رفع عطش با املاح اضافه در جنوب تهران
کیفیت چندگانه آب تهران موضوعی است که هر چند وقت یک بار رسانهای میشود. بارها از زبان کارشناسان مختلف شنیدهایم که آب تهران میتواند دلیل بروز بیماریهای مختلف شود، اما در این شرایط، عجیبترین اظهارنظر در خصوص آب تهران توسط معاون عمرانی استاندار تهران گفته شد. محمد رضا محمودی که چندی پیش مسئله آبپاشی خیابانهای تهران برای رفع ریز گردها در آسمان را مطرح کرده بود، روز گذشته بدون اشاره به وجود مشکلاتی که در آب آشامیدنی تهران وجود دارد کیفیت آب در برخی مناطق استان را در حد «آب معدنی» توصیف کرد و در عین حال به شهروندان تهرانی مژده داد بهزودی آب چاههای تهران با آبهای سطحی مخلوط شده و کیفیت آب در همه مناطق یکسان خواهد شد. اما آنچه که معاون عمرانی استاندار تهران در صحبتهای خود به آن اشاره نکرد، کیفیت چندگانه آب در مناطق مختلف تهران و پرداخت یکسان آب بها توسط شهروندان است. این در حالی است که به گفته کارشناسان بهداشت محیط اکثر آبهایی که حتی به عنوان آب معدنی به شهروندان معرفی میشوند، تفاوت چندانی با آب شیر ندارند و تعدادی از آنها نیز جنبه تبلیغاتی دارند اما مشخص نیست منظور معاون عمرانی استاندار تهران از آب معدنی چه نوع آبهایی است؟
واقعیت این است که در کلانشهر تهران آب آشامیدنی شهروندان بنا بر قانون نانوشتهای که ظاهرا سادهترین راهحل برای مدیران بوده، به سه سطح و سه کیفیت تقسیم شده است. در کمربند شمالی شهر که معمولا از خیابان شهید بهشتی به سمت شمال را شامل میشود آب مستقیما از سدهای لار، لتیان و امیرکبیر به شهر پمپاژ شده و بعد از گندزدایی و کلرزنی در اختیار شهروندان شمال شهری قرار میگیرد. این آب بسیار خوشطعم، سبک و به دلیل عدم استفاده از مواد گندزدا فاقد طعم نامطبوع است.
نوع دوم آب آشامیدنی که در تهران توزیع میشود و معمولا کمربند میانی شهر را دربرمیگیرد و از خیابان «انقلاب» به پایین را شامل نمیشود، آب تامین شده از سدهای اطراف تهران با ترکیب اندکی آب استحصال شده از چاههای زیرزمینی است اما به دلیل عدم فرسودگی کامل شبکه توزیع و درصد پایین ترکیب با آبهای زیرزمینی، قابل تحملتر از آب آشامیدنی قسمتهای فرودست پایتخت است.
اما نوع سوم آب آشامیدنی پایتخت، آبی است که در جنوب شهر و محلات فرودست توزیع میشود. این آب بر اساس فرمولی که سطح شیبدار شهر به مدیران تحمیل کرده، شامل مقداری آب جاری و بخش عمدهای آب استحصال شده از چاههای زیرزمینی است. این آب به دلیل ترکیب شدن با آبهای زیرزمینی که به ضرب و زور داروهای مختلف گندزدایی شده، از طعم نامطبوع و از سنگینی خاصی برخوردار است که نوشیدن آن را برای شهروندان دشوار میکند اما فقر اقتصادی مانع از این میشود که ساکنان در این مناطق از آبهای بستهبندی شده به جای آب جاری در لولهکشیها استفاده کنند و به ناچار از آبهای لولهکشی که مخلوطی از آب آشامیدنی و آبهای سطحی است استفاده میکنند و لاجرم به انواع بیماریهای کلیوی و پوستی دچار میشوند.
به گفته پزشکان متخصصی که در مناطق جنوبی تهران سالهاست طبابت میکنند، این آب عامل اصلی احساس مسمومیتهای خفیف معده، تشکیل سنگهای کلیه و مثانه و عامل عمده بروز ناراحتیهای پوستی است. مسئله آلودگی آب در محلات جنوب شهر چند سالی است آنقدر حاد شده که پزشکان شهرکهای رضویه (کاروان)، مشیریه، دولت آباد، شهرری، باقر شهر و... آب آشامیدنی خود را از محلات بالادست برای مصرف روزانه به همراه آورده یا از آبهای معدنی استفاده میکنند.
خانه از پای بست ویران است
یکی از کارشناسان سازمان محیطزیست تهران با اشاره به این نکته که بخشی از آب خام که در رودخانهها و آبهای زیرزمینی وجوددارد واز طریق حفر چاه استحصال میشود، کیفیت خوبی ندارد، میگوید: «رودخانههای تامین کننده آب شرب تهران به دلیل استقرار منابع آلاینده در حوزه و حریم منابع آبی آلوده هستند.» وجود صنایع آلاینده، واحدهای خدماتی و مسکونی، ویلا، هتل و ساخت و سازهای غیر مجاز در حریم رودخانههای جاجرود، کرج و رودخانههای مشابهی که آب سدهای تهران را تامین میکنند و باعث آلودگی این رودخانهها میشوند از مشکلاتی است که در حریم رودخانههایی قرار دارند که آب شرب تهران را تامین میکنند و روز به روز نیز در حال گسترش هستند، اما نکته تاسف بار ماجرا آنجاست که بسیاری از این ساخت و سازها به محل درآمدی برای بخشداریها، شهرداریها و استانداری تبدیل شدهاند. این درحالی است که اینگونه ساخت و سازها درحریم رودخانهها و سدها بر خلاف قانون هستند.
وی با اشاره به آلودگی موجود در آبهای رودخانهها میگوید: «آلودگیهای ناشی از پسابهای صنعتی، فلزات سنگین صنایع غیر مجاز و تخلیه فاضلاب در رودخانهها با هیچ فرآیند بیولوژیکی قابل رفع نیستند و وارد سیستم آب شرب میشوند.»
خیاطی که در کوزه افتاد
مطلوب نبودن کیفیت آب در مناطق جنوبی پایتخت موضوعی است که اکثر پزشکانی که در این مناطق به طبابت مشغولند بر آن صحه میگذارند، اگر چه به عقیده آنها آلودگی خاصی در آب این مناطق مشاهده نمیشود اما املاح و رسوبات آب در این مناطق بسیار زیاد و غیر قابل انکار است. این مهمانهای ناخوانده که البته گاهی اوقات با چشم غیرمسلح هم دیده میشوند به قدری زیاد هستند که پزشکان به بیماران خود توصیه میکنند دائم ورزش کنند تا دچار سنگ کلیه و مثانه نشوند، بههمین خاطر است که مردم در محلههای جنوبی دائم عرق «خار شتر» میخورند. یک پزشک عمومی با اشاره به بیماریهایی که در منطقه 15 ناشی از آب آلوده و مملو از املاح وجود دارد، میگوید:«تا دو سال قبل به محض وقوع بارندگی به دلیل مخلوط شدن آبهای سطحی با آب شرب تعداد مراجعهکنندگانی که مبتلا به بیماریهای اسهال و استفراغ میشدند، زیاد بود.»
وی در عین حال تاکید میکند: «به دلیل رسوب بالای آب و املاح زیاد آن، بیماری سنگ کلیه از سالهای گذشته در میان شهروندان این منطقه افزایش پیدا کرده و شیوع بیماریهای پوستی و ریزش مو نیز از دیگر عوارض املاح و رسوب بالای آب در منطقه است که البته شیوع این بیماریها در این منطقه و مناطق جنوبی تهران قابل انکار نیست.» وی با بیان این نکته که خود وی نیز به دلیل استفاده از آب منطقه به بیماری سنگ کلیه دچار شده است، میگوید:«کمتر شدن املاح آب و اتصال فاضلاب خانهها به فاضلاب شهری میتواند کمک موثری در کاهش تعداد افراد مبتلا به این بیماریها داشته باشد و دولت نیز میتواند با توزیع دستگاههای تصفیه آب در محله و کم کردن هزینه آن در قبض آب به صورت اقساط، جلوی شیوع بیشتر این بیماری را بگیرد.»