از كتابدار: <a href='http://ketabdar.blogspot.com/2002_06_01_ketabdar_archive.html' target='_blank'>http://ketabdar.blogspot.com/2002_06_01_ke...ar_archive.html</a>
٭ سال ۱۳۷۷ کتابي به نام تهران در انتظار زلزله چاپ شد که ناشر آن انتشارات علوي بود. نويسنده کتاب سعيد نايب اسدالله است و اگر خواستار اين کتاب هستيد سراغ کتابفروشيها نرويد گيرتان نمي آيد شايد ناشر هنوز از اين کتاب داشته باشد.
اين کتاب نزديک صد صفحه است کتابي موجز و مختصر و مفيد و حاوي اطلاعات کلي در مورد زلزله.
اطلاعات اين کتاب خيلي تخصصي نيست من بخشهايي از اين اطلاعات را در اينجا مي آورم
۱- بر اثر حرکات ناشي از زلزله خاکهاي زير ساختمان (در صورتي که متراکم و کوبيده نشده باشند)متراکم ميشود و بدين ترتيب فضاهاي خالي بين ذرات خاک کم ميشود و از حجم خاک کاسته ميشود. در نتيجه خاک زير ساختمان نشست ميکند و به همراه نشست خاک ساختمان نيز نشست ميکند و احتمال فرو ريختن آن زياد ميشود.
۲ هر چه سنگهاي زير ساختمان شکستگي هاي بيشتري داشته باشند سريع تر مقاومت خود را در برابر امواج زلزله از دست ميدهند(دليل اصلي نامقاوم بودن ساختمانهايي که در کوهپايه بنا ميشوند همين است)
۳- بررسي هاي آماري دوره بازگشت زلزله هاي ويرانگر تهران را حدود ۱۵۰ سال نشان ميدهد. آخرين زلزله شديد تهران در سال ۱۸۳۰ اتفاق افتاده است که تاکنون بيش از ۱۷۰ سال از وقوع آن ميگذرد علت تاخير در وقوع زلزله
الف) انرژي مسبب اين زلزله آزاد شده است يا در حال آزاد شدن است که شاهد مطمئني براي اين نظريه در دست نيست.
ب) انرژي عامل اين زلزله هنوز به حد کافي ذخيره نشده است به عبارت ديگر با گذشت زمان به موعد اين زلزله نزديک ميشويم.
اين کتاب حامل يک نقشه از گسلهاي اصلي شهر تهران است با تفسيم بندي به تفکيک رنگ براي مناطق
۱- حريم گسلش: در اين مناطق به دليل اينکه احتمال جابجايي فرعي حاصل از گسلش وجود دارد ايجاد ساختمان و مناطق مسکوني توصيه نميشود و بهتر است اين مناطق به پارک اختصاص يابد
منطقه گسلش شامل نواحي لشگرک جاجرود منظريه نياوران جماران دربند سربند ولنجک اوين الهيه چيذر فرحزاد حصارک کن باغ اناري کاظم آباد کلاک و کرج است اين منطقه در امتداد گسل شمال تهران گسل نياوران گسلهاي محموديه کوثر و تلو قرار دارد قسمتي از شهر ري کارخانه سيمان ري کهريزک و نواحي مجاور که در نزديکي گسل هاي ري واقع اند نيز در منطقه حريم گسلش قرار دارند(با اين حساب بايد تهران را پارکي درست کنيم که چند تا خانه در مرکز آن موجود است)
۲- مناطق تکانهاي خيلي شديد با ويراني خيلي شديد.
در اين مناطق ويراني خيلي شديد وجود دارد. شامل نواحي قوچک -تلو- سوهانک- اوزگل- تجريش- تهران پارس- لويزان- قلهک- ونک- شهرک غرب- درکه- هفت حوض- کن- کاروانسرا سنگ- و جنوب کرج به همراه قسمتي از شهر ري - خاني آباد- چهار دانگه و نواحي مجاور در سه کيلومتري گسلهاي ري
۳- منطقه تکانهاي شديد با ويراني گسترده
شامل تهران مرکزي با توجه به وجود پي سنگ آبرفتيدر اين منطقه که مقاومتشان در براي تکانهاي شديد متفاوت است شامل محله داوديه باغ فيض- زيبا شهر- مجيديه- عباس آباد- يوسف آباد- گيشا- نارمک- وحيديه- حشمتيه- تهران نو- اميراباد- شهرآرا- دوشان تپه- مرکز شهر- بازار- شهرک اکباتان- مهرآباد- افسريه- قلعه مرغي- يافت آباد تا قسمتي از شهريار مسگر آباد امين آباد پالايشگاه تهران در ري و سد لتيان
۴- منطقه حرکتهاي تند يا خسارات زياد
شامل کليه مناطقي که دورتر از ده کيلومتر از گسل تهران قرار دارند که ويراني در اين مکانها نسبت به مناطق ديگر کمتر است نواحي غرب و جنوب شهريار در غرب تهران.
۵- منطقه با آبگونگي خاک و ويراني شديد
در جنوب شرقي تهران سطح آب زير زميني بالاست و احتمال فرو نشست يا شناور شدن ذرات خاک در آب بالا آمده در اثر تکانهاي زلزله وجود دارد. اين پديده به دليل کم شدن فضاي خالي ميان دانه هاي خاک و افزايش فشار آب منفذي درست ميکند که موجبحرکت خاکهاي دانه ريزتر شده و حتي در مناطق دورتر از زلزله هم ميتواند باعث خسارات سنگين شود.
گسلهاي فعال تهران
گسل شمال تهران گسل نياوران و مجموع گسلهاي ري از گسلهاي فعال ميباشند. در هر نوبت از حرکت اين گسلها ميتوانند از چند سانتيمتر تا چندمتر حرکت کنند.
بزرگترين لغزش همراه با زلزله که تاکنون گزارش شده است گسل سن آندرياس در کاليفرنيا به سال ۱۹۰۶ که به ميزان ۹۱ سانتي متر در عمق و ۶ متر در امتداد افقي بوده است. بزرگي اين زلزله ۸.۳ ريشتر بود.
گسل شمال تهران و گسل شهر ري توانايي ايجاد زلزله هايي به بزرگي به ترتيب ۷.۲ و ۷ ريشتر را دارند و در هر حرکت ميتوانند تا ۱۳۰ سانتي متر و ۹۰ سانتي متر جابجا شوند.
پيشگيري
بهتر است ساختمانهاي مهم و حياتي و تاسيسات حياتي مانند خط لوله گاز و آب در مسير گسلها ساخته نشوند
متاسفانه در هنگام لوله کشي گاز تهران پيش بيني براي مقاوم کردن سيستم و طراحي واکنش صحيح آن صورت نگرفته است عبور لوله گاز از بالا يا نزديکي گسلها خطرهاي فراواني به همراه دارد بيشترين خسارت وارده در زلزله بزرگ ۱۹۰۶ سانفرانسيسکو با بزرگي ۸.۲۵ ريشتر ناشي از آتش سوزيهاي بعد از زلزله بود که تمام شهر را فرا گرفت. در مدت سه روز آتش ۱۲ کيلومتر مربع را سوزاند درحالي که خسارت ناشي از زلزله ۲۰ ٪ کل خسارت را شامل ميشد همچنين در زلزله ۱۹۲۳ ژاپن با بزرگي ۸.۳ ريشتر که توکيو و يوکوهاما را ويران کرد از ۱۵۰۰۰۰ نفر تلفات انساني حدود ۱۴۰۰۰۰ نفر در اثر آتش سوزي پس از زلزله جان باختند.
سدهاي تامين کننده آب تهران (کرج لتيان و لار)در برابر زلزله هاي بزرگ مقاومت ندارنددر صورت رويداد زلزله بزرگ تامين آب تهران مشکلي جدي خواهد بود. لوله ها و کانالهاي تامين کننده آب تهران از روي يانزديک گسل شمال تهران (به ويژه لوله کرج تهران)ميگذرد و به هنگام فعاليت اين گسلها اين لوله ها بريده خواهد شد و آبي براي مصرف خوراکي يا آتش نشاني به تهران نخواهد رسيد.
در زلزله سال ۱۹۷۲ نيکاراگوا با بزرگي ۶.۲ ريشتر ايستگاههاي آتش نشاني ويران شدند و آتش شهر را فرا گرفت و به سبب برش لوله هاي آب مجبور به پمپاژ آب از درياچه شدند ولي اين امکان به دليل نبود درياچه در تهران براي شهر تهران وجود ندارد
تمام مطالب فصل چهار کتاب در مورد چاره انديشي براي کم کردن خطر بعد و قبل از زلزله در حد تئوري است و نگارش آنان در اين بخش تنها شما را به روياي خوش ميبرد. اجراي اين برنامه ها نياز به پول -وقت و از همه مهمتر مديريت قوي دارد. از اين بخش ميگذريم
چند توصيه ايمني براي کاستن خطر در قبل و بعد از زلزله
۱- قبل از زلزله
سعي کنيد يک جعبه کمکهاي اوليه در محلي امن و محکم نگهداري کنيد يک راديوي باطري دار چراغ قوه پتو کبريت بيل و کلنگ را در جاي مطمئني قرار دهيد يک ظرف پلاستيکي محتوي آب آشاميدني رادر محلي مستحکم قرار دهيد و هر از چندي آب آنرا عوض کنيد
از نحوه قطع برق آب و گاز مطلع گرديد و اين کار را به همه اهالي خانه ياد بدهيد.
اشياي سنگين را در محل هاي مرتفع قرار ندهيد
محل خواب خود را دور از پنجره ها آيينه ها و قاب عکس قرار دهيد و دقت کنيد که زير آشياي آويختني مثل لوستر گلدانهاي آويز و اشياي تزييني نخوابيد.
اشيا شکستني را در محل امني قرار دهيد
مواد آتش زا را از نزديکي آبگرمکن و اجاق دور کنيد
کليه راههاي خروجي محل زندگي کار يا تحصيل خود را شناسايي کنيد
نحوه کار با کپسولهاي آتش نشاني را فرا بگيريد.
۲- موارد ايمني در حال زمين لرزه
فرار از ساختماني که در حال لرزش است حسي غريزي است که ممکن است چندان عاقلانه نباشد در زلزله ۱۹۳۳ رفتار ساکنان ساختمان مرکزي آتش نشاني بهترين تجربه است که بسياري در حين فرار از ساختمان در حال لرزش گرفتار ديوار در حال فرو ريختن شدند.
اگر خارج از منزل و در فضاي باز و دور از ساختمانها هستيد که برويد به شانستان دعا کنيد
اگر در داخل کوچه ها يا خيابانهاي باريک هستيد سعي کنيد براي خود جان پناهي پيدا کنيد مثلا به زير اتومبيلها برويد در صورتي که نزديک پنجره هاي بزرگ و تير چراغ برق هستيد از آنها فاصله بگيريد
اگر داخل اتومبيل هستيد دور از پلهاي هوايي و ساختمانهاي بلند توقف کنيد و تا پايان زلزله در داخل اتومبيل باقي بمانيد و بعد به حرکت خود ادامه بدهيد.
اگر داخل منزل هستيد در صورت امکان زير ميز يا زير تختخواب يا چهار چوب در پناه ببريد مناطق امن ساختمان خود را از قبل شناسايي کنيد
هنگام خروج از ساختمان به سمت در هجوم نبريد و تاحد امکان خونسردي خود را حفظ کنيد.
در صورتي که در طبقات بالايي ساکن هستيد به فکر پله هاي اضطراري نباشيد چون غالب آنها از از ساختمان جدا شده اند يا در اثر ريزش خرده سنگ مسدود هستند.
به هيچ عنوان از آسانسور استفاده نکنيد.
اقداماتي که بعد از وقوع زلزله بايد انجام داد
آب و برق و گاز منزل را قطع کنيد و خود را به يک جاي امن برسانيد حتما بعد از زلزله خانه را ترک کنيد و آنجا باقي نمانيد بعضي مواقع ديده شده است که ابتدا يک زلزله کوچک مثلا ۵ ريشتري روي ميدهد بعد از چند دقيقه زلزله بزرگتري اتفاق ميافتد بنا بر اين بعد از خاتمه اولين لرزش خانه را ترک کنيد راديو را براي شنيدن دستورات اضطراري روشن کنيد و فکر تلفن را از سرتان بيرون کنيد.
تا حد ممکن بر روي آوار حرکت نکنيد چون امکان دارد افرادي زير فضاي خالي آوار وجود داشته باشند که حرکت شما باعث ريزش آوار بر روي آنها شود.
در صورتي که آب قطع شده است از اب داخل منبع آبگرمکن هم ميتوانيد استفاده کنيد.
تا چند ماه بعد از زلزله همچنان امکان پسلرزه هاي قوي وجود دارد
خب اين خلاصه جامع و کامل از اين کتاب بود
در اخر اضافه کنم دکتر عکاشه دو سال پيش قول چاپ کتابي درمورد زمين لرزه دادند که در ۱۳ فصل نوشته اندو دو فصل آن اختصاص به مراقبتهاي قبل و بعد از زلزله دارد اين کتاب در طول اين دوسال که به چاپ نرسيده است اما اگر اين کتاب به چاپ رسيد تهيه آنرا فراموش نکنيد.