد، در سامانه معاملات برخط، سرمايه‌گذار خود مستقيما و بدون واسطه کارگزار، نسبت به خريد و فروش اوراق بهادار در بورس اقدام مي‌کند، بنابراين، لازم است آشنايي کافي با اصول و مقررات مرتبط با سرمايه‌گذاري در بورس را داشتـه باشد.

به همين علت، شرکت کارگزاري موظف است قبل از امضاي قرارداد مربوط به فعال‌سازي سامانه معاملات برخط براي مشتري، از توانايي وي نسبت به اصول سرمايه‌گذاري در بورس و مقررات مربوطه، اطمينان حاصل نمايد. اغلب شرکت‌هاي کارگزاري بدين منظور، از متقاضيان استفاده از سامانه معاملات برخط (آنلاين)، به صورت حضوري يا الکترونيک، آزمون مي‌گيرند تا ميزان آشنايي متقاضي با بازار سرمايه را ارزيابي کنند. درصورت احراز توانمنـدي مشتري براي سرمايه‌گذاري در بورس، قراردادي بين کارگزار و مشتري منعقد گرديده و براساس اين قرارداد، دسترسي مشتري به سامانه معاملات برخط سهام، توسط کارگزار فراهم مي‌شود.

شرکت کارگزاري حداکثر ظرف مدت يک هفته پس از امضاي قرارداد، نام کاربري و رمز عبور مشتري براي استفاده از سامانه معاملات برخط (آنلاين) را صادر نموده و به صورت محرمانه، به وي تحويل مي‌دهد. پس از دريافت نام کاربري و رمز عبـور، مشتري مي‌تواند به سامانه معاملات برخط کارگزاري مربوط مراجعه و خود، به صورت مستقيـم نسبت به خريد و فروش سهام اقدام نمايـد.

توجه به اين نکته ضروري است که براي استفاده از سامانه معاملات برخط (آنلاين)، مشتري بايد در بانکي که کارگزار به وي اعلام مي‌کند، حساب داشته باشد. طبيعتا به محض اينکه مشتري، سفارش خريد سهام را ازطريق سامانه معاملات برخط، وارد سامانه معاملات مي‌کند، مبلغ موردنياز براي خريد سهام به علاوه کارمزد مربوطه، در حساب بانکي وي بلوکه شده و پس از انجام خريد، مبلغ مذکور به صورت خودکار از حساب بانکي مشتري کسر مي‌گردد.

در مورد فروش سهام نيز پس از آنکه فروش سهام انجام شد، مبلغ حاصل از فروش پس از کسر کارمزد و ماليات فروش، به حساب مشتري واريز مي‌شود. بنابراين، همانطور که مشاهده کرديد، با استفاده از سامانه معاملات برخط (آنلاين) سهام، مشتري به هيچ وجه نياز به مراجعه به کارگزار و يا انجام معامله ازطريق کارگزار نداشته و مستقيما، مي‌تواند در بورس، سهام خريـد و فروش کند.

نکته قابل توجه اينکه در حال حاضر، سامانه معاملات برخط (آنلاين) فقط براي خريد و فروش سهام و اوراق حق تقدم سهام فعال شده است، اما در آينده نزديک، خريد و فروش ساير ابزارهاي مالي مثل اوراق مشارکت، اوراق اجاره و... نيز ازطريق اين سامانه، امکان‌پذير خواهد شد.

خوشبختانه اغلب کارگزاري‌هاي بورس در سراسر کشور، امروز خدمات استفاده از معاملات برخط (آنلاين) را به مشتريان خود ارائه مي‌دهند و همانطور که در برنامه قبل هم گفته شد، به علت مزاياي بسيار زياد خريد و فروش برخط (آنلاين) سهام، ازجمله سرعت عمل در تصميم‌گيري، عدم محدوديت زماني و مکاني براي سرمايه‌گذاري، نقل و انتقال الکترونيک وجوه، کاهش اختلافات بين سرمايه‌گذار و کارگزار و امنيت بالاي سامانه معاملات برخط، اين سامانه با استقبال بسيار زياد سرمايه‌گذاران مواجه شده است.

 

[clickmax]

در مطالب گذشته، درباره مزيت‌هاي معاملات برخط (آنلايـن) سهام در مقايسه با ساير روش‌هاي خريد و فروش سهام در بورس و همچنين نحوه دسترسـي به سامانه معاملات برخط توضيح داديم و گفتيم که سرمايه‌گذار، براي استفاده‌ از خدمات معاملات برخط، بايد يک بار به شرکت کارگزاري مراجعه کرده و قـرارداد مربوطه را امضا کند. البته تأکيد کرديم که در روش معاملات برخط (آنلاين)، شرکت کارگزاري موظف است قبل‌از ايجاد دسترسي براي استفاده از سامانه معاملات برخط، از آشنايي مشتريان با اصول و مقررات کليـدي مربوط به سرمايه‌گذاري در بورس اطمينـان حاصل پيدا کرده و پس‌از ايجاد دسترسي هم به صورت مستمـر، برنامه‌هاي آموزشي براي سرمايه‌گذار اجرا کند تا وي، همواره با آخرين اطلاعات موردنياز براي سرمايه‌گـذاري در بورس، آشنا باشـد.

در اين قسمت قصد داريم به چند نکتـه اساسي که سرمايه‌گذاران براي خريد و فروش برخط (آنلاين) سهام بايد مدنظـر داشته باشند، اشاره ‌کنيم:



1- دسترسي به سامانه معاملات برخط سهام، کاملا رايگان است و شرکت‌هاي کارگزاري، به اين منظور، هيچ گونه وجهي را از مشتريـان دريافت نمي‌کنند. تنها هزينه‌اي که سرمايه‌گذار براي خريد يا فروش اوراق بهادار بايد بپردازد، همان کارمزد و ماليات بسيار اندک است که در چند برنامه قبل، درباره ميزان آن به طور مفصـل توضيـح داديـم.

2- باتوجـه به اينکـه دسترسي به سامانـه معاملات برخط (آنلاين)، ازطريق نام کاربري و رمز عبور امکان‌پذير است، سرمايه‌گذار بايد در حفظ و صيانت از آن دقت کافي را داشته باشد و از فاش کردن اطلاعات مربوط به نام کاربري و رمز عبور خود براي ديگران خودداري کند. همچنين به‌منظور رعايت امنيت بيشتر در استفاده از سامانه معاملات برخط، سرمايه‌گذار بايد حداکثر هر سه ماه يک بـار، رمز عبـور خود را تغيير دهـد.

3- سامانه‌هاي معاملات برخط (آنلاين) سهام، به گونه‌اي طراحي شده‌اند که با حداقل پهناي باند اينترنتي کار مي‌کنند؛ بنابراين، سرمايه‌گذاران به‌راحتي و حتي با استفاده از اينترنت خانگي مي‌توانند از نقاط مختلف در سراسر کشور، نسبت به خريد و فروش سهـام در بورس اقدام کنند.

4- با استفاده‌ ‌از سامانـه معاملات برخط (آنلاين)، مي‌توان همواره از آخرين وضعيت موجودي حساب بانکي، سوابق معاملات در بورس و سبد سهـام خود مطلع شد؛ بنابراين، بهتر است همواره اطلاعات مربوطه را کنترل کرده و احيانا اگر مغايرتـي در اين اطلاعات وجود دارد، موضوع را براي پيگيـري بيشتـر، به شرکت کارگـزاري اطلاع دهيـد.

5- اگرچـه سامانه‌هاي معاملات برخط سهام، معمولا ساختار کلي و الگوي يکساني دارند، اما ممکن است برخي تفاوت‌هاي جزئي نيز بين اين سامانه‌ها وجود داشته باشد، بنابراين توصيه مي‌شود سرمايه‌گذاران قبل از استفاده از سامانه معاملات برخط، ازطريق مطالعه بروشورهاي راهنما و يا کسب آموزش‌هاي لازم، آشنايي کافي با نحوه استفاده از اين سامانه و کارکردهاي متنوع آن را کسب نماينـد.

6- در حال حاضر، اغلب کارگزاران رسمـي بورس، خدمات معاملات برخط (آنلاين) را به سرمايه‌گذاران ارائه مي‌دهنـد و شما با مراجعه به هريک از کارگزاران مذکور و انجام فرآيند مربوط، مي‌توانيد به سامانه معاملات برخط دسترسي پيدا کنيد.

7- براي مشاهده فهرست کارگزاران بورس، مي‌توانيـد به سايت رسمي سازمان بورس و اوراق بهادار به نشاني www.seo.ir مراجعه کنيد.

اميدواريم که با نحوه انجام معاملات برخط سهام در بورس و مزاياي آن در مقايسه با ساير روش‌ها، آشنا شده باشيـد. در مطالب آتي، قصد داريم درباره انواع اوراق بهاداري که در بورس خريد و فروش مي‌شود، مانند اوراق مشارکت، اوراق اجاره، سهام، حق تقدم سهام، قراردادهاي آتـي و ساير ابزارهاي مالي، بطور مفصل توضيح دهيم.

 

[clickmax]

خب، همانطور که قول داده بوديم، قصد داريم در چند قسمت آينده، درباره انواع اوراق بهادار براي شما صحبت کنيم. اگر بخواهيم اوراق بهادار را براساس درجه ريسک آنها معرفي کنيم، نخست بايد به سراغ اوراق مشارکت برويم. چون اين اوراق، بازدهي تضمين شده دارد و بنابراين، هيچگونه ريسکي را متوجه سهامـدار نمي‌کنـد. اما اوراق مشارکت چيست؟



اوراق مشارکت

همان طور که از اسم اين اوراق هم مشخص است، اوراق مشارکت اوراق بهاداري است که بيانگر مشارکت دارنده آن در يک طرح است. اجازه بدهيد با يک مثال توضيح دهيم. فرض کنيـد يک شرکت پتروشيمي براي راه‌اندازي خط توليد جديد، به 200 ميليارد تومان سرمايه جديد نيـاز دارد. همچنين براساس بررسي‌هاي کارشناسي، درصورت راه‌اندازي اين خط توليـد، سرمايه صرف شده براي آن ظرف مدت 4 سال پس از راه‌اندازي، از محل افزايش درآمد ناشي از فروش محصولات جديد، جبران شده و ميزان سوداوري شرکت هم طي اين مدت، سالانه 25 تا 30 درصد افزايش خواهد يافت، به بيان ديگر، طرح مذکور داراي توجيه اقتصادي است.

در چنين حالتي، يکي از روش‌هايي که شرکت خودروساز مي‌تواند براي تأمين سرمايه موردنيـاز خود از آن استفاده کنـد، انتشار اوراق مشارکت است. به اين ترتيب، شرکت خودروسازي با فروش اين اوراق به سرمايه‌گذاران، منابع مالي مورد نياز خود را از آنها تأمين کرده و سرمايه‌گذاران نيز در ازاي اين مشارکت، به نسبت سرمايـه خود در منافع حاصل از راه‌اندازي خط توليد جديـد شريک خواهنـد شد.

مهم‌ترين جذابيت اوراق مشارکت در مقايسه با ساير انواع اوراق بهادار مانند سهام، تضمين پرداخت سود است، به‌ اين معنـا که دارنده اوراق مشارکت اطمينان دارد که سود مشخص و تضمين‌شده‌اي را به‌عنوان سود علي‌الحساب، در فواصل زمانـي معيـن، دريافت مي‌کند. اما چه کسي، پرداخت حداقل سود را تضمين مي‌کند؟

طبيعتا شرکت يا سازمان منتشرکننده اين اوراق نمي‌تواند خودش، پرداخت سود اوراق را هم تضمين کند. در حال حاضـر، سود اغلب اوراق مشارکتي که در کشور منتشر مي‌شود، توسط بانک‌ها و موسسات مالي معتبر و يا دولت، تضمين مي‌شود، بنابراين، خريدار اين اوراق اطمينان دارد که در سررسيدهاي مشخص، سود تعهدشده را دريافت مي‌کنـد. در مورد اوراق مشارکت، بايد به چند نکتـه توجه داشت:



1- همان طور که قبلا هم گفتيم، بين ريسک و بازده رابطه مستقيـم وجود دارد، بنابراين اوراق مشارکت، با توجه به اينکه بازدهي تضمين شده دارند و ريسکي را متوجه سرمايه‌گذار نمي‌کنند، بنابراين بازده مورد انتظار آنها هم در مقايسه با ساير انواع اوراق بهادار، کمتـر است.

2- سود تضمين‌شده اوراق مشارکت، به صورت علي‌الحساب به دارنده اوراق پرداخت مي‌شود، به اين معنا که پس از پايان پروژه و در سررسيد نهايي، ناشر اوراق موظف است سود قطعي پروژه را محاسبه کرده و درصورتي که سود قطعي پروژه، بيشتر از سود علي‌الحساب پرداختي به خريداران اوراق باشد باشد، مابه‌التفاوت را به آنها پرداخت نمايد. البته، درصورتي که سود قطعي پروژه، از سود علي‌الحساب پرداختي کمتر باشد، جبران مابه‌التفاوت برعهده ضامن اوراق مشارکت است و ضرر و زيانـي از اين بابت، متوجه خريدار اين اوراق نيست.

3- سود اوراق مشارکت، معاف از پرداخت ماليات است و اين موضوع نيز يکي از جذابيت‌هاي سرمايه‌گذاري در اوراق مشارکت محسوب مي‌شود.

4- اوراق مشارکت، اغلب بي‌نام منتشر شده و فردي که اين اوراق را در اختيار دارد، مالک آن شناخته مي‌شود، بنابراين بايد از اوراق مشارکت نيز همانند اسکناس و بلکه بيشتر از آن، مراقبت کرد. البته، بانک‌ها معمولا اين امکان را براي خريداران اوراق مشارکت فراهم مي‌کنند که بتوانند اوراق خريداري شده را نزد بانک، به امانت بگذارند تا از مواردي مانند سرقت، آتش‌سوزي و... در امان باشد.

5- سود اوراق مشارکت، در فواصل زماني تعيين شده (مثلا يك ماهه يا سه ماهه) و ازطريق برگه‌هايي که همراه اوراق مشارکت، به خريدار تحويل مي‌شود، به وي پرداخت مي‌شود. درصورتي که فرد اوراق مشارکت را نزد خود نگهداري کند، هنگام تحويل برگه‌هاي دريافت سود به بانک، بايد اصل اوراق مشارکت را هم به همراه داشته باشند تا مالکيت فرد بر اين اوراق، توسط بانک احراز شود. البته، همان طور که گفته شد، خريدار اوراق مشارکت مي‌تواند اوراق خود را نزد بانک به امانت گذارده و با پرداخت کارمزد جزئي، از بانک بخواهد تا سود اوراق را در سررسيدهاي تعيين شده، به صورت منظم به حسابش واريز نمايد.

6- باتوجه به اينکه طرح‌هايي که براي تأمين مالي آنها، اوراق مشارکت منتشر مي‌شود، معمولا طرح‌هاي زمان‌بر هستند، بنابراين اوراق مشارکت نيز اغلب با سررسيدهاي سه تا چهارساله منتشر مي‌شوند. اما اگـر خريدار اوراق به هر دليل، قبل از دوره سررسيد به پول خود نياز پيدا کرد، مي‌تواند با مراجعه به يکي از شعب بانکي که اوراق را از آن خريداري کرده، ضمن تحويل اوراق مربوطه به بانک، اصل پول خود را دريافت نمايد. طبيعتا سودهاي دريافتي تا تاريخ تحويل اوراق به بانک نيز به عنوان سود دوره مشارکت، متعلق به فـرد مي‌باشد. البته معمولا درصورت تسويه زودتر از موعد، بانک‌ها نرخ سود قابل پرداخت به مشتري را اندکي کاهش داده (مثلا از 20 درصد به 19 درصد) و مابه‌التفاوت نرخ جديد با نرخ پرداختي تا آن زمان را، از مشتري دريافت مي‌کنند.

7- درصورتي‌که اوراق مشارکت در بورس يا فرابورس نيز پذيرفته شده باشند، دارنده اين اوراق مي‌تواند براي فروش آنها قبل از سررسيد، به يکي از شرکت‌هاي کارگزاري بورس مراجعه کرده و براساس روشي که در برنامه‌هاي قبل توضيح داديم، نسبت به فروش اوراق خود اقدام نمايد. در اين صورت، طبيعتـا اوراق مشارکت نيز همانند سهام، براساس قيمتي که در بورس براي آن متقاضي وجود داشتـه باشد، فروختـه خواهد شد و سود دارنده اوراق مشارکت نيز از بابت تسويه زودتر از موعد، کاهش نمي‌يابد.

در پايان هم به اين نکته اشاره کنم که در حال حاضر، علاوه‌بر شرکت‌هاي فعال در بخش خصوصي، دولت و شهرداري‌ها هم براي تأمين منابع مالي موردنياز براي پروژه‌هاي عمراني، زيربنايي و...، اقدام به انتشار اوراق مشارکت مي‌نمايند. ساخت خطوط جاده‌اي و ريلي، سـد، تونل، نيروگاه، مجتمع‌هاي اداري و مسکوني و...، نمونه‌هايي از مواردي است که دولت و يا شهرداري‌ها، براي تأمين مالي آنها اقدام به انتشار اوراق مشارکت مي‌کنند و تبليغات آنها هم در رسانه‌ها، به وفور مشاهده مي‌شود.

 

[clickmax]

کي از سؤالاتي که ممکن است درخصوص اوراق مشارکت براي خيلي افراد پيش بيايد، اين است که باتوجه به اينکه سود اين اوراق، تضمين شده است، آيا سرمايه‌گذاري در آنها اشکال شرعي ندارد؟ چه تفاوتي ميان اوراق مشارکت که در ايران و برخي کشورهاي اسلامي منتشر مي‌شود، با اوراق قرضه که در ساير کشورها منتشر مي‌شود وجود دارد درصورتي‌که در هر دو نوع اوراق، سود تضمين‌شده به سرمايه‌گذاران پرداخت مي‌شود؟ در اين بخش، قصد داريم به اين سؤالات پاسخ دهيم.
براي پاسخ به اين سؤال بايد توجه كنيم كه دريافت هر نوع سود تضمين‌شده غير شرعي نيست. به عبارت ديگر برخي از سودهاي تضمين‌شده مشكل شرعي دارند اما برخي ديگر بي‌اشكال هستند. براي روشن‌شدن بحث، بايد به تفاوت‌هاي بين اوراق مشاركت و اوراق قرضه توجه كنيم.

اگر به‌خاطر داشته باشيد، در توضيح اوراق مشارکت گفتيم که سرمايه‌گذار، با خريد اوراق مشارکت، در پروژه معيني مثل احداث جاده، نيروگاه و... مشارکت کرده و طبيعتا، در سود آن پروژه سهيم خواهد شد. بنابراين، پشتوانـه اوراق مشارکت، يک دارايـي مشخص، مثل نيروگاه، جاده، سـد و يا يک خط توليـد است. اما در اوراق قرضه، اين چنيـن نيست. از اسم اين اوراق هم مشخص است كه منتشرکننده اوراق از سرمايه‌گذار، پول قرض مي‌کند، اما اين که اين پول با چه هدفي و براي چه کاري قرض مي‌شود، مشخص نيست. بنابراين، خريدار اوراق قرضه در واقع، پول خود را بابت کاري که نمي‌داند چيست، در اختيار منتشرکننده اوراق قرار داده و ناشر اوراق نيز به وي، سـود مي‌پردازد.

اين اولين نكته‌اي است كه اوراق قرضه را غير شرعي مي‌كند؛ چرا كه براساس تعاليم اسلامي، ربـا که يکي از بزرگترين گناهان به شمار مي‌رود، زماني اتفاق مي‌افتد که فردي، چيزي (اعم از پول يا غير از آن) را به کسي قرض دهد و شرط کند که هنگام پس دادن، بايد بيشتر از اصل سرمايـه را به وي بازگرداند. مثلا فردي 100 هزار تومان به کسي قرض دهد و شرط کند که هنگام پس‌دادن پول، بايد 120 هزار تومان به وي بازگرداند. آنچه که در اوراق قرضه اتفاق مي‌افتد، دقيقا همين حالت است اما در اوراق مشارکت چنين چيزي رخ نمي‌دهد؛ زيرا سرمايه‌گذار با خريد اوراق مشارکت، در ايجاد و يا توسعه يک دارايي معين، مثل سد، جاده و... مشارکت کرده و سودي که دريافت مي‌کند، بابت مشارکت در اين کار است؛ امري که از لحاظ شرعي نه‌تنها اشکالي ندارد، بلکه پسنديده نيز هست.

دومين مساله اين است كه در اوراق قرضه مشخص نيست که منتشرکننده (ناشر) اين اوراق، پول را براي چه کاري صرف خواهد کرد. چه بسا پول ناشي از فروش اوراق قرضه، صرف کارهايـي شود که ازنظر اسلام، جايز نيست اما در اوراق مشارکت، پروژه‌اي که قرار است تأمين مالي براي آن انجام شود، کاملا مشخص و مورد تأئيد بوده و به سرمايه‌گذاران از قبل، اعلام مي‌شـود.

بد نيست به اين نکته هم اشاره کنيم که براي انتشار اوراق مشارکت، شرکت يا دستگاهي که قصد انتشار اين اوراق را دارد، ابتدا بايد طرح توجيه اقتصادي درباره پروژه‌اي که قرار است اوراق مذکور، براي تأمين مالي آن منتشر شود، تهيه نمايد. تنها درصورت تأئيد اين طرح توسط نهادهاي مربوط مثل بانک مرکزي و سازمان بورس، شرکت اجازه انتشار اوراق مشارکت را خواهد داشت. همچنين نرخ سود علي‌الحساب اوراق مشارکت نيز براساس طرح توجيه اقتصادي و البته، در چارچوب سياست‌هاي پولي و مالي کشور، تعييـن و به سرمايه‌گذاران اعلام مي‌شود. بدين ترتيب مشخص است كه نظارت لازم بر اين مساله از سوي نهادهاي مسؤول صورت مي‌گيرد.

مجددا يادآور مي‌شود ناشر اوراق مشارکت بايد پس از پايان طرح و در سررسيد نهايي اوراق، سود قطعي طرح را محاسبه کرده و درصورتي که سود قطعي از سود پرداختي به سرمايه‌گذاران بيشتر باشد، مابه‌التفاوت را به آنان پرداخت نمايد. البته، درصورتي که سود قطعي پروژه، از سود علي‌الحساب پرداختي کمتر باشد، جبران مابه‌التفاوت برعهده ضامن اوراق اوراق مشارکت بوده و ضرر و زياني از اين بابت، متوجه خريدار اين اوراق نيست.

خب، فکر مي‌کنم با اوراق مشارکت و تفاوت‌هاي آن با اوراق قرضه، تا اندازه‌اي آشنا شديـد. در قسمت‌هاي بعد، درباره ساير انواع اوراق بهادار صحبت خواهيـم کرد.

 

[clickmax]

همانطور که قبلا توضيح داديم، افراد بايد قبل از شروع سرمايه‌گذاري در بورس، ارزيابي كنند كه تا چه اندازه توانايي پذيرش ريسك يا اصطلاحا عدم موفقيت را دارند. سپس در قالب يك نمودار توضيح داديم كه يك سرمايه‌گذار، هر اندازه كه ريسك بيشتري بپذيرد، انتظار دارد بازده بيشتري را به عنوان پاداش ريسكي كه متحمل شده است، دريافت كند. اما سرمايه‌گذاران، الگوهاي ريسك‌پذيري متفاوتي دارند، برخي از آنها ريسك‌پذيرند، برخي ريسك‌گريز و برخي هم بي‌تفاوت نسبت به ريسك.

افراد ريسك‌پذيربه دليل بالابودن ميزان بازدهي موردانتظارشان، معمولا به سرمايه‌گذاري‌هايي مثل سپرده‌هاي بانكي، خريد اوراق مشاركت و ... تمايل ندارند. اين دسته از افراد عموما سرمايه‌گذاري در بورس را ترجيح مي‌دهند، بنابراين تجزيه و تحليل و تعيين ريسک سرمايه‌گذاري براي اين گروه از سرمايه‌گذاران بسيار اهميت دارد.در مقابل، افراد ريسك‌گريز بيشتر علاقه‌مند به سرمايه‌گذاري در سپرده هاي بانکي يا خريد اوراق مشارکت هستند، چون اين‌گونه سرمايه‌گذاري‌ها تقريبا هيچ‌گونه ريسكي را متوجه آنها نمي‌كند و بازدهي‌اش، تضمين شده است.گروه سوم هم افراد بي‌تفاوت به ريسک هستند، افرادي که به دلايل مختلف، هيچ عكس‌العملي نسبت به فرصت هاي سرمايه‌گذاري و ريسك‌هاي مترتب بر آن از خود نشان نمي‌دهند.

نمودار زير تفاوت بين الگوهاي تصميم‌گيري يك سرمايه‌گذار ريسك‌پذير را در مقايسه با يك سرمايه‌گذار ريسك‌گريز، به‌خوبي نشـان مي‌دهد:

به اين نمودار خوب دقت كنيد. شما چه برداشتي از اين نمودار داريد؟ فكر مي‌كنيد سرمايه‌گذار (الف) ريسك‌پذيرتر است يا سرمايه‌گذار (ب). احتمالا درست حدس زده‌ايد. سرمايه‌گذار (الف) در مقايسه با سرمايه‌گذار (ب) ريسك‌پذيرتـر است. اما چرا؟
اگر به نمودار دقت كنيد، متوجه خواهيد شد كه سرمايه‌گذار (الف) حاضر است در ازاي دريافت 30 درصد بازدهي، به ميزان مشخصي ريسك كند، درحاليكه سرمايه‌گذار (ب) درصورتي حاضر است همان اندازه ريسك را متحمل شود كه حداقل 45 درصد بازدهي كسب كند، يعني 15 درصد بازدهي بيشتر از سرمايه‌گذار (الف).
همچنين سرمايه‌گذار (الف) درصورتي كه 40 درصد بازدهي كسب كند، حاضر خواهد شد ريسك بالاتري را بپذيرد، درحاليكه سرمايه‌گذار ب درصورتي ريسك بالاتر را خواهد پذيرفت كه حداقل 65 درصد بازدهي بدست آورد. نتيجه مشخص است:
سرمايه‌گذار (الف) در مقايسه با سرمايه‌گـذار (ب)، راحت‌تر ريسك مي‌كند. بنابراين ريسك‌پذيرتر است. بنابراين هرچه شيب اين نمودار كمتر باشد، نشان‌دهنـده آن است كه سرمايه‌گذار قدرت ريسك‌پذيري بالاتري دارد.
همانطور كه اشاره شد، نخستين گام براي سرمايه‌گذاري، آن است كه از ميزان تحمل ريسك خود مطلع شويد. بد نيست شما هم نمودار ميزان ريسك‌پذيري خود را ترسيم كنيد تا مشخص شود تا چه اندازه، حاضر به پذيرش ريسك در ازاي دريافت بازدهـي مشخصي خواهيد بود. براي اين كار در نظر بگيريد كه اوراق مشاركت، سود سالانه 20 درصدي را تضمين مي‌كند؛ حال اگر تصميم بگيريد بجاي اوراق مشاركت، سهام خريداري كنيد، اين اقدام بايد چه مقدار سود بيشتر از سود اوراق مشاركت نصيب شما كند تا حاضر شويد ريسك خريد سهام را بپذيريد؟
اطمينان داشته باشيد چه ريسك‌پذير باشيد و چه ريسك‌گريز، امكان سرمايه‌گذاري در بورس براي شما وجود خواهد داشت. كافيست سرمايه‌گذاري شما با ميزان ريسك‌پذيري شما همخواني داشته باشد.

 

[clickmax]

مالیات ابرازی رو باید قبل از ثبت اظهارنمه پرداخت نمود؟ تا چه سقف نقد هستش؟ ایا باید با اظهارنامه مراجعه کرد؟
مبلغ ماليات با چك روز و اظهارنامه مالياتي بايد براي دارايي ارسال كنيد
اینکه مالیات قطعی نیست.
شما فعلا مالیات درآمدابرازی در اظهارنامه رو میدی..

بعد از رسیدگی اگر تشخیص بیشتر بود.تفاوت را پرداخت میکنید.