ويژگى پوزيسيون و انتخاب طرح و نقشه
انتخاب طرح و نقشه در هر حالتى بستگى كامل به وضعيت موجود در صفحه شطرنج دارد، و بنابراين بايد كاملا با پوزيسيون مطابقت و هماهنگى داشته باشد.قضاوت صحيح يك وضعيت و درك ويژگيهاى آن شرط لازم براى يافتن طرح استراتژيكى مطلوب است.بنابراين با شناخت حقايق و ويژگيهاى پوزيسيون مى توان طرح و نقشه مطلوب را بر گزيد.طبيعى است كه اين مسائل در يك مقاله قابل توضيح نيستند ولى به طور اجمال مى توان گفت كه ويژگيهاى يك پوزيسيون به واقعيتهاى زير مربوط است:
..- تناسب قوا، تعادل نيروهاى دو طرف، يا برترى يكى از طرفين؛
..- نيروى مستقل هر مهره و نحوه استقرار آن؛
..- كيفيت مستقل هر پياده ؛
..-وضعيت پياده ها و ساختار آنها؛
..- وضعيت شاه هر دو طرف؛
..- هماهنگى سوارها با پياده ها؛
بعضى از عوامل و ويژگيهاى پوزيسيون ممكن است موقتى و زودگذر باشند و برخى ديگر دائمى و پا برجا هستند. يك عامل مهم و دير پا، كيفيت ساختار پياده اى است. پياده ها برخلاف سوارها نمى توانند به آسانى از يك جناح به جناح ديگر انتقال يابند. تغيير وضعيت پياده ها به كندى و تدريجى انجام مى شود، در صورتى كه سوارها با سرعت و مشكل كمترى تغيير مكان مىدهند.
نتيجتاً، اين پياده ها هستند كه برخلاف ارزش كمترشان، عامل تعيين كننده وضعيت هستند.از عوامل هميشگى و تعيين كننده ديگر در پوزيسيون، يكى برترى كمى و ديگرى وضعيت استقرار شاه طرفين در بسيارى از موارد است.
حالا با نگاهى به چند پوزيسيون، و پس از درك ويژگيهاى هر وضعيت، طرح درست استراتژيكى هر وضعيت را بررسى مى كنيم.
نمودار يك
در نمودار يك با پوزيسيونى از يكى از واريانتهاى نادر شروع بازى اسپانيايى مواجهيم.در عمل اين شاخه كمتر به صورت موثرمورد آزمايش قرار گرفته و تئوريسينها نظرات مختلفى در مورد اين واريانت داشته اند از لحاظ كمى سياه برترى دارد و دو پياده جلو است، ولى پياده d6 قابل حفظ نيست.اما از لحاظ گسترش سياه عقب است و مهره هايش وضعيت غيرفعالى دارند . در مقابل، سفيد وزير و فيل و اسبش موقعيت فعالى دارند و رخهايش آمادگى دارند كه در هر يك از ستونهاى باز قرار گيرند.
عوامل فوق مشخص كننده پوزيسيون هستند، و سفيد و سياه بايد بر اساس آن طرح و استراتژى آينده خود را انتخاب كنند.
..- سفيد بايد از سوارهاى خود كه در پستهاى فعال قرار دارند براى به وجود آوردن تهديدهاى تاكتيكى بهره گيرد و حمله مستقيمى را عليه شاه حريف طرح ريزى كند.
اين تهديدها عبارتند از
Dh5,B×d6,Ng5,Ra-d1,Rf-e1
..-استراتژى سياه دفع تهديدهاى آنى،تكميل گسترش مهره ها و به نتيجه رساندن برترى كمى از طريق تصفيه و ساده سازى بازى است.
تنها با تجزيه و تحليل دقيق و عميق امكانات دو طرف مى توان گفت چه كسى در استراتژى خود موفق خواهد بود در اينجا اين مسئله مورد نظر ما نيست، بلكه آنچه مىخواهيم مورد توجه قرار مىدهيم اين است كه برترى كمى دير پاى سياه به مقابله با برترى گسترشى و موقعيت فعال سوارهاى سفيد برخاسته است. برخورد يك عامل استراتژيكى با يك عامل ديناميكى موجب پيدايش طرحهاى متفاوتى از طرف سياه و سفيد مى شود.
نمودار دو
در نمودار ۲ مجدداً وضعيتى از يك شاخه شروع بازى اسپانيايى را شاهديم .در اينجا وضعيت از لحاظ كمى برابر است و تعداد سوارهاى گسترش يافته هر دو طرف نيز مساوى است طرح هر يك از دو طرف چيست؟
عامل تعيين كننده در اينجا وضعيت ناقرينه پيادهاست.اگر صفحه شطرنج را از حد فاصل بين دو ستون e,d به دو قسمت تقسيم كنيم، مشاهده مى شود كه در مقابل سه پياده جناح وزير سفيد، سياه چهار پياده دارد. يك عامل مهم ديگر وجود پيادهe5 سفيد است كه از خط مرزى عبور كرده و از استقرار سوار در خانه f6 جلوگيرى مى كند. حركات
...f5 ,...f6
سياه موجب ضعف در پوزيسيون قلعه سياه خواهد شد. حالا مى توانيم طرح استراتژيكى را بر اساس وضعيت مورد بررسى قرار دهيم.
..-سفيد طرح تهاجمى خود را در جناح شاه با حركاتى مانند
Dd3,Bc2,Ng5
دنبال خواهد كرد و استقرار پياده در خانه e5 در اين زمينه به او كمك مى كند. به علاوه، بعد از تهيه مقدمات و زمينه سازى كامل،سفيد طرح راندن پياده f را به f4,f5 تعقيب خواهد كرد، و به طور كلى، استراتژى سفيد حمله در جناح شاه خواهد بود.
..-سياه بايد با طرحهاى سفيد در جناح شاه مقابله كند و سپس با مانورهاى اسب به a5,c5-c7 در جناح وزير دست به حمله پياده اى بزند.
نمودار سه
نمودار سه وضعيتى از شاخه رائوزر در دفاع سيسلى است. عامل تعيين كننده اين پوزيسيون استقرار شاه طرفين در دو جناح مخالف است. هر دو طرف بايد سعى بر تجهيز نيرو عليه شاه حريف بدون تلف كردن زمان داشته باشند.در اينجا ضرب المثل ((هر كه اول آمد اول برد)) كاملاً صادق است. سفيد با پياده و سوار در جناح شاه حمله مى كند، و سياه در جناح وزير.
پيا ده d6 سياه نيز عاملى است كه نبايد از نظر دور بماند.
بعضى از مواقع پوزيسيونهايى به وجود مى آيند كه به ما امكان انتخاب طرحها و استراتژيهاى مختلفى را مى دهند كه بستگى به سبك و سليقه دارد. مثلاً در شروع بازى هندى شاه، در واريانت زميش، پس از حركات
1.d4 Nf6
2.c4 g6
3.Nc3 Bg7
4.e4 d6
5.f3 o-o
6.Be3 e5
7.d5 Nh5
8.Dd2 f5
سفيد مى تواند دو طرح كاملاً متفاوت را انتخاب كند:
الف: مى تواند با ادامه
9.e×f5 g×f5
10.o-o-o
طرح در حمله در جناح شاه را با حركاتى مانند g4,Rg1,Nge2,Bd3 پى ريزى كند. سياه نيز با حركاتى مانند a6,b5
در جناح وزير به مقابله مى پردازد.
ب: سفيد مى تواند با ادامه
9.o-o-o f4
10.Bf2
به سياه اجازه دهد كه در جناح شاه فضا كسب كند و با g4,g5 دست به حمله بزند. در ازاى آن سفيد در جناح وزير فضا و آزادى عمل بيشترى دارد و پس از گسترش سوارها با طرح b4,c5 اقدام به حمله مى كند.
در مرحله گذر از شروع
شطرنج به وسط بازى، معمولاً امكان انتخاب دو طرح متفاوت پيش مى آيد. بعضى از مواقع ارزيابى كامل و قاطع امكان پذير نيست، و به سبك و سليقه بازيكن و حريف و موقعيت مسابقه و جدول ارتباط پيدا مى كند كه در مقاله هاى ديگرى مورد بحث قرار خواهد گرفت. زمانى كه طرح درست تئورى مطابق با نياز و ضرورت پوزيسيون برگزيده شد، بايد با روشى مطابق با تاكتيكهاى قابل دسترس در پوزيسيون به مرحله اجرا در آيد
تذكر: هر طرح و استراتژى بايد دائماً تحت بررسى باشد و حالت تغيير وضعيت، حتى تغييرات جزئى، ممكن است تجديد نظر در طرح كلى ضرورت يابد.
ترجمه و تنظيم :هادى بنكدار
